Zonsverduistering
De zonsverduistering in Engeland, Frankrijk en Duitsland en wat blijft zichtbaar van de zon in Europese steden? (Compilatie Jos Ruks)
Klik op de kaart voor een uitvergroting.

Frankrijk en Duitsland wachten op 11 augustus invasie voor totale zonsverduistering

Een peepshow van twee minuten

Door ANDRÉ HORLINGS

Moon Shadow <- Eclips animation A.T. Sinclair (Fred Espenak)

(10 juli 1999) Als het woensdag 11 augustus maar niet zwaar bewolkt is.... Dat is de vrees van een sterk stijgend aantal astronomen, amateur-sterrekundigen en steeds meer andere belangstellenden. Voor het eerst sinds op 15 februari 1961 de zon in Nederland om kwart voor acht 's morgens voor 92 procent werd bedekt, kan Europa getuige zijn van een zonsverduistering. In een smalle strook, van het Britse Cornwall via Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en Roemenië, en verder van Turkije tot voorbij India, is de eclips 'totaal'. Het puntje van de schaduw van de maan, die tussen aarde en zon in komt te staan, raakt dáár de aardbodem. De zons-verduistering duurt er maximaal 2,5 minuten.

Maar in geheel Europa, van de Noordkaap tot Gibraltar, en gedeelten van Amerika, Afrika en een groot deel van Azië, raakt de zon gedeeltelijk verduisterd. De nieuwe maan, die normaal onzichtbaar is, trekt voor de zon langs; het lijkt alsof hij er een stuk uithapt dat-ie later weer teruggeeft. Naarmate op die manier meer zonlicht 'verdwijnt' wordt het donkerder op aarde, ŔoŔok wanneer het zwaar bewolkt is. De dierenwereld verbaast zich geenszins over de wel erg korte dag en trekt eensgezind de conclusie dat de nacht aanbreekt. De kippen gaan zonder morren op stok. De bloemen sluiten hun kelken.
Het hele peepshow, van het eerste hapje zon dat verdwijnt tot het laatste stukje dat wordt teruggegeven, duurt in Nederland tussen 11.09 uur en 13.50 uur; rond 2 uur en 40 minuten. De eclips zal in ons land slechts 'gedeeltelijk' zijn. In Maastricht wordt 97 procent van de zon door de maan bedekt, in Amsterdam 93 en in Groningen nog 'maar' 90 procent.
Bij een gedeeltelijke verduistering blijft het resterende gedeelte van de zon als en sikkel(tje) aan de hemel staan. Bij een volledige eclips wordt al het direkte licht van de 'koperen ploert' afgedekt. Ter plaatse wordt het donker als de nacht. Aan de hemel worden rond de zwarte cirkel van de maan plotseling enorme zonnevlammen zichtbaar, die vanuit de zon miljoenen kilometers ver het heelal in worden gesmeten. Het is een verschijnsel dat bij ooggetuigen heftige emoties veroorzaakt. ,,Denk niet: wat maakt het uit, hij is in Nederland bijna compleet'', zegt de amateur-astronoom Henk van Hoof op zijn internetpagina. ,,Het is in de meest letterlijke betekenis een verschil van dag en nacht.''

Zonsverduistering 'vlakbij'

De totale zonsverduistering is 'vlakbij' zichtbaar: in Noord-Frankrijk en Zuid-Duitsland, middenin de zomervakantie. Veel toeristen hebben dan ook hun plannen afgestemd op het natuurverschijnsel. In de totaliteitszone zitten de campings op 11 augustus overvol en er is geen hotelkamer meer te krijgen. Voor wie de volledige verduistering wil zien zit er niets anders op dan een dagtocht te maken, en rekening te houden met een behoorlijke verkeersdrukte ter plaatse. In onderstaand verhaal wordt naast de plaatselijke tijden ook de mondiale aanduiding Universal Time (UT) vermeld als standaardtijd, het vroegere Greenwich Mean Time (GMT), twee uur vroeger dan de Nederlandse zomertijd.
Eén waarschuwing kan niet krachtig genoeg worden herhaald: het rechtstreeks kijken in de zon is gevaarlijk: het kan een totale blindheid veroorzaken. Een zonnebril is beslist ontoereikend. Er zijn echter speciale 'eclipsbrilletjes' op de markt (f. 5,75 incl. porto, te bestellen bij o.m. Stichting De Koepel, tel. 030-2311360). Volstrekt op eigen risico kan in het uiterste geval het kijken door een cd uitkomst bieden.

