saMta taukxaivapa`

manaaogata

santaaMcao cair~a ho saagarapa`maaNao Asatao tyaalaa Sabdbaw kxrNao maaJao paamaracao kxama naahI AaiNa taI maaJaI yaaogyataapaNa naahI . santa taukxaivapa`aMba_la ilahINyaacaa x hotaU , “santa taukxaivapa`aMcyaa AQyaatmaIkx saaihtyaasa jana saamaanyaapaya-Mta paaohaocavaNyaacaa saMkxlpa maaJao paUjya ipataaEa`I Ea`I ivanaayak kxoSava ivapa` ( Baanaudasabauvaa ) va maaJao AadrNaIya jaoYz baMQaU Ea`I taukxarama naarayaNa ivapa` yaanaI kxolaa Aaho . tyaaMcyaa yaa kxayaa-laa samaajaataIla GaTkxaMcaa hataBaar laagaNyaasaazI , “saMta taukxaivapa` va tyaaMcao saaihtya” yaa ivaYayaIcaI maaihtaI pa`saar maaQyamaavdaro samaajaaiBamauKa kxrNao evaZaca Aaho .

Aajacyaa yaa spaQao-cyaa jagaata maanavaalaa mana:SaantaIcaI inataaMta garja Aaho ,AaiNa taI mana:SaantaI fx@ta saMta saaihtyaca dovaU Sakxtao . yaacaa AnauBava pa`tyaokx maanavaanao Gaotalaolaa Asataao . santa taukxaivapa`aMcao saaihtya ho AamhajavaL Asalaolao samaajaacao doNao Aaho va tao isvakxarNyaasaazI samaajaataIla AByaasaU va kRxtaISaIla GaTkxanao pauZakxar GaoNao garjaocao Aaho .ha AQyaatmaIkx saazxa jaao santa taukxaivapa`aMnaI maanavajanmaacyaa kxlyaaNaasaazI inamaa-Na kxolaa, Aajapaya-Mtacyaa maaJyaa pauva-jaaMnaI taao jatana kxolaa . AaiNa haca AmaRta kxlaSa samaajaasa {palabQa vhavaa yaa sadhotaUnao maI sava- santa saaihtyaacyaa sava- AByaasakxanaa, pa`kxaSakxanaa, pa`saarmaaQyamaaMnaa kxLkxLIcaI ivanaMtaI kxrtaao kxI santa taukxaivapa`aMcyaa saaihtyaasa samaajaaiBamauKa kxrNyaasaazI savaa-MnaI sahkxaya- kxravao .

santa taukxaivapa` AvataarmaagaIla [itahasa

santa taukxaivapa`aMcaa Avataar mhNajao

AvacaT navho Aalaao janmaa | kxIta-na mahImaa kxlaImaajaI mhNaaoina |

Aava- Aaho Aamha SaMBar kxaoTIcao | Kava- yaa naamaacao saMikxta-na Aamaucao |

yaacaa pa`tyaya Aaho

Ea`I vaalmaIkxIMcyaa Sata kxaoTI ramaayaNaanao “rama” yaa iWAXarI maM~aamaQyao janmaacao saaqa-kx kxrNyaacao saamaqya- Aaho , Asao {dgaar paMZrpaur yaoqaIla saMta saBaomaajaI saMta &aanaoE`var maa{laIcyaa mauKaataUna inaGaalao AaiNa ho eokUxna santa naamadova maharaja ,maaJyaa iva$la naamaamaQyao kxa hI Sa@taI naahI yaa ivacaaranao iKanna Jaalao . tyaaMnaI ivazU maa{laIcyaa maMidrata Qaava GaotalaI . iva$laacao carNa kxmala Qar]na tyaanaI “iva$la” ha maM~a isaw kxrNyaasaazI SatakxaoTI ramaayaNaapa`maaNaoca “ SatakxaoTI iva$laayana” kxrona Asaa saMkxlpa kxolaa .naamadova gaaqyaataIla ha ABaMga tyaacaI saaXa dotaao

