Bij Vredestein in Doetinchem dreigen 125 man hun werk te verliezen; de
productie van fietsbanden wordt verhuisd naar lage lonenlanden. Corus in
IJmuiden, het voormalige Hoogovens, sluit zijn staalpoot in 2001; de
concurrentie wordt te groot. Bij NUON in Arnhem staan binnen twee jaar 2400
banen op de tocht als gevolg van de megafusie met Gamog, ENW en EWR. Als het
Vliegasbedrijf Vasi in Nijmegen op 1 april zijn poorten sluit staan daar 100
mensen op straat; de hoge investeringen in het milieu zijn niet meer op te
brengen. Nedcar in Born schrapt 500 arbeidsplaatsen; vanwege tegenvallende
verkoopcijfers worden er minder Carisma's gebouwd. De Gasunie vreest een
'dramatisch verlies' van 300 van de 1600 banen als gevolg van de verkoop van
staatsaandelen. Bij NS Cargo eist het personeel dat de fusie met Deutsche Bahn
niet gepaard gaat met gedwongen ontslagen. Tegelijk staan de kranten vol
verhalen over de gunstige economie. Dow Jones, AEX-index en huizenprijzen
breken voortdurend nieuwe records. Is het einde van het paradijs in zicht?
Beleggingsspecialist Jacques Post: gunstige economie van laatste tijd is geen lang
leven beschoren
Einde van paradijs lijkt in zicht
Door ANDRÉ HORLINGS
(8 december 1999) ,,Onder alle economische omstandigheden zijn er zwakke sectoren die
worden gesaneerd of verdwijnen. Er zal nooit een situatie komen dat er géén
ontslagen vallen. Voor de mensen die het treft is dat heel vervelend, maar
economisch gezien is er niet zo veel aan de hand. We danken de gunstige
economie van de afgelopen jaren juist aan stijging van de productiviteit,
fusiegolven en een krappe arbeidsmarkt. Op het ogenblik staan we in Nederland
zelfs op het punt dat de vacatures het aantal werklozen overtreffen. Het wordt
steeds moeilijker om aan mensen te komen en dat zal zich op korte termijn
ongetwijfeld vertalen in looneisen, en daardoor toenemende spanningen in de
overlegcircuits.''
Dat zegt beleggingsspecialist dr. Jacques Post (56) uit Lunteren. ,,Tot nu toe
werden in het belang van de lieve vrede vooral compromissen gesloten. Nu zijn
van de vakbonden 'heldere standpunten' te verwachten en dat kan heel gezond
zijn. Na een uitzonderlijke gunstige periode, waarin de economische wetten
danig op de proef werden gesteld, keren we terug naar 'normaal'.''
Trekpaard USA
Volgens Post vormde de economie in de Verenigde Staten in de afgelopen jaren
het trekpaard waar Europa zich aan optrok. ,,Tot 1992 werd er een gemiddelde
groei geconstateerd van twee procent. In de afgelopen zeven jaar werd dat ruim
vier procent. Onder Clinton waren de economische trends onveranderd gunstig: De
groei ging gepaard met een daling van de werkloosheid, van 7 naar 4 procent;
vrijwel gelijk te stellen aan 'volledige werkgelegenheid', het
financieringstekort sloeg om in een overschot, de inkomens stegen en de
inflatie bleef laag. Het veroorzaakte een psychologische sfeer van optimisme; van 'alles gaat
goed'. De consumenten gingen geld uitgeven en leenden wat ze extra nodig
hadden. De lage rente verleidde tot het sluiten van hoge hypotheken. De
huizenprijzen gingen met sprongen omhoog. De beurskoersen braken steeds nieuwe
records. De groei in Europa bleef stabiel op twee procent en was in Japan zelfs
lager, maar wij gingen mee in het Amerikaanse optimisme; met name Nederland is
heel gevoelig voor Amerikaanse trends. Ook hier explodeerde de AEX en bereikten
de huizenprijzen torenhoogte.''
Er waren echter ook negatieve gevolgen. ,,De groei werd veroorzaakt door een
hogere productiviteit per man per uur, maar in feite door uitstoot van arbeid,
omdat met name automatisering veel mensen overbodig maakte. Tegelijk werd de
arbeidsmarkt steeds krapper, waardoor de behoefte ontstond de productie naar
elders te verplaatsen, bijvoorbeeld lage-lonen-landen. Ook werd productie van
elders overgenomen, omdat bijvoorbeeld Japanse auto's uit de gratie raakten.
Bovendien veroorzaakte een fusiegolf aanzienlijke kostenbesparingen en daarmee
ook verlies aan arbeidsplaatsen. De recente Nederlandse ontslaggolf blijkt
grotendeels dezelfde oorzaken te hebben.
Einde poldermodel
Intussen dreigt het einde van het poldermodel. ,,Op actie volgt altijd
reactie'', weet Post. ,,Werknemers vragen zich in toenemende mate af wat er met
de winsten gebeurt; ergeren zich aan de succesverhalen over de opties waarvan
de top van het bedrijfsleven profiteert. Scherpere looneisen liggen voor de
hand. Op een gegeven moment zullen de lonen sterker stijgen dan de productie en
dat betekent dan een toename van de inflatie.
De bonden krijgen daarvoor dan ongetwijfeld de zwartepiet toegespeeld. Volgens
Post zijn echter ook de industriële prijzen in het afgelopen jaar aanzienlijk
gestegen. Grondstoffen zijn nu in guldens 30 procent duurder dan een jaar
geleden, metalen en voedingsmiddelen 40 procent en olie zelfs 200 procent;
benzine is duurder dan ooit. Hij voorspelt voor volgend jaar fors tegenvallende
cijfers.
,,Het is nog maar de vraag hoe erg dat is. Maar het krijgt wel consequenties.
De rente zal stijgen, ook van hypotheken. Er komt druk op de torenhoge
huizenprijzen. De vakbonden willen compensatie zien. De werkgevers zullen
roepen dat dat de inflatie aanwakkert. Maar in feite is dat proces al aan de
gang. De gunstige economie van de afgelopen jaren is geen lang leven meer
beschoren. Die duurde vijf tot zes jaar en hij tartte de economische wetten.
Maar straks is alles weer 'normaal'.