Dionysius Exiguus, uitvinder van 'Anno Domini', kende geen jaar nul

Derde millennium begint op 1 januari 2001

Door ANDRÉ HORLINGS

(19 juni 1999) Wanneer zestig seconden na 23.59 uur op 31 december 1999 mondiaal de festiviteiten losbarsten om het nieuwe millennium te verwelkomen, begint feitelijk alleen maar 1 januari 2000. Op de 21e eeuw moeten we dan nog een heel jaar wachten, net als op het nieuwe millennium. Dionysius Exiguus, een monnik die de jaartelling 'Anno Domini' uitvond, maakte in het jaar 532 een onbewuste fout die ons nu nog altijd parten speelt.

[dagen/u/m/s] tot het jaar 2000

Het zal weinig afdoen aan de magie van het jaar 2000. Al in 1892 was de naderende eeuwwisseling voor de London Spectator aanleiding voor de overdenking dat honderd jaar later ,,het eind van de twintigste eeuw voor de mensheid nog opwindender wordt. We zouden haast geloven dat er dan iets geweldigs in de kosmos te gebeuren staat''. Tien jaar geleden stelde de Amerikaanse auteur John Naisbitt vast in 'Megatrends 2000': ,,Het jaartal versterkt de emoties, versnelt veranderingen, verhoogt het bewustzijn en is aanleiding om onze waarden, doelen, instrumenten en onszelf tegen het licht te houden.'' En inderdaad: tijdens de militaire acties rond Kosovo gaf de NAVO onder meer te kennen ermee 'een eind te willen maken aan de schandvlek van misdaden tegen de menselijkheid, zodat we met een schone lei aan het nieuwe millennium kunnen beginnen'.

Anno Domini

Dionysius Exiguus, 'Dennis de Kleine', was een monnik uit Constantinopel die rond 530 in dienst trad bij het Vaticaan. Hij werd door paus Joannes I belast met het samenstellen van nieuwe paastabellen, zodat de paasdatum voor de komende jaren vooruit bekend zou zijn. Het was toen de belangrijkste christelijke feestdag, maar de berekening - Pasen valt op de eerste zondag na volle maan, die volgt op het begin van de lente - was zeer gecompliceerd. Dionysius gebruikte Alexandrijnse paastabellen, omdat ze het betrouwbaarste waren, maar die telden vanaf de Romeinse keizer Diocletianus (284-305 na Christus); een berucht christenvervolger. Dat eerbetoon vond hij misplaatst en daarom bedacht hij te tellen vanaf de geboorte van Christus: Anno Domini. Het jaar waarin hij leefde, 248 na Diocletianus, stelde hij gelijk aan Anno Domini 532.
De Engelse benedictijner monnik Beda (672-735) nam deze rekenmethode over in zijn 'Historia ecclisiastica gentis Anglorum' (Geschiedenis van de Kerk van het Engelse Volk), maar pas drie eeuwen later werd 'A.D.' in de jaartelling algemeen ge bruikt.

Er was geen jaar nul

Dionysius en Beda kenden geen 'jaar nul'. Zij rekenden in Romeins cijferschrift, waarin een symbool voor het getal 0 ontbrak. De nul werd in Europa pas in de twaalfde eeuw geïntroduceerd, toen Arabische cijfers het Romeinse schrift vervingen. Het jaartal kwam derhalve in hun jaartellingen niet voor. Anno Domini 1 werd voorafgegaan door één jaar vóór de geboorte van Christus.
Van 'eeuwen' had de mensheid in hun tijd evenmin benul. Het woord 'eeuw' is afgeleid uit het Griekse 'aiwn', dat staat voor 'een zeer lange periode, langer dan een mens misschien beleven of kennen zal, maar met duidelijk begin en einde'. In de Bijbel betekent 'komende eeuw' de wereld van de toekomst, wanneer de Messias is weergekeerd en over de aarde heerst. Het Middel-Nederlands van de 13e eeuw kende 'ewe': 'een lange periode' of 'een tijdvak'. Zelfs nu nog wordt met 'eeuwig' een onbestemde lange periode aangeduid. De Italiaanse humanist Coluccio Salutati, die een overzicht publiceerde van de beste schrijvers van 'quartodecimo seculo' (veertiende eeuw) was waarschijnlijk de eerste die daarmee 'een periode van honderd jaar' bedoelde.

