Pitt Island is de eerste bewoonde plaats ter wereld waar op 1 januari 2000 de zon op gaat. Dat zal mondiaal op internet zichtbaar zijn via een webcam (nog niet geïnstalleerd), maar het gebeurt niet voor niets. Blijkens de site, te bereiken met een muisklik op de illustratie links, gaat het bekijken van de eerste zonnestralen mogelijk geld kosten. Rechts Gisborne op het Nieuw-Zeelandse Noord-Eiland; de eerste stad waar het licht wordt in het nieuwe Millennium.
Cruise naar zonsopkomst tussen pinguins op 1 januari 2000 kost $ 19.980
Bizarre strijd om eerste zonnestralen
Door ANDRÉ HORLINGS
(15 mei 1999) Wie er 20.000 dollar (per persoon) voor over heeft kan tot de allereerste aardbewoners
behoren die getuige zijn van de allereerste zonsopkomst van het jaar 2000. Dat kost een
cabine aan boord van de ijsbreker Kapitan Khlebnikov tijdens de 'Expedition into the New
Millennium'; een cruise van 15 december 1999 tot 9 januari 2000 van Nieuw-Zeeland naar
Australië.
Op 31 december arriveert het schip bij de Balleny-eilanden voor de kust van Antarctica,
iets ten noorden van de Zuidpoolcirkel en ten westen van de datumgrens. ,,Afhankelijk van
de plaatselijke omstandigheden beleven we de eerste zonsopkomst van het nieuwe millennium
op het ijs of aan dek. Bij gunstige weersomstandigheden gaan we met een helicopter aan land
op één van de eilanden!''
Er is geen spoor van twijfel over de vraag waar op 1 januari 2000 de eerste zonnestralen
vallen: op Antarctica. Het is dan hoogzomer op het Zuidelijk Halfrond. Ten zuiden van de
Zuidpoolcirkel gaat de zon niet onder; op de Zuidpool zelf zelfs tot maart. Tientallen
wetenschappers zullen dat meemaken, maar in de natuur is niets te bespeuren van een overgang
van 1999 naar 2000.
Wel op de Balleny-eilanden; drie vulkanische rotspuntjes, waar alleen maar pinguins wonen.
Daar verdwijnt de zon in die tijd rond middernacht een uurtje onder de horizon. Nauwelijks
voldoende om schemer te veroorzaken, maar genoeg voor de 'eerste zonsopkomst van de nieuwe
eeuw'; om 0.41 uur (13.41 GMT) op Young Island. Maar misschien jaagt daar dan een sneeuwstorm
over het pakijs en vriest het dat het kraakt.
Millennium-eiland
Over de plaats waar de zon in het nieuwe Millennium voor het eerst schijnt is een ware
propaganda-oorlog ontbrand. Ongetwijfeld wil de hele wereld, althans waar de 'christelijke
jaartelling' geldt, daar via de televisie getuige van zijn. De plaatsbepaling is niet
eenvoudig. Die hangt af van de stand van de zon ten opzichte van de aarde, van de tijd -
plaatselijk en uitgedrukt in Greenwich Mean Time (GMT; één uur vroeger dan in Nederland),
zelfs van het landschap: op de top van een berg zie je de zon eerder dan beneden. Hij wordt
zelfs beïnvloed door kunstgrepen als het verschuiven van de datumgrens. De weergoden hebben
overigens het laatste woord. Zij bepalen of die eerste zonnestralen van het jaar 2000
plaatselijk ook werkelijk te zien zijn.
De Kiribati-archipel, in de Stille Oceaan, bestaat uit verschillende eilandengroepen,
duizenden kilometers van elkaar verwijderd en doorsneden door de datumgrens; het oosten leefde
vrijwel een dag 'vroeger' dan het westen. De regering had in 1995 een vooruitziende blik,
toen ze besloot om in de hele republiek dezelfde tijd te laten gelden als op de
Gilbert-eilanden ten westen van de datumlijn: GMT + 13 uur; in de zomer komt daar nog een
uurtje bij. De bedoeling werd duidelijk toen het alleroostelijkste Caroline Island werd
omgedoopt in Millennium Island. Dààr moesten de tv-camera's worden opgesteld, ter meerdere
eer en (ochtend)glorie van Kiribati, 1 januari 2000, 5.43 uur plaatselijke tijd
(15.43 uur GMT op 31 december).
De kunstmatigheid van het plan blijkt uit het feit dat Millennium Island op 150 graden
westerlengte ligt, 30 graden ten oosten van de datumlijn. Dat is zelfs nog oostelijker dan
Hawaii. Het scheelt formeel twee tijdzones; 'normaal' zou het er 22 uur vroeger zijn dan
op de Gilbert-eilanden. Het is een onbewoonde atol van 22 kleine rotspuntjes, verspreid over
een lengte van elf kilometer en beschermd door een ondiep rif, en alleen te bereiken met een
platbodem of per watervliegtuig.
Pitt Island
<- De plaatsen waar de zon in 2000 voor het eerst opkomt (tijden in GMT).
31 december 1999, 16.01 GMT: de zon bereikt Pitt Island ->
De 'tijdwinst' van de kunstgreep van Kiribati bedraagt slechts 18 minuten op de eerste
bewóónde plek op aarde die de zon kan zien. Dat is Pitt Island, één van de Nieuw-Zeelandse
Chatham-eilanden (GMT + 13.00 uur). Er wonen 40 mensen. Op 1 januari 2000 prikken de eerste
zonnestralen om 5.01 uur plaatselijke tijd (16.01 GMT) naar de (overigens vaak in nevels
gehulde) top van Mount Hakepa, een heuvel van 231 meter. Het illustreert de strijd om
millimeters: op zeeniveau komt de zon pas drie minuten later op.
De eerste stad is Gisborne,
op het Nieuw-Zeelandse North Island: 5.46 AM (16.46 GMT).
Bij al die ambities is er ook een plaats waar de allerlààtste aardbewoners voor de zon in
1999 voor de allerlààtste keer in zee zien zakken. Dat is in het dorp Falealupo aan de
uiterste westkust van West-Samoa, iets ten westen van de datumgrens, op 172 graden
westerlengte. De zon neemt daar definitief afscheid van 1999 op 31 december om 19.02 uur
plaatselijke tijd (6.02 GMT op 1 januari 2000).
De rest van de wereld heeft de nieuwe eeuw op dat tijdstip alllang uitbundig verwelkomd,
of begint van de schrik te bekomen die door de millennium-bug is veroorzaakt. Allemaal voor
niks: de 21e eeuw begint pas op 1 januari 2001.
Op 1 januari 2000, 00.00 uur Nederlandse tijd, schijnt de zon al op een belangrijk deel van het Oostelijk Halfrond. In het Zuidpoolgebied gaat hij niet onder.