caMd`BaagaotaIrI AayakxIlyaa gaaoYTI | vaalmaIkxo SatakxaoTI ga`Mqa kxolaa |

taoNao maaJyaa icattaa bahu Jaalao @laoSa | vyaqa- myaa AayauYya gamaaivalao |

jaavaUnaI ra{La ivazaosaI ivanaivalao | vaalmaIkxInao kxolao ramaayaNa |

Asaona maI Kara Ba@ta tauJaa dovaa | isawIsa ha nyaavaa paNa maaJaa |

SatakxaoTI tauJao kxrIna ABaMga | mhNao paaMDurMgaa eokx naamyaa |

tayaovaoLI haotaI AayauYyaacaI vaRwI | AataacaI AvaQaI qaaoDa Asao |

naamaa mhNao jarI na haotaa pauNa- | ijavha {tarIna tauja pauZo |

yaa saMkxlpaamauLo BagavaMta XaNaBar ivavaMcanaota paDlao . tao naamadovaacyaa paazaopaaz Aalaolyaa saMta &aanaaobaaMsa mhNaalao “maaJyaa laaDkyaa Ba@taacaa saMkxlpa tar pauNa-tvaasa jaayalaa hvaa ,AaiNa kxlaIyaugaataIla AayaUYya mayaa-docao baMQanahI paaLavayaasa hvao . taovha AapaNaca maaga- saucavaavaa” yaavar &aanadova baaolatao Jaalao, “ho paMZrIcyaa raNyaa, maayabaapaa tauJyaa Ba@taacaa saMkxlpa ha tyaacyaa itasa%yaa janmaata mhNajao taukxaivapa` Avataarata paUNa- hao[-la Asao kxravao . saMta &aanadovaacaI vaaNaI eokxUna iva$laanao taqaastaU mhTlao . mhNajaoca saMta naamadovaacaa ha mahana saMkxlpa santa taukxaivapa` Avataarata paUNa-tvaasa gaolaa . saMta taukxaobaarayaaMcaa pa`maaNa ABaMgahI taoca gaiNata saaMgata Aaho .

kxolao ABaMga gaiNata | tao eokxa saMta taumhI jana |

saaz laXa AaiNa caaO%yaanava kxaoTI | baakxI taI saovaTI raKaIyaolaI

paaca kxaoTI AaiNa laXa ho caaLIsa | SatakxaoTI eosaa ga`Mqa Jaalaa |

ADtaIsa laXa AaiNa paMcaahttar hjaar | maapa kxaoTI caar taukxa mhNao |

ekx kxaoTI savvaalaXa tyaata baakxI | kRxYNaocyaa taTakxI pauNa- haoya |

taukxaivapa` eosaa janma ivapa` kuxLI | saMtaamaajaI baLI AagaLa jaao

naamadova saaoDI saMkxlpa jaoQavaa | &aanadova taovha mhNataro

taRitaya Avataar jagapa`isaw | taukxaivapa` baaoQa kxrI janaa |

taukxa mhNao Aahao tayao kxuLI AamhI | saMtaraja taumhI eokxa hao |

yaa saMkxlpaacyaa saMdBaa-talaa saMta taukxaivapa`aMcaa KaalaIla ABaMga doKaIla yaacaI pauYTI dota Aaho.

caaO%yaaNava kxxaoTI saaz laXa | naamadova pauNa- ba`mh vadlaa kxI |

paaca kxaoTI ADtaIsa laXa taukxa | paMcaahttar eokxa sahs~akxI |

savvaalaXa baakxI taoyaaonaI rahIlaI | iva$la maa{laI isawI naota |

taukxaivapa` naamadova SatakxaoTI | saMkxlpa saovaTI iva$laa[ |

saMtaEa`ooYz naamadovaaMcao ho taIna Avataar mhNajao &aana Ba@taI va vaOragya yaaMcao saaXaata svar]paca Aaho .

&aainayaaMcyaa rajaacaa vardhsta laaBalaolao santa Ea`I naamadova ho saaXaata &aanasvar]pa haoya . Ba@taIsaagar santa ekxnaaqaaMcao samakxalaIna Asalaolao Ea`I santa taukxarama maharaja ho Ba@taIsvar]pa haoya . sava- sauKaaMnaa tyaagaUna ramaacao saovak Jaalaolyaa santa ramadasaaMcao parma caahtao Ea`I santa taukxaivapa maharaja ho saaXaata vaOragyasvar]pa haoya.

santa taukxaivapa`aMcaa janma ,ivaVaByaasa va gaur]McaI samaaQaI

“ maagaU nayao kxaHI dovaahI dIkxaMnaa | {dr paUtaI-laa kxaoNao kxaLI |

ifxrvaavaI JaaoLI kxravaa Aanand | dovaasaI naOvaodya savaa-BaUtaI |

gaUMtaU nayao kxaozo [-naamaa vaaiYa-kxa | sakxL Baaivakxa saUcanaahI |

taukxaivapa` ekxa JaaoLIcyaa AaQaaro | ikxta-na gajao- sava- kxaL |”

