Namazın
Vacibleri
Ayet, mütevatir veya meşhur hadis gibi kesin delille sabit olan,
fakat delaleti zannî bulunan hükme vacib denir. Vacibin terki sebebiyle namaz bozulmaz.
Bu eksiklik sehiv secdesi yapılarak tamamlanır. Namazın vacibleri şunlardır:
1) Namaza başlarken yalnız ta'zîm ifade eden "Allah"
lafzıyla yetinmeyip, tekbir anlamı taşıyan bir ifadenin ilave edilmesi vacibtir.
Mesela; "Allahu ekber" denilmesi vacibtir.
2) Namazlarda "Fatiha" süresini okumak vacibtir. Hanefîler
dışındaki çoğunluğa göre, namazın her rekatında Fatiha'yı okumak farzdır.
3) Namazlarda farz olan kıraatin ilk iki rekata tahsis edilmesi
vacibtir.
4) İlk iki rekattan her birinde Fatiha'yı bir kere okuyup, tekrar
etmek vacibtir.
5) Fatiha'yı, okunacak diğer sure veya ayetlerden önce okumak.
Çünkü, Hz. Peygamber bu şekilde okumuştur. Bir kimse yanılarak Fatiha'dan önce,
başka sure veya ayetleri okur ve sonra bunu hatırlarsa, kıraati keserek önce
Fatiha'yı ondan sonra da diğer sure veya ayetleri okur. Namazın sonunda da sehiv
secdesi yapar.
6) Farz namazların ilk iki rekatında Fatiha'dan sonra, başka bir
sure veya bir sure yerine geçecek miktarda ayet-i kerime ilave etmek vacibtir. Ebü Saîd
el-Hudrî (r.a) den nakledilen bir hadiste şöyle buyurulmuştur: "Biz namazda
Fatiha ile birlikte kolayımıza gelen ayetleri okumakla emrolunduk" (Ahmed b.
Hanbel, III, 2).
7) Tek başına namaz kılan kimse, sabah, akşam ve yatsı
namazlarında açıktan okumakla gizli okumak arasında serbesttir. Dilerse açıktan,
dilerse gizli okuyabilir. Fakat öğle, ikindi ve gündüzün kılacağı nafile
namazlarda gizli okuması vacibtir.
Resulullah (s.a.s) gece namazlarında nasıl okuduğu Hz. Aişe
(r.anha) dan sorulmuş, o şöyle cevap vermiştir:
"Bazan gizli, bazan da açıktan okurdu" (Nesaî, Kıyamül-Leyl, 23; Tirmizî,
bu hadis için sahihtir, demiştir),
8) Cemaatle kılınan namazlardan sabah, cuma, bayram, teravih ve vitir
namazlarının her rekatında; akşam ve yatsı namazlarının ilk iki rekatlarında
açık olarak; öğle ve ikindi namazlarının bütün rekatlarıyla akşam namazının
üçüncü ve yatsı namazının da son iki rekatlarında gizli olarak kıraatta bulunmak
vacibtir.
9) Vitir namazında kunut duası okumak ve kunut tekbiri almak Ebû
Hanîfe'ye göre vacibtir. Ebû Yusuf ve İmam Muhammed'e göre bunlar sünnettir.
10) Kazaya kalan bir namaz, gündüzün cemaatle kılınacak olsa,
eğer sabah namazı gibi açıktan okunması gereken bir namaz ise yine açıktan okunur.
Öğle namazı gibi gizli okunacak bir namaz ise gizli okunur.
11) İki bayram namazının üçer tane ilave tekbirleri vacibtir.
İkinci rekatların rükü tekbirleri ise, vacib olan ilave tekbirlere bitişik olduğu
için vacib sayılır.
12) Secdede alın ile birlikte burnu da yere koymak vacibtir.
13) Üç veya dört rekatlı namazlarda birinci oturuş vacibtir.
Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s) buna devam etmiş, yanlışlıkla ayağa kalktığında da
sehiv secdesi yapmıştır. (ey-Şevkanî, a.g.e., II, 273).
14) Namazların her oturuşunda teşehhütte bulunmak, yani tahiyyatı
okumak vacibtir. Hz. Peygamber; Her iki rekatta oturduğunuz zaman; "Ettehiyyatü
lillahi deyin"buyurmuştur (Müslim, Sa-lat, 24; Ebü Davud, Salat, 122;
Ahmed b. Hanbel, IV, 381).
15) İlk oturuşta tahiyyatı okuduktan sonra hiç ara vermeden
üçüncü rekata kalkmak vacib olup, bir rükün eda edecek kadar ara verme sehiv
secdesini gerektirir. Çünkü teşehhüdü uzatmakla farz tehir edilmiş olur. Bir
rükün miktarı ise sadece: "Allahümme salli ala Muhammed" diyecek kadar
zamandır.
16) Namazın farzlarında tertibe riayet etmek vacibtir. Sırayı
gözetmek kıraat ile rükü arasında ve her rekatta tekrarlanan hareketlerde söz
konuşu olur.
17) Vaciblerden her birini yerinde yapıp geri bırakmamak vacibtir.
Kıraattan sonra bir sure, dalgınlıkla düşünceye dalıp, daha sonra rükûya
varılması gibi.
18) Namaz içinde okunan secde ayetinden dolayı tilavet secdesinde
bulunmak vacibtir.
19) Namazda, yanılarak terk edilen vaciblerden dolayı sehiv secdesi
yapmak vacibtir.
20) Ebû Hanîfe ile İmam Muhammed'e göre, rükünlerde itmi'nan
halinde bulunmak vacibtir. Rükü, secde, rüküdan doğrulma veya iki secde arasında
azalar sükunet bulmalı, kaslar gevşeyip vücut rahatlamalıdır. Bunun dayanağı,
namazını kötü bir şekilde kılan kimse ile ilgili hadistir.
21) Namazların sonunda selam vermek. Önce sağ tarafa, sonra sol
tarafa yüz çevirerek "es-Selam (size selam olsun)" demek vacibtir.
"Aleyküm ve rahmetullah (selam ve Allah'ın rahmeti sizin üzerinize olsun)"
sözünü söylemek ise sünnettir.
İbn Mes'ud (r.a)'un naklettiği bir hadiste şöyle buyurulur:
"Hz, Peygamber sağına ve soluna selam vererek;
"es-Selamü aleyküm ve rahmetullah, es-selamü aleyküm ve rahmetullah" der ve
sağa sola dönerken yanağının beyazlığı görünürdü" (Müslim, İkame, 27;
Ebü Davud, Salat, 41, 187, 188; Tirmizî, Mevakît, 105; Nesaî, Tatbîk, 34, 83, Sehv,
68-71 ).