BESIMI NË PËRCAKTIMIN E ALL-LLAHUT XH.SH.

---

Fshehtësia e përcaktimit të All-llahut xh.sh. dhe ndalimi i polemizimit rreth tij

Kjo që thamë gjer më tani, është e tëra që i mjafton besimtarit të dijë përkitazi me kaderin. Atij i mjafton ta dijë domethënien e tij, shkallët e tij dhe të besojë në të. Të besojë se All-llahu XH.SH. i di të gjitha, i ka krijuar të gjitha dhe se nuk mund të bëhet diç që nuk dëshiron Ai. Se Ai është i drejtë dhe askujt nuk ia bënë të padrejtën, se është i mençur dhe se Atij nuk i përket marrëzia. Kjo tematikë nuk kërkon nga besimtari asgjë më tepër. Sepse, All-llahu XH.SH. na ka shpjeguar atë që e ka ditur se është e mjaftueshme për ne, e askujt nuk i është lejuar të gjurmojë atë që All-llahu XH.SH. ka fshehur prej nesh, ngase atëherë do të përçaheshim dhe kështu do të shkatërroheshim. Arsyeja jonë është e kufizuar. All-llahu XH.SH. e ka krijuar atë në mënyrë që të udhëheqim me këtë botë, e jo që ta zbulojmë fshehtësinë (gajbin), të cilën nuk e di askush tjetër përveç All-llahut XH.SH..

Njëra prej këtyre (gajb) temave është edhe raporti i krijimit të veprave njerëzore nga ana e All-llahut XH.SH. dhe të vullnetit njerëzor, dhe realizimin e tyre nga ana e njerëzve. Kjo nuk është e vetmja temë e gajbit, esencën e së cilës arsyeja e njeriut nuk është në gjendje ta kuptojë. Ne mund të perceptojmë, bie fjala, vetëm shenjat e cilësive të All-llahut XH.SH., e nuk jemi në gjendje të perceptojmë esencën e tyre, siç është rasti me qenien e All-llahut XH.SH., të cilën arsyeja njerëzore nuk është në gjendje ta kuptojë.229

Për këtë arsye, Resulull-llahu e ka ndaluar polemizimin rreth kaderit dhe shqyrtimin më të thellë mbi të.

Imam Ahmedi shënon, me senedin e vet, nga Amër b. Shu’ajbi, i cili transmeton nga babai i tij, e ky nga gjyshi i tij, i cili thotë: "Një ditë, Resulull-llahu e kishte dalur dhe i kishte hasur njerëzit duke diskutuar rreth kaderit, e atij sikurse t’i kishte shpërthyer nari në fytyrë, aq tepër u skuq nga hidhërimi, e pastaj u tha: "Ç’është kjo me ju? A mos vallë, do të lejoni që një pjesë të Librit ta mujoni me pjesën tjetër? Për këtë shkak janë shkatërruar ata që kanë qenë para jush." 230

Një njeri erdhi tek Aliu r. a. dhe e pyeti mbi kaderin, e Aliu r. a. u përgjigj: "Rrugë e errët, andaj mos u nis asaj." Ai e përsëriti pyetjen, e Aliu r. a. u përgjigj: "Det i thellë, andaj mos hy në të." Ai përsëri pyeti, e Aliu r. a. tha: "Fshetësi e All-llahut XH.SH., andaj mos u mundo ta perceptosh atë."231

Sa të bukura janë fjalët e Tahaviut, i cili thotë: "Kaderi në esencën e vet, është fshehtësi e All-llahut XH.SH. në vetë krijesat e Tij, të cilën askush nuk është në gjendje ta perceptojë, as engjëlli më i zgjedhur, e as cilido nga Pejgamberët e All-llahut XH.SH.. Debatimi dhe shqyrtimi rreth tij është shkak i shkatërrimit, është punë e ndaluar dhe tejkalim i kufijve. Prandaj ruajuni mirë nga çdo diskutim, meditim dhe pyetje rreth tij, ngase All-llahu XH.SH. e ka fshehur diturinë e kaderit nga krijesat e Veta dhe e ka ndaluar hulumtimin e tij. All-llahu XH.SH. thotë:

"Nuk do të pyetet (Ai), për atë që punon, e ata do të jenë të pyetur." (El-Enbija: 23)

Prandaj, ai që pyet: përse All-llahu XH.SH. ka bërë diç, ai i ka shkelur fjalët e All-llahut XH.SH., e kush e bën këtë, është bërë jobesimtar.

Ja kjo është shkurtimisht e tërë ajo që i nevojitet robit të sinqertë të All-llahut XH.SH., zemra e të cilit është e ndriçuar me nur. Kjo është grada e shumë të njohurve, ngase ekzistojnë dy lloj ilmesh (diturish): dituria që ekziston mes njerëzve dhe dituria që nuk ekziston mes tyre. Mohimi i diturisë që ekziston është kufër. Ndërsa konfirmimi se njihet dituria që nuk ekziston është po ashtu kufër. Dhe, imani nuk do të jetë i pranuar prej askujt, përderisa nuk pranohet dituria ekzistuese dhe përderisa nuk flaket hulumtimi për diç që nuk ekziston."232

 

 

Ndikimi i besimit në kaderin në jetën e myslimanit

Feja Islame bazohet në dorëzimin e plotë urtësisë së All-llahut XH.SH. dhe vullnetit të Tij dhe në pranimin e urdhrave dhe ndalesave të Tij, pa hulumtimin e hollësishëm të mençurisë së All-llahut XH.SH. në tërë këtë, siç kanë qenë as’habët e Resulull-llahut e, ngase Islami nuk mund të përforcohen me asgjë tjetër, përveçse me devotshmëri. E, shenja e parë e pranimit të diçkaje, është të besuarit në të, e pastaj të kalimit sa më të shpejt në zbatimin e saj.233

Të këtillë kanë qenë as’habët e Resulull-llahut e. Kanë pasur edukim të shkallës jashtëzakonisht të lartë ndaj Zotit të tyre dhe ndaj Pejgamberit të Tij. Ibni Abbasi r. a. thotë për ta: "Kurrë nuk kam parë njerëz më të mirë se as’habët e Resulull-llahut e. Ata ia kanë bërë vetëm trembëdhjetë pyetje gjatë jetës së tij."234

Përkitazi me kaderin janë në pajtim të gjithë as’habët, tabi’inët dhe të gjithë pasuesit e ehli-Sunnetit dhe të Hadithit. Janë në pajtim me atë se, çdo gjë që do të ndodhë gjer në Ditën e Kiametit, është e shkruar në Lehvi Mahvudh.

Transmetohet se Ibni Dejlemi, ka thënë: "Vajta tek Ubeje b. Ka’bi, e i thashë: "Unë po ndiej në vete diç të pakëndshme përkitazi me kaderin, andaj të lutem më thuaj diçka për të. Shpresoj se All-llahu XH.SH. do të bëjë që kjo ndjenjë ta braktisë zemrën time." Ai më tha: "Sikur të donte All-llahu XH.SH. që t’i ndëshkonte të gjithë banorët e Tokës dhe të qiejve, Ai këtë do ta bënte dhe askujt nuk do t’i shkaktonte padrejtësi, e nëse i mëshiron ata, mëshira e Tij do të jetë për ta më e mirë se veprat e tyre. Sikur të japësh për sadaka ari sa është kodra e Uhudit, All-llahu XH.SH. nuk do ta pranonte këtë, përderisa nuk beson në kaderin dhe përderisa nuk e kupton se ajo që të ka ndodhur ty, assesi nuk ka mundur të të shmanget. E, nëse vdes me çfarëdo bindje tjetër përkitazi me këtë çështje, do të hysh në Xhehennem." Ibni Dejlemi thotë: "Pastaj vajta tek Ibni Mes’udi, e ai ma tha të njëjtën gjë. Pastaj vajta tek Zejd b. Thabiti, e ai ma tregoi hadithin e Resulull-llahut e në këtë kuptim."235

Transmetohet nga Ubade b. Samiti r. a. se para se të vdes, i ka thënë të birit të vet: "O biri im! Ti nuk do ta shijosh ëmbëlsinë e imanit të vërtetë, përderisa nuk e di se nuk ka mundur të të shmanget ajo që të ka ndodhë, e as që mund të të ndodhë diç që të është shmangur. Unë e kam dëgjuar Resulull-llahun e duke thënë: "Gjëja e parë që ka krijuar All-llahu XH.SH.. ka qenë penda, të cilës i ka thënë: "Shkruaj!" Penda ka thënë: "O Zoti im, çka të shkruaj?" "Shkruaj tërë atë që do të ndodhë gjer në Ditën e Kiametit", është përgjigjur All-llahu." O biri im, e kam dëgjuar Resulull-llahun e. duke thënë: "Ai që vdes, e në këtë nuk ka besuar, ai me mua nuk ka asgjë." 236