Eeuw begint met jaar 1

Omdat de jaartelling volgens Dionysius begon met het jaar 1, en in zijn consequentie een eeuw pas afgelopen is na het verstrijken van 100 jaren, begon de tweede eeuw met het jaar 101. Daarom zal het tweede millennium pas afgelopen zijn op 31 december 2000.
Die conclusie leidt al eeuwenlang tot heftige discussies. Het (interessante, maar hopeloos warrig samengestelde) boek 'De magie van het Millennium' (Kosmos - Z&K Uitgevers) haalt een commentaar aan uit The Times van 26 december 1799: ,,Dit is één van de meest absurde vragen die het publiek kan bezighouden, aangezien de kwestie volkomen duidelijk lijkt. Als achttien eeuwen achttienhonderd jaren zijn, hoe zouden achttien eeuwen dan voorbij kunnen gaan voordat het jaar 1800 verstreken is? De tegenwoordige eeuw zal pas ten einde lopen op 1 januari 1801, tenzij iemand kan uitleggen dat 99 gelijk is aan 100.''
Maar bijna honderd jaar later, op 21 augustus 1896, plaatste dezelfde krant een brief met de vraag of de nieuwe eeuw in 1900 of 1901 zou beginnen en de constatering: ,,Ik ken personen die zich er angstvallig van onthouden hun mening over dit onderwerp te geven, enkel en alleen omdat zij uit ervaring weten welk een geestdrift deze zou opwekken in ten minste één van de aanwezigen.''
Zoals in ene Jan Cantzelaar, die in 1800 in een pamflet protesteerde tegen het verbannen van het jaar nul uit de geschiedenis. ,,De nieuwe Christelijke Tijdrekening wil men met Anno 1 na Christus' geboorte beginnen, en daardoor sluit men he t geboortejaar van Jesus Christus uit de Tijdrekening uit. Is het rechtmatig het voornaamste jaar van alle de jaaren der waerelds, namelijk, het Geboortejaar van de grootste Personagie die immer geschapen of geboren is, uit de Tijdrekening te sluiten? Ik laat alle Christenen hier zelve over oordelen'.

Twee-eeuwige tweeling

Honderd jaar geleden was het begin van de nieuwe eeuw geen punt van discussie, zo blijkt uit het bericht dat op 3 januari 1901 verscheen in de Oprechter Haarlemsche Courant: ,,Te Bergilers schonk op 31 Dec. 1900 de echtgenoote van een en K. het leven aan een welvarenden dikken jongen. 's Anderendaags, 1 Januari, werd er nog een ander knaapje, wat minder groot, geboren. Ziedaar dus twee kinderen, die, wanneer zij kunnen spreken, zullen kunnen zeggen: 'Wij zijn tweeling-broeders, maar zullen hetzelfde jaar geen deel nemen aan de loting'. Wat nog zonderlinger zal wezen, de oudste zal er kunnen bijvoegen: 'Ik ben van de 19de', en de andere antwoorden: 'En ik van de 20e eeuw'.''

tot het echte nieuwe Millennium

Desondanks zal de mensheid het nieuwe millennium ongetwijfeld op 1 januari 2000 massaal verwelkomen. Om in de maanden daarna tot de conclusie dat ze 'alleen maar' een magisch getal hebben begroet. Wat dan aanleiding is om het een jaar later nog eens dunnetjes over te doen.

© André Horlings (WUGO)

Terug naar Dutch Courage's Publicaties

Dutch Courage's Sites:
Live!: WORLD WEBCAM MONITOR Hundreds of webcams LIVE!
International: Index | Reference | 'Stop de persen' | History | Life | World | Year 2000 | Predictions | Internet
Nederlands: Nederland | Publicaties | Arnhem Spookstad (Boek)
Weblog: Dutch Courage's Curiousities
Special: Splashdown of MIR | Eclips '99

Zoek naar méér bij DUTCHCOURAGE:
PicoSearch


visitors (Statistics since June 2000) | horlings@chello.nl

View My Guestbook Sign My Guestbook
(Please tell from what site you came)
See who's visiting this page. View Page Stats
See who's visiting this page.

DUTCH COURAGE IS A OF

See GeoCities | Build your OWN website