Expositie Scryption toont digitaal lezen van menselijke krabbels
Computer leert handschrift herkennen
Door ANDRÉ HORLINGS
(26 juni 1999) De waarschuwing op het briefje dat de nerveuze boef in de handen van de
loketbediende frommelde was niet mis te verstaan: 'Geef nu al het geld of ik
schiet je dood!'. De tekst op het vodje werd door de politie zorgvuldig
ingepakt en met behulp van een computer vergeleken met de vele tienduizenden
schrijfproeven in het handschriftenarchief. Dat programma ontbreekt op de
tentoonstelling '1-0, het handschrift in enen en nullen' in het Museum voor
schriftelijke communicatie Scryption in Tilburg. ,,De politie wilde het niet
uitlenen'', vertelt conservator Agnes Vogts. Maar verder geeft de expositie een
gevarieerd beeld van de vele methoden van handschriftherkenning per computer.
Het blijkt zelfs mogelijk om de computer teksten te laten produceren in je
eigen onooglijke handschrift.
,,De Postbank verwerkt meer dan een miljoen giro's per dag'', weet Agnes Vogts.
,,Een computer verwerkt 25 overschrijvingen per seconde. Zestig procent kan
worden ontcijferd; de rest moet nog door mensen worden gecontroleerd.'' Op de
tentoonstelling is het mogelijk de proef op de som te nemen. Op een papiertje
moet een bedrag en een gironummer worden ingevuld. Een computer slikt het in en
toont op een beeldscherm een kopie met de 'vertaling'. Het bedrag blijkt
'betrouwbaar'; het nummer is correct maar wordt als 'onbetrouwbaar' aangemerkt.
,,Dat betekent dat de computer toch twijfelde'', legt Vogts uit. Een derde
variant is 'onleesbaar'. Op dezelfde manier 'lezen' sorteermachines de postcode
op brieven.
Handschrift bedreigd
Wie weleens oude handgeschreven documenten onder ogen krijgt verbaast zich over
het fraaie handschrift van onze voorouders. Intussen komt aan vrijwel alle
publicaties een computer te pas. Zelfs de schrijfmachine is alleen nog maar in
het (dit!) museum te vinden.
,,Het handschrift dreigt te vervallen tot een
persoonlijk notitieschrift'', is een constatering op de expositie. ,,De
oprukkende automatisering en de opkomst van nieuwe media lijken onze
handgeschreven teksten te bedreigen.''
De tentoonstelling
'1-0' gaat over de gespannen relatie tussen het persoonlijke handschrift en de
onpersoonlijke computer en vooral over de wetenschappelijke uitdaging hoe je
een computer leren kunt menselijke krabbels te lezen. In een computer worden alle gegevens
'gedigitalieerd'; in een reeks enen en nullen vertaald. Het lezen van de cijfers
blijkt trouwens nog niet zo eenvoudig. Ze kunnen met name de 1
en de 7 niet goed uit elkaar houden. Zeker niet wanneer het om een Duits
handschrift gaat, want Duitsers beginnen een 1 met een schuine haal naar boven.
En een 7 met een al te wapperend liggend streepje wil nog weleens worden
verward met een 4. Een fraaie 5 wordt zelfs minder goed herkend, omdat de
meeste Nederlanders het getal slordiger schrijven. En dan gaat het alleen nog
maar om tien cijfers. Er zijn
althans in het Nederlands
ook nog 26 letters.
'Tilburg' wordt 'Doesburg'
Een andere computer, beschikbaar gesteld dor het Nijmeegse
Instituut voor Cognitie en Informatie (NICI), laat zien hoe geschreven tekst
wordt geanalyseerd. De computer gaat alle bewegingen na, meet de inktdruk op
het papier en de snelheid, maar bakt er in eerste instantie niet veel van. De
database bevat nagenoeg alle Nederlandse plaatsnamen. Agnes Vugts schrijft
'Tilburg'; niet fraai, wel duidelijk leesbaar, maar met een ongebruikelijke i.
De computer concludeert dat het om 'Doesburg' gaat. Mijn 'Moordrecht' wordt
'Middelbeers'. 'Breda' brengt het zelfs tot 'Twello'. De analyse van de letters
wordt zichtbaar gemaakt op een beeldscherm; een 'jury' van zeven of acht
gezichtjes geeft met een glimlach of een grijns aan hoe 'zeker' ze zijn van hun
analyse. Zorgvuldiger schrift leidt alom tot tevredenheid.
Leeftijd en afkomst
zijn vaak bepalend voor de ontwikkeling van het handschrift. Een kroontjespen
schrijft anders dan een balpen. Een geschreven alfabet in Frankrijk of
Duitsland bevat letters zoals we die in Nederland 'nooit' zouden schrijven.
De
internationale verzameling van schrijfvoorbeelden, die door het Gerechtelijk
Laboratorium wordt gebruikt voor het analyseren van valse handtekeningen of de
handschriften van verdachten, is op de expositie eveneens te raadplegen. Een
elektronische agenda van Philips kan zelfs je persoonlijke handschrift lezen,
maar om alle letters in te voeren moet eerst een aantal malen 'the quick brown
fox jumps over the lazy dog' worden geschreven. In een interactief spel kan handschriftherkenning in de
praktijk worden getoetst. Dat doet overigens wel een
beroep op het geduld. Want de computer eist uitsluitend juiste antwoorden
en geeft niet aan waar eventueel de fout zit.
Het Scryption, 'museum voor schriftelijke communicatie', bezit met o.a.
1225 type- en 675 reken- en telmachines één van de grootste collecties ter
wereld. De expositie '1-0, het handschrift in enen en nullen' duurt t/m 24
oktober 1999
visitors (Statistics since June 2000) |
horlings@chello.nl
Sign My Guestbook
OF