Kjo bindshmëri ka pasur ndikim të madh në as’habët e Resulull-llahut e. Ata janë shpërndarë nëpër vise të ndryshme të Tokës, duke bartur me vete besimin në kader, ashtu siç i ka mësuar Resulull-llahu e, i cili me një rast i pat thënë Ibni Abbasit r. a.: "O djalosh! Ke kujdes për All-llahun e edhe Ai do të kujdeset për ty. Kujdesu për All-llahun, e do ta gjeshë para vetes. Nëse don ta pyesish dikë, pyete All-llahun, e nëse prej dikujt duhet të kërkosh ndihmë, kërko prej All-llahut. Dhe dije mirë se sikur e tërë bota do të mblidhej për të të ndihmuar, nuk do te mund të të ndihmonte, përpos me atë që All-llahu XH.SH. tanimë ta ka caktuar. E sikur të mblidheshin për të të dëmtuar, nuk do të mund të të dëmtonin me asgjë tjetër, përpos me atë që ta ka caktuar All-llahu. Pendat kanë mbaruar së shkruari, dhe ngjyra tanimë është tharë."237

Kjo bindshmëri i ka mbushur zemrat e tyre me qetësi dhe stabilitet, dhe i ka edukuar në krenari. Prandaj, nervat e tyre kanë qenë të matur gjersa vizitonin vende të ndryshme të botës duke ia interpretuar këtë fe tërë njerëzimit. Ata i kanë konsideruar të parëndësishme dhe të pavlefshme të gjitha fuqitë botërore para emrit të vet në përcaktimin e All-llahut XH.SH.. Selman El-Farisi është pyetur: "Çka thonë njerëzit kur bëhen besimtarë për përcaktimin e të mirës dhe të keqës nga ana e All-llahut XH.SH.?" Ai është përgjigjur: "Kur të besosh në kader, bëhesh i vetëdijshëm se nuk ka mundur të të ndodhë ajo që të është shmangur, e as të shmanget ajo që të ka ndodh."238 Këto nuk kanë qenë fjalët vetëm të Selmanit, por fjalët e të gjithë as’habëve te Resulull-llahut e.

Çfarë fatbardhësie i sjellë njeriut kjo bindshmëri dhe çfarë heroizmi përmbajnë në vete zemrat, të cilat kanë besuar se çdo gjë gjendet në duart e All-llahut XH.SH., e njerëzit nuk posedojnë asgjë. Të gjitha fuqitë e kësaj bote nuk janë në gjendje ta ndalin një njeri i cili në vete mbanë këtë bindshmëri dhe këtë iman. Shikuar vetëm në këtë mënyrë mund të arrijmë gjer tek sqarimi i vërtetë për veprat kolosale që i ka bërë imani përmes atij grupi të vogël njerëzish, që janë nisur për t’a interpretuar këtë fe në botë. Këto janë vepra të cilat i gjasojnë mrekullirave, por megjithatë të vërteta. Të gjitha këto vepra kolosale, të cilat i ka realizuar Resulull-llahu e me as’habët e tij fisnik, janë fryt i imanit të tyre në All-llahun XH.SH., në botën e ardhshme dhe në përcaktimin e Tij.

Vetëm njeriu i cili është i lumtur duke i besuar kaderit, i cili e di se nuk ka mundur t’i shmanget ajo që i ndodh, dhe e di se edhe sikur e tërë bota të bashkohet nuk do të mund të bënte asgjë përpos asaj që All-llahu XH.SH. ka caktuar, dhe kush e di se asnjë njeri nuk do të vdes përderisa tërësisht nuk e harxhon nafakën e vet dhe ditët e jetës së vet, me të vërtetë, vetëm njeriu i tillë lirohet tërësisht nga robëria ndaj njerëzve dhe kalon në robërimin ndaj Zotit të njerëzve. Sepse, si mund t’i përulet balli i tij çfarëdo fuqie qoftë në sipërfaqe të Tokës, duke e ditur se çdo gjë gjendet në duart e Krijuesit të qiejve dhe të Tokës dhe i çdo gjëje që gjendet në to dhe mes tyre? Dhe si mund t’i nënshtrohet robit nga pluhuri? Ibni Rexhebi - rahimehullahi te’ala - thotë: "Ai i cili është dëshmuar (është bindur) se çdo krijesë në Tokë është pluhur (dhé), ai e di se edhe vetë është pluhur. Atëherë, si mundet që, në përulshmërinë e tij, t’i japë përparësi atij i cili është nga pluhuri kundrejt Sunduesit të të gjithë sunduesve? Ose, si mund ta bëjë të kënaqur dikë tjetër në llogari të hidhërimit të Sunduesit të Gjithmbarshëm? Me të vërtetë, kjo është gjë tejet e çuditshme!"239

Kjo bindshmëri çrrënjosë çdo simptom paburrërie (frike) nga zemra në të cilën gjendet kjo dhe pronarin e saj e inkurajon për xhihad kundër jobesimtarëve dhe zullumqarëve, pa marrë parasysh mjetet dhe metodat e tyre, çfarëdo që të jenë ato. E, përse të lodhet duke menduar për ta, duke qenë se Krijuesi dhe Furnizuesi i tij i ka garantuar se do ta harxhojë çdo atom të nafakës së vet para se t’i vjen çasti? E, përse të frikësohet kur është i vetëdijshëm se me siguri do t’i ndodhë ajo që i është caktuar, ndërsa ajo që nuk i është caktuar kurrë nuk do t’i ndodhë. Sa bukur e ka thënë këtë shkrimtari, me këto fjalë:

Prej cilës ditë të vdekjes sime të iki?

Nga dita që m’është caktuar, apo nga dita që nuk m’është caktuar?

Ditës që nuk m’është caktuar nuk i frikësohem,

E përcaktimit nuk mund t’i ikën as njeriu më i kujdesshëm.

Njeriu i cili beson në kaderin e All-llahut XH.SH., gëzon edhe një dhunti, të cilës nuk i janë të barabarta të gjitha dhuntitë e tjera të kësaj bote, e kjo është lumturia në të gjitha situatat. E kjo, ngase njeriu i tillë e di se përcaktimet e All-llahut XH.SH. zhvillosen sipas urdhrit të Tij, të vullnetit dhe rregullit të Tij, dhe se ngjarjet ndodhin si fryt i urtësisë dhe i dëshirës së Tij, e, Ai e di e njerëzit nuk e dinë. All-llahu XH.SH. thotë:

"Mund ta urreni një gjë, por ajo është e mirë për ju; e mund ta doni një gjë, por ajo është e dëmshme për ju - All-llahu e di e ju nuk e dini" (El-Bekare: 216)

Pra, shpirti i mu’minit e di se Ai i Cili e ka caktuar të mirën dhe të keqen, është i urtë dhe i mëshirshëm, prandaj nuk do të krenohet në mirëqenie as që do ta humbas shpresën në vështirësi. Ai i është mirënjohës All-llahut XH.SH. në të mirë dhe i durueshëm në vështirësi, prandaj çdo gjë që i ndodh, është e mirë për të. Siç na shpjegon Resulull-llahu e: "Sa i çuditshëm është shembulli i besimtarit! Çdo situatë në të cilën gjendet është hajr për të, e ky nuk është rasti me askë tjetër pos me besimtarin: Nëse i ndodh ndonjë gëzim, ai falënderohet për të, andaj shpërblehet për këtë, e nëse ndodhet në ndonjë vështirësi, ai është i durueshëm, e edhe për këtë shpërblehet." 240

Besimtari e kundron vështirësinë dhe e di se ajo ka ardhur sipas përcaktimit të All-llahut XH.SH., andaj qetësohet dhe me kënaqësi e pranon atë dhe nga kjo bëhet edhe më i njerëzishëm, e as që i bie ndër mend që t’i ankohet Zotit dhe Krijuesit të vet. Shikon në pasojat e vështirësisë dhe e di se do të jetë i shpërblyer për këtë, andaj kënaqet me të dhe duron. Tek Buhariu dhe Muslimi qëndron se, Resulull-llahu e, ka thënë: "Në sprovimin më të madh me mynxyra janë Pejgamberët, e pastaj atë të cilët i pasojnë sipas kualitetit të tyre. Njeriu sprovohet në pajtueshmëri me imanin e tij. Nëse e ka imanin e fortë, do të jetë i sprovuar varësisht nga fortësia e imanit të tij, e nëse ka iman të dobët, sprovimet do t’i ketë më të lehta. Në këtë mënyrë sprovimet do t’u vijnë njeriut pandërprerë derisa nuk pastrohet plotësisht, e të ecën nëpër tokë pa kurrfarë mëkatesh në vete." 241

Ibni Kajjimi e ka thënë këtë në mënyrë shumë të mirë:

Nëse të ndodhë ndonjë vështirësi, bëhu i durueshëm ndaj saj,

Me durim të Bujarit, sepse Ai ndaj teje është edhe më bujar.

E nëse i ankohesh të birit të Ademit, i je ankuar,

Kundër Mëshiruesit, atij i cili nuk ka mëshirë.

Alkame r.a. i komenton fjalët e All-llahut XH.SH.: "Nuk ngjanë kurrfarë fatkeqësie pa lejen e All-llahut, e ai që i beson All-llahut, ia udhëzon (në rrugë të drejtë) zemrën e tij. All-llahu di mirë çdo gjë." (El-Tegabun: 11), e thotë: "Ky është njeriu i cili, kur t’i ndodh ndonjë fatkeqësi, e di se ajo është nga All-llahu XH.SH., andaj është i kënaqur me të dhe i dorëzohet dëshirës së All-llahut XH.SH.."242 Ndërsa Ibni Abbasi thotë: "All-llahu XH.SH. do t’ia udhëzojë zemrën atij në jekin (perceptim i fuqishëm), andaj do të kuptojë se nuk ka mundur t’i shmanget ajo që i ka ndodh, e që nuk ka mundur t’i ndodh ajo që i është shmangur."243

Nën hijen e këtij konceptimi janë ngritur as’habët r. a., janë lartësuar shpirtrat e tyre dhe është forcuar ndërgjegjja e tyre, gjer në ato përmasa, saqë tek ata është barazuar fatkeqësia me gëzimin dhe se falënderimi (shukri) e durimi (sabri) janë bërë të njëjtë, siç ka thënë Umeri r. a.: "Sikur sabri dhe shukri të ishin dy deve, unë assesi nuk do të mërzitesha se në të cilën do të hipja." E, Ebu Muhammed El-Hariri, ka thënë: "Sabri është, që të mos bësh dallim mes shpërblimit dhe sprovimit, me qetësi të tërësishme në të dy rastet."

Imam Ahmedin e kanë pyetur se a mundet njeriu me njëqind dinarë të bëhet zahid? E është përgjigjur: "Mundet, por me kusht që të mos gëzohet nëse i shtohen dhe që të mos hidhërohet nëse i pakësohen." E njëri prej selefëve ka thënë: "Zahid është ai falënderimin (shukrin) e të cilit nuk mund t’ia kalojë mirëqenia, e as mynxyrat durimin e tij."244

Umer b. El-Hattabi r. a. i ka shkruar letër Ebu Musa El-Esh’ariut, ku qëndron: "Dije se e tërë e mira është në kënaqësi, e nëse je në gjendje bëhu i kënaqur, e nëse nuk je, atëherë bëhu i durueshëm."245 E, Ibni Ata’i, thotë: "Kënaqësia është qetësia e zemrës sipas asaj që All-llahu XH.SH. që moti i ka zgjedhur robit të Vet dhe bindshmëria se Ai ka zgjedhur për të më të mirën."246

