ŞEKER
HASTALIĞI (DİABET)
Şeker hastalığı (diabetes mellitus) eski çağlardan beri bilinen,
hayat boyu süren bir hastalıktır. Ülkemizde yaklaşık 2 milyon şeker hastasının ve
1.5-2 milyon kadar da gizli şeker hastasının olduğu sanılmaktadır. Vücutta
çeşitli organları etkilemesi ve bozması yanında yol açtığı sosyal ve ekonomik
sorunlar nedeni ile modern toplumun sosyal bir hastalığı ve problemi olmuştur.
Nasıl Oluşur?
Şeker hastalığı, pankreasta yapılan ve kan şekerim düşürücü
bir işlevi olan insülin hormonunun yokluğu veya azlığı veyahut da etkisizliği
sonucu oluşur. Kanda şeker (glikoz) seviyesi yükseldiğinde (örneğin yemeklerden
sonra olduğu gibi) pankreastaki beta hücrelerinden insülin kana salınır, insülin
vücutta çeşitli dokulardaki (karaciğer, kas ve yağ dokuları gibi) hücrelerde
bulunan reseptör adı verilen insüline duyarlı alıcılara bağlanarak kandaki şekerin
hücreler içine girmesine ve buralarda yakıt olarak kullanılıp enerji oluşmasına
imkan sağlar.
Vücutta insülin yokluğu ya da insülin var olduğu halde etkisiz
bulunduğu durumlarda kandaki şeker hücreler içine giremez ve bu şekilde kan şekeri
yüksek bir seviyeye çıkar.
2 Tip Diabet Var.
2 tip şeker hastalığı vardır. "Tip I diabet'te vücutta
insülin eksikliği veya yokluğu söz konusudur. "Tip II diabet'te ise insülin
salgılanmakta, fakat etkisi yeterince olmamaktadır. Tip I diabet genellikle çocuklarda,
gençlerde, seyrek olarak da yetişkinlerde görülebilir. Genetik olarak diabete eğilimi
olarak bireylerde oluşmakla beraber bu tek başına yeterli değildir. Bunun yanında
vücudun müdafaa sisteminde yer alan akyuvarların ve bir takım hücrelerin normalde
yabancı maddeler ile savaşması yerine kendi pankreas beta hücrelerine hücum etmesi
gerekir. Bu saldırıları başlatan, tetiği çeken çeşitli faktörler vardır. Bunlar
virüs enfeksiyonları, çeşitli kimyasal ve toksin maddeler, stress ve gıdalar
(örneğin süt çocukluğu döneminde inek sütü ile beslenme, ayrıca tütsülenmiş
gıdalar). Bu şekilde insülin salgılayan hücreler gittikçe harap olur ve insülin
salgısı da azalır. Bu yüzden tip l diabetin tedavisi sadece insülin hormonunu
dışardan enjeksiyonla vermektir.
Tip II diabetin oluş şekli ise tamamen farklıdır. Kalıtım önemli
bir rol oynar. Ailelerinde diabet hikayesi olanlarda görülme şansı daha fazladır.
(Özellikle 40 yaş üstündekilerde). Hastaların çoğu şişmandır. Tip II diabette
kandaki insülin düzeyi normal hatta fazla olabilir. Ancak insülinin vücut tarafından
kullanılması bozulmuştur. Dolayısıyla şeker hücre içerisine giremez, kanda birikir
ve kan şekeri yükselmiş olur. Tip II diabetin tedavisinde en önemli faktör iyi bir
diyet yapmaktır. Uygun egzersizlerde şekerin düşmesine yardımcı olur. Bu şekilde
şekeri yeterince düşmeyenlerde kan şekerini düşürücü ağızdan verilen haplar
kullanılır.
Tip I diabetin belirtileri genellikle ani olarak başlar. Başlıca
belirtileri çok su içme, çok yemek yeme, çok idrar yapma, ani kilo kaybı,
halsizliktir.
Tip II diabetin belirtileri ise genellikle yavaş olarak ortaya
çıkar. Bunların başlıcalan çok su içme, çok yemek yeme, çok idrar yapma, görme
bozukluğu, el ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, sık enfeksiyonlar, kaşıntı,
yaraların geç iyileşmesi, iktidarsızlık (impotans)'tır.
Gerek tip I ve gerekse tip II diabetin iyi tedavi edilmediği takdirde
körlüğe kadar gidebilen göz bozuklukları, böbrek yetmezliği, kalp hastalıkları,
ayakta kangren gibi kamplikasyonlan vardır.
Bu yüzden hastalık oluşmadan önce bazı tedbirleri almak,
oluştuktan sonra da hekim ile çok sıkı bir işbirliğine girmek gerekir.
Tip I diabetiklerin birinci dereceden yakınlarında bazı testlerin
yapılması hastalığı önceden belirleyebilir. Yine ailesinde birden fazla diabetik
olanların, şişmanların bu yönde testler yaptırması hastalığı erkenden
gösterebilir.
Şişmanlık hareketsizlik bu tür insanlarda şeker hastalığı için bir risk
olduğundan, karbonhidrattan (şekerden) zengin gıdaları azaltmalı, dengeli bir
beslenme programına girilerek kilo verilmeli, egzersiz (günde 45 dakika yürüyüş
gibi) yapılmalı, yılda 1 kez kan şekeri (gerekirse şeker yüklemesi testi yapılarak
gizli şekerin ortaya çıkarılması) kontrolü yaptırılmalıdır.