Start voor kust Amerika

De zonsverduistering begint om 11.30 uur Nederlandse tijd (9.30 uur Universal Time) op de Atlantische Oceaan, vlakbij de Amerikaanse kust. Het is dan in het oosten van Noord-Amerika half zes in de ochtend; de zon is net op. Alleen de echte dauwtrappers zullen er dan ook getuige van zijn dat de zon door de maan gedeeltelijk aan het oog onttrokken wordt. In St. Johns op Newfoundland, de alleroostelijkste plaats van Noord-Amerika, blijft er om 7.06 uur plaatselijke tijd (10.06 UT) nog maar een heel dun sikkeltje van over, maar dat is net genoeg om aan Amerika het spectaculaire verschijnsel van de 'krans' van zonnevlammen rond de zwarte maanschijf te onthouden. In New York hapte de maan al vier minuten eerder, om 6.02 uur plaatselijke tijd (10.02 uur UT), een fors stuk uit de zon.
In een adembenemend tempo spoedt de maanschaduw zich met een snelheid van 91 km per seconde over het water naar het oosten, richting Engeland, waar de zon alleen in het zuidwestelijkste puntje, Cornwall, volstrekt aan het oog onttrokken wordt. Het Britse vasteland wordt om 11.11 uur Engelse tijd (10.11 UT) bereikt; in Plymouth duurt de zonsverduistering precies 1 minuut en 39 seconden. Het is niet aan te raden om daar heen te gaan, want 'heel' Groot-BrittanniĂe is heeft al besloten om het unieke natuurverschijnsel persoonlijk in Cornwall te bewonderen en bovendien blijkt de streek in trek bij veel Amerikanen. Londen wordt op een haar na gemist: om 11.20 uur (10.20 UT) blijft daar een flinterdun sikkeltje aan de hemel staan.
Intussen is de maanschaduw razendsnel Het Kanaal overgestoken. Cherbourg in het Franse Normandië wordt om 12.17 uur (11.17 UT) aangestipt. Drie minuten later bereikt de zonsverduistering Fécamp aan de Franse westkust, tussen Le Havre en Dieppe. De reis zet zich voort via steden als Rouen, Abbeville en Amiens. In Parijs laat de maan om 12.23 uur (10.23 uur UT) ruimte voor nog maar een paar zonnestralen, maar dat is net genoeg om er het spectaculaire verschijnsel van de 'totaliteit' te missen. Via Noyon, Reims, Verdun en Metz (12.29 uur; 10.29 UT) verplaatst de schaduwstip zich naar Straatsburg. Onderweg wordt ook een klein stukje BelgiĂe 'aangeraakt', plus het uiterste zuiden van Luxemburg. Saarbrűcken is de eerste stad van betekenis in Duitsland, gevolgd door Stuttgart (12.35 uur, 10.35 UT), Augsburg en MĂunchen. Via Salzburg en Graz in Oostenrijk gaat het verder naar Hongarije, Roemenië en Bulgarije. De hoofdsteden Wenen en Boedapest missen de volledige zonsverduistering op een haar, maar Boekarest ligt om 14.07 uur Roemeense tijd (11.07 UT) pal in de totaliteitszone.
In Roemenië, nabij de plaats Rimniciu-Vilcea, duurt de totale zonsverduistering ook het langst: 2 minuten 23 seconden, wat voor veel astronomen en amateur-sterrekundigen een reden is om juist dŔaŔar getuige te zijn van het natuurverschijnsel. Hun uiteindelijke 'winst' op West-Europa is overigens hooguit veertien seconden, maar hun kansen op een onbewolkte hemel zijn daar aanzienlijk groter. Vervolgens doet een klein stukje Bulgarije, net ten noorden van de kustplaats Varna (14.11 uur (11.11 UT), nog mee. Dan steekt de maanschaduw de Zwarte Zee over om via Turkije, Irak, Iran, Pakistan en India uiteindelijk om 18.15 uur Indiase tijd (12.45 UT) in de Golf van Bengalen op te gaan in de avondschemering, want daar gaat de zon dan net onder.
<- Webcam van Otto Staiger in Genčve in Zwitserland hoopt de zonsverduistering met deze 'webcam'te vangen.

Het weer is onberekenbaar

Eén factor blijft onberekenbaar: het weer. De datum, 11 augustus, valt in de Hondsdagen; klimatologisch gezien niet alleen de warmste, maar ook de natste periode van het jaar. Dat betekent ook: een behoorlijke kans op bewolking. Alleen landen als Iran of Irak kunnen redelijke garanties verstrekken op een zichtbare eclips. Daarom worden er ook vliegtochten georganiseerd, want boven de wolken schijnt altijd de zon, tenzij hij door de maan verduisterd wordt. Maar hoog in de hemel ziet men de kippen niet op stok gaan, en dat is ook bij een gedeeltelijke zonsverduistering een heel indrukwekkend bijverschijnsel.
Over de zonsverduistering van 11 augustus 1999 is veel informatie op internet te vinden. Enkele van de belangrijkste sites:
Fred Espenak (NASA) Toonaangevend
Sterrekundig instituut Universiteit van Utrecht
Uitgebreide links van het KNMI
BBC-video van de totale zonsverduistering van 26 februari 1999 in Amerika (Real Player noodzakelijk)

Staiger SPECIAL:
Dutch Courage's Eclipse
of August 11, 1999

© André Horlings (WUGO)

Terug naar Dutch Courage's Publicaties

Dutch Courage's Sites:
Live!: WORLD WEBCAM MONITOR Hundreds of webcams LIVE!
International: Index | Reference | 'Stop de persen' | History | Life | World | Year 2000 | Predictions | Internet
Nederlands: Nederland | Publicaties | Arnhem Spookstad (Boek)
Weblog: Dutch Courage's Curiousities
Special: Splashdown of MIR | Eclips '99

Zoek naar méér bij DUTCHCOURAGE:
PicoSearch


visitors (Statistics since June 2000) | horlings@chello.nl

View My Guestbook Sign My Guestbook
(Please tell from what site you came)
See who's visiting this page. View Page Stats
See who's visiting this page.

DUTCH COURAGE IS A OF

See GeoCities | Build your OWN website