Sabri është vaxhib sipas mendimit të ulemasë islame. E më shumë se kjo është kënaqësia me përcaktimin e All-llahut XH.SH.. Për kënaqësinë disa nga ulemaja thonë se është vaxhib, e disa të tjerë se është mustehabb, e të gjithë janë të një mendimi se nuk është nën mustehabb.247 Ndërsa themeli i kënaqësisë është besimi në përcaktimin e All-llahut XH.SH. dhe vetëdija mbi mëshirën e All-llahut XH.SH. ndaj njerëzve, siç kemi thënë edhe më parë. Abdul Vahid bin Zejdi thotë: "Kënaqësia (ridaluk) është porta më e madhe e All-llahut XH.SH. - Xhennet i dynjallëkut dhe pushim. Pronarët e shkallëve të kënaqësisë përherë shikojnë shpërblimin e Atij që i sprovon ata dhe e dinë se Ai ua ka zgjedhur këtë, dhe janë të sigurt se është e pamundur që Ai të gjykojë padrejtësisht. Ngandonjëherë, të kapluar nga kënaqësia me kaderin, as që e ndiejnë dhembjen e sprovimit të caktuar. Ngandonjëherë, i kaplon madhështia dhe lartësia e Atij që i sprovon ata dhe tërësisht zhyten në ato ndjenja, kështu që assesi nuk ndiejnë dhembje. Përkundrazi, ndoshta edhe ndiejnë ëmbëlsi në tërë këtë, për shkak të vetëdijes së tyre se ajo u ka ardhur nga Ai i Cili i do ata."248

Dije se kënaqësia dhe durimi, që janë rezultat i imanit në kader, kanë të bëjnë me kënaqësinë ndaj mynxyrave dhe fatkeqësive që i ndodhin njerëzve, dhe durimi në kryerjen e urdhrave të All-llahut XH.SH., pastaj shmangia nga mëkatet dhe gjërave të tjera të qortuara.249 Këtu nuk mendohet në kënaqësinë në kufër dhe në mëkate, as në kthimin nga urdhrat e All-llahut XH.SH., e as në sabër në poshtërim dhe kob. Sepse, All-llahu XH.SH. nuk është i kënaqur me kufrin, me mëkatimin dhe me poshtërimin e robërve të Vet. Prandaj, kënaqësia jote le të jetë në harmoni me kënaqësinë e Zotit tënd, durimi yt në kryerjen e urdhrave të All-llahut XH.SH. dhe sakrifikimi në rrugën e Tij.

Kënaqësia me përcaktimin e All-llahut XH.SH., durimi gjatë sprovimeve dhe bindshmëria në drejtësinë e përcaktimit të All-llahut XH.SH., janë themelet më të rëndësishme në të cilat bazohet lumturia njerëzore. Dhe këto janë motive më të fuqishme për lëvizjen e tërë fuqisë njerëzore kah puna në këtë planet në harmoni me dispozitat e All-llahut XH.SH.. Në këtë rast nuk ekziston kthimi mbrapa, nuk ekziston të ngecurit për shkak të pikëllimit dhe të pendimit, e as: "sikur të ishte kështu e kështu do të bëhej kështu e kështu", por: "All-llahu XH.SH. ka përcaktuar dhe ka bërë çka ka dashur Vet".

Në këtë bindshmëri prehet qetësia e zemrës dhe rehatia e trupit, e shpirtit dhe e nervave, zhdukja e brengave etj. Prandaj, nuk ekziston thyerje psikike, tendosje nervash dhe shizofreni abnormale, por kënaqësia, qetësia, lumturia, pushimi, ëmbëlsia e bindshmërisë së fuqishme, shkarkimi i ndërgjegjës, zemërgjerësia dhe siguria totale në mëshirën dhe në drejtësinë e All-llahut XH.SH., në diturinë dhe në urtësinë e Tij të gjithmbarshme, sepse, Ai është mbrojtës, strehim dhe vetëm prej Tij kërkohet ndihmë nga dyshimet dhe nga mendimet e këqija.

Besimi në kaderin prodhon rezultate kolosale në jetën njerëzore në këtë botë.

Ato shoqëri, të cilat e kanë lënë pas dore këtë bindshmëri dhe të cilat nuk kanë iman në All-llahun XH.SH. dhe në udhëheqjen e Tij me çdo gjë lidhur me jetën dhe me qeniet e gjalla, ato në Ahiret do të jenë në zjarr të përhershëm dhe në vuajtje të rënda, e në këtë botë do të jenë me fat të humbur, me nerva të shkatërruara, me jetë plotë brenga dhe gjithnjë të tendosur, siç e shpjegon këtë All-llahu XH.SH. në ajetin vijues:

"... e kush e pason udhëzimin Tim, nuk do të humb (në këtë botë) as që do të jetë fatkeq (në botën tjetër). E, ai që shmanget nga Libri Im, ai do të ketë jetë të vështirë dhe, Ne në Ditën e Kiametit do ta ringjallim të verbër atë." (Tas Ha: 123-124)

Besimi në kaderin nuk bie në kundërshtim me

punën e bazuar në shkaqet dhe pasojat

Nuk guxojmë të harrojmë se jemi të urdhëruar që të punojmë në pajtueshmëri me ligjshmëritë e shkaqeve dhe pasojave, të cilat All-llahu XH.SH. i ka caktuar në botë, së bashku me tevakkulin (mbështetjen) në All-llahun XH.SH. dhe me iman se çdo gjë është në duart e Tij, pastaj me bindshmëri se shkaqet nuk japin pasoja, përpos me lejen e All-llahut XH.SH.. Ai i Cili i ka krijuar shkaqet, i ka krijuar edhe pasojat dhe rezultatet. Prandaj, ai i cili dëshiron pasardhës të edukuar, është i obliguar që të punojë sipas këtij plani dhe t’i zbatojë shkaqet që do të sjellin gjer aty. Duhet të martohesh, e kjo martesë mund të sjellë pasardhës, por mund edhe të mos sjellë, në pajtueshmëri me vullnetin e të Gjithfuqishmit e të Urtit dhe me dëshirën e Mëshirëplotit e të Gjithdijshmit:

"I All-llahut është pushteti mbi qiej dhe mbi Tokë. Ai krijon çka të dojë! Ai, i dhuron kujt të dojë vajza, e kujt të dojë i dhuron djem, ose u dhuron dy gjinitë: djem e vajza, e kë të dojë e bënë steril, Ai, në të vërtetë, është i Gjithdijshëm dhe i Pushtetshëm." (Esh-Shura: 49-50)

Prandaj, myslimani e ka të ndaluar të mos e përfillë procedimin në pajtueshmëri me ligjshmëritë mbi shkaqet dhe pasojat. Kështu, sikur njeriu ta linte pas dore punën për përfitimin e nafakës, do të ishte mëkatar, edhe pse nafaka është në dorën e All-llahut XH.SH.. Resulull-llahu e shpjegon se shkaqet e lejuara gjithashtu janë nga kaderi, e kur i është thënë: "Çka thua për këndimin e Kur’anit për shkak të ilaçit dhe shërimit me mjekim, a e ndërrojnë këta përcaktimin e All-llahut XH.SH.?" Ai është përgjigjur: "Ata janë pjesë të kaderit të All-llahut XH.SH." 250 Prandaj, të mirren parasysh vetëm shkaqet dhe të konsideruarit se ato ndikojnë në pasojat, është shirk në teuhid, ndërsa mospërfillja e shkaqeve dhe mohimi se ato janë shkaqe, kjo është mangësi në mendje. Kurse, devijimi nga shkaqet, të cilat na janë të urdhëruara me Sheriat, është përdhosje e Sheriatit.251

Prandaj, All-llahu XH.SH. e ka urdhëruar shërimin: Autorët e koleksioneve të hadithit (sunenit) transmetojnë nga Usame bin Sheriku se ka thënë: "Vajta tek Resulull-llahu e, e me të ishin as’habët, të cilët dëgjonin aq me kujdes, sikur të kishin shpesë në koka (e druajnë që me lëvizje do t’i trembnin). Dhashë selam dhe u ula. Erdhën beduinët nga krahinat e ndryshme, e pyetën: "O i Dërguari i All-llahut, a duhet të mjekohemi?" Ai u përgjigj: "Mjekohuni, sepse All-llahu XH.SH. nuk e ka dhënë asnjë sëmundje, e që për te të mos ketë dhënë edhe ilaçin, përpos një sëmundjeje - pleqërisë." 252 Tek Buhariu dhe Muslimi qëndron se, Ebu Hurejre r. a., ka thënë: "Resulull-llahu e ka thënë: "All-llahu XH.SH. nuk ka dhënë kurrnjë sëmundje, e që për të të mos ketë dhënë ilaç." 253 Duke u bazuar në këtë hadith, fakihët (njohësit e fikhut) islam konsiderojnë se mjekimi është i dëshirueshëm (i preferuar), e disa konsiderojnë se është vaxhib. Komentuesi i Akidesë së Tahaviut, thotë: "Disa njerëz mendojnë se mbështetja në All-llahun XH.SH. bie në kundërshtim me përfitimin e nafakës dhe me hulumtimin e shkaqeve, dhe se: nëse gjërat janë caktuar që më parë, atëherë nuk është nevoja të ketë shkaqe. Kjo gjithsesi është gabim, sepse puna është farz (detyrim), mustehabb (e rekomanduar), mubah (e lejuar) ose mekruh (e papëlqyer) dhe haram (e ndaluar). E, Resulull-llahu e, mutevekkili më i madh, e ka vënë helmetën gjatë luftës dhe ka vajtur në treg për të fituar diç."254