Asaa vaOragyaacaa sandoSa doNaaro santa taukxaivapa` ho mauLcao saataara ijalhyaataIla rihmatapaUr gaavacao ivapaT ( kxulakxNaI-) haoya . tyaaMcao paNajaaobaa , pa`lhadpaMta ho rMganaaqa svaamaI inagaDIkxraMcao iSaYya haotao .taukxaivapa`aMcao ipataa BagavaMtarava ivapaT ho C~apataI SaahU maharajaaMcyaa drbaarata naaokxrIsa haotao. rajakxarNaataIla kxahI GaTnaaMmauLo tyaaMcao mana iKanna Jaalao AaiNa BagavaMtaravaaMnaI rajakxarNaataUna tasaoca gaRhsqaaEa`maataUna inavaRtta vhayacao zrvalao . .pauZIla jaIvanak`xma va Qyaana QaarNaosaazI tao caafxLlaa gaolao . paNa taoqaIla tatkxalaIna mazaiQapataI Ea`I laXmaNasvaamaI yaaMnaI BagavaMtaravaanaa sanyaasa na Gaotaa parta gaRhsqaaEa`ma isvakxaravaa Asaa AadoSa idlaa . AaiNa AaiSavaa-d dovaUna parta svagaRhI paazvalao.

kxalaaMtaranao BagavaMtaravaaMcyaa patnaIsa gaBa-QaarNaa JaalaI . gaBaa-taca baalakx taukxaramaasa tyaaMcao maataamah Ea`I ivapa`naaqa svaamaI yaanaI Ajapaa gaaya~aI maM~aacaa {padoSa dovaUna Aapalao iSaYyatva dovaU kxolao . baaL taukxarama janmalao taoca “taukxaivapa`” naamamaud`a GaovaUnaca .

santa &aanadova ,santa inavaRttaInaaqa ,saMta saaopaanadova , santa mau@taabaa[- va santa taukxaivapa` yaaMcyaa janmaata saamya hoca kxI daonhIhI izkxaNaI janma ha vaDIlaaMcyaa sanyasta manaaovaRttaItaUna partalyaavarca Jaalaolaa Aaho .

Ea`avaNa kRYNa AYTmaI Sakxo 1650 yaa raojaI santa naamadovaanaI taukxaivapa` naamamaud`oonao Aapalaa itasara va AKaorcaa Avataar QaarNa kxolaa . vayaacyaa paacavyaa vaYaI- tyaaMcao {panayana Jaalao . {panayana saMskxaranaMtar tyaaMcyaa maataolaa Aapalaa pau~a AapalyaapaasaUna dur gaur]gaRhI jaataao Aaho mhNauna icaMtaa va du:Ka vaaTta haotao parMtau jyaa pa`maaNao Bagavaana Ea`I kRYNaanao paaqaa-laa gaItaa saaMgaItalaI tasaoca baalakx taukxaivapa`aMnaI Aapalyaa maataolaa ABaMga gaItaa saaMgaItalaI va itacaI icaMtaa hrNa kxolaI . tadnaMtar tao AQyanaasaazI gaUr]gaRhI gaolao .*kxar tao caarhI vaod yaa ivaVa santa taukxaivapa`aMnaI kxovaL 24 maihnyaacyaa kxalaavaQaIta Aatmasaata kxolyaa . Qanya tao gaUr] AaiNa Qanya tao iSaYya | ivapa`naaqasvaamaIMnaa Aapalyaa iSaYyaacyaa AagaaQa bauiwcao kxaOtaUkx haotao . tyaanaI baala taukxaivapa`aMnaa samaaiQayaaogaacaapaNa kRxtaIpaaz idlaa.

Aapalaa iSaYya Aataa sava- ivadyaaMmaQao paarMgata Jaalaolaa paahUna ivapa`naaqa svaamaIMnaI [-hlaaokxIcaI yaa~aa saMpaivaNyaacaa inaNa-ya Gaotalaa . tyaanaI fxalgauna kRxYNa 14 , Sainavaar, naLnaama saMvatsar , Sakxo 1657 ,yaa SauBa mauhUtaa-var AMjanavataI , jaI . baID yaoqaIla mazata satata 14 idvasa kxIta-na kxolao ,kxIta-naacaa SaovaTcaa hrIgajar caalalaa Asataanaa ivaNaa va TaL AvaGyaa saata vaYaa-cyaa baalakx taukxaivapa`aMkxDo idlao AaiNa “ jaya jaya ivazaobaa rKaumaa[ ” yaa gajarata yaaogasaamaqyaanao Aapalaa doh paMcatatvaata ivalaIna kxolaa . pauMDilakx varda .........naMtar Ea`aotao Baanaavar Aalao pahataata tar vaINaa santa taukxaivapa`aMcyaa hataata AaiNa ivapa`naaqa svaamaI kxIta-na kxrIta haotao tyaa izkxaNaI fx@ta tauLSaI va baukkxa iSallakx haotaa

savaa-naI manaaomana tyaa [-EvarI saaXaatkxaralaa namaskxar kxolaa .

taukxaivapa`aMcaa ivavaah

santa taukxaivapa`aMcaa ivavaah ha doKaIla paUva- janmaIcaaca saMkxota Aaho . santa taukxarama Avataarata Asataanaa ba`mhpaUrI yaoqaIla ekxa ba`amhNa kxnyaoSaI, (sