ผู้ที่ชำนาญการด้านปักษีวิทยา เมื่ออ่านข้อความบทร้อยกรอง และได้เห็นภาพนกกระทาในหน้าโฮมเพจ ก็คงจะพิจารณาได้ว่า นกกระทาที่ว่าเป็นมงคลกับมนุษย์นี้มีชนิดไหนบ้าง แต่ก็ไม่ใช่ง่ายนักที่คนทั่วไปจะตัดสินใจได้ว่า คนไทยโบราณนิยมเลี้ยงนกกระทาชนิดไหน ความจริงเห็นจากรูป ก็ไม่อาจสรุปได้ง่าย ๆ เพราะเป็นภาพลายเส้นขาว-ดำ ปากนกก็ต่าง หางนกก็ต่าง หรือ บันทึกโบราณนี้อาจบอกเราได้ว่า นกกระทาบางชนิดได้สูญพันธ์ไปแล้ว ไปพร้อมๆกับความนิยมเลี้ยงนกกระทาได้จางไปจากวัฒนธรรมไทย

นกทั่วโลกมีอยู่ 9,672 ชนิด(เท่าที่พบ) ประเทศไทยมีนกอยู่ทั้งสิ้น 962 ชนิด(สรุป ณ 2542) คำว่า"มีอยู่" หมายถึง เท่าที่พบในประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นนกในถิ่นหรือนกจากที่อื่นมาปรากฎตัวในราชอาณาจักร ส่วนนกกระทานั้น จัดอยู่ในอันดับ(Order)ไก่ (Order Galliformes) วงศ์(Family)ไก่ฟ้าและนกกระทา(Family Phasianidae)

นกในอันดับไก่มีอยู่ 3 วงศ์ ประเทศไทยพบนกในอันดับนี้เพียง 1 วงศ์ คือ วงศ์ไก่ฟ้าและนกกระทา และนกในวงศ์นี้มีอยู่ทั้งสิ้น 45 สกุล จำแนกได้ทั้งหมดมี 177 ชนิด ในประเทศไทยพบ 13 สกุล[(บันทึกตั้งแต่ พ.ศ. 2402-2542) แยกเป็น 22 ชนิด] ได้แก่ สกุลนกกระทาทุ่ง สกุลไก่นวล สกุลนกคุ่ม สกุลนกกระทาดง สกุลนกกระทาสองเดือย สกุลไก่จุก สกุลนกกระทาป่าไผ่ สกุลไก่ สกุลไก่ฟ้า สกุลไก่ฟ้าหางลายขวาง สกุลนกแว่น สกุลนกหว้า และสกุลนกยูง

สกุลนกกระทาทุ่งในไทยมีเพียง 1 ชนิด คือ นกกระทาทุ่ง สกุลไก่นวลในไทยพบ 1 ชนิด คือ ไก่นวล หรือนกกระทาดงปากยาว สกุลนกคุ่ม(สุนทรภู่เขียนถึงบ่อยๆ)ในไทยพบ 3 ชนิด คือนกคุ่มญี่ปุ่นหรือเรียกอีกชื่อว่านกกระทาญี่ปุ่น นกคุ่มอกดำ และนกคุ่มสี สกุลนกกระทาดงในไทยพบ 4 ชนิด คือ นกกระทาดงคอสีแสด นกกระทาดงอกสีน้ำตาล นกกระทาดงจันทบูร และนกกระทาดงแข้งเขียว สกุลนกกระทาสองเดือยในไทยพบ 1 ชนิด คือนกกระทาสองเดือยหรือเรียกอีกชื่อว่านกกรองกร๊อย

สกุลไก่จุกในไทยพบ 1 ชนิด คือไก่จุก สกุลนกกระทาป่าไผ่ในไทยพบ 1 ชนิด คือนกกระทาป่าไผ่ สกุลไก่ในไทยพบ 1 ชนิด คือ ไก่ป่า หรือ ไก่เถื่อน(บรรพบุรุษของไก่บ้าน) สกุลไก่ฟ้าในไทยพบ 4 ชนิด คือ ไก่ฟ้าหลังเทา ไก่ฟ้าหลังขาวหรือเรียกอีกชื่อว่าไก่ฟ้าสีเงิน ไก่ฟ้าหน้าเขียว และไก่ฟ้าพญาลอ สกุลไก่ฟ้าหางลายขวางในไทยพบนกสกุลนี้ 1 ชนิด คือไก่ฟ้าหางลายขวาง สกุลนกแว่นในไทยพบ 2 ชนิด คือนกแว่นสีเทา และนกแว่นสีน้ำตาล สกุลนกหว้าในไทยพบ 1 ชนิด คือนกหว้า ส่วนญาตินกกระทาสกุลสุดท้ายคือ สกุลนกยูง และในไทยมีนกสกุลนี้เพียง 1 ชนิด คือ นกยูง นั่นเอง

การเลี้ยงนกกระทาเพื่อเอาไข่หรือเนื้อ ในไทยส่วนใหญ่นิยมเลี้ยงนกกระทาญี่ปุ่น เพราะออกไข่ดก เลี้ยงเอาเนื้อใช้เวลา 35 วันได้ขาย เลี้ยงเอาไข่ใช้เวลา 41 วัน ส่วนแหล่งเพาะพันธุ์และเลี้ยงใหญ่ที่สุดในไทย อยู่ที่อำเภอไชโย อำเภอวิเศษชัยชาญ จังหวัดอ่างทอง

นกกระทาในบ้านเราส่วนใหญ่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองครับ ต้องพิจารณากันให้ดี บางที"มงคล" อาจจะกลับเป็น "อัปมงคล" ไปได้เหมือนกัน จะทำอะไรให้พิจารณาให้ดี จะได้เป็นมงคลจริงๆ ไม่แปลกปลอม !!