Në këtë mënyrë edhe as’habët e kanë kuptuar raportin ndërmjet kaderit dhe punës, dhe se kjo e dyta hynë në besimin në kader, e lë më t’i kundërvihet atij, por kjo rezulton nga besimi në kader. Buhariu transmeton nga Umeri r. a. se, gjatë hyrjes në Sham, e kanë pritur paritë e krahinave dhe e kanë informuar se atje është paraqitur murtaja. Atëherë ai u konsultua me muhaxhirët dhe ensarët, e pastaj me muhaxhirët para çlirimit të Mekës dhe me disa kurejshitë, dhe muhaxhirët u pajtuan që të kthehen, në mënyrë që të largohen nga murtaja, dhe Umeri kështu edhe urdhëroi. Atëherë i tha Ebu Ubejde: "A mos vallë duhet të ikim nga përcaktimi i All-llahut XH.SH.?" Umeri u përgjigj: "Eh..., sikur ta thoshte këtë dikush tjetër, o Ebu Ubejd! Të ikim nga përcaktimi i All-llahut në përcaktimin e All-llahut. Çka mendon, sikur ta kishe një grigjë devesh, e cila ka arritur në një luginë e cila i ka dy anë: njërën të plleshme ndërsa tjetrën të shkretë, e sikur ta kullotshe në anën e plleshme a do ta bëshe këtë sipas kaderit, apo sikur ta kullotshe në anë e shkretë a do të punoshe edhe tani sipas kaderit?"255 Gjithashtu Umeri r.a. i ka qortuar një grup njerëzish nga Jemeni, të cilët udhëtonin për në haxhxh pa ushqim. Mu’avi b. Kurre thotë: "Umeri r. a. i takoi njerëzit nga Jemeni, e i pyeti: "Kush jeni ju?" Ata u përgjigjën: "Ne jemi mutevakkilunë (të cilët mbështeten në All-llahun)." Përkundrazi, ju jeni muteakilunë (ata që presin që t’i ushqejë dikush tjetër), kurse mutevakkil është ai ,i cili e mbjellë farën në tokë e pastaj mbështet në All-llahun."256

Ibni Kajjim El-Xhevziu thotë: "Teuhidi i vërtetë nuk do të jetë i plotë tek njeriu, përderisa nuk punon duke u mbështetur në shkaqe të cilat i ka vënë All-llahu XH.SH.. Ndërsa mospërfillja e tyre është shkelje e vet tevakkulit. Kurse lënia pas dore e tyre është dobësi e cila i kundërvihet tevakkulit islam, që do të thotë mbështetja me zemër në All-llahun XH.SH. për arritjen e asaj që do t’i bëjë dobi edhe në këtë botë edhe në botën tjetër dhe që do ta mbrojë nga ai që i bënë dëm fesë së tij dhe dynjallëkut. Krahas tevakkulit puna është e domosdoshme, sepse, në të kundërtën, do të ndyhej urtësia All-llahut XH.SH. dhe Ligji (Sheriati) i tij. Prandaj, njeriu dobësinë e vet nuk do ta bëjë tevakkul, e as tevakkulin dobësi."257 Ndërsa Sehël b. Abdull-llahu, ka thënë: "Kush e mohon punën, e ka mohuar Sunnetin, e kush e mohon tevakkulin, e ka mohuar imanin. Sepse, tevakkuli është ajkë e Resulull-llahut e, ndërsa puna është Sunneti i tij, e kush punon sipas ajkës së tij, ai nuk e braktisë Sunnetin e tij."258

 

faqja 2 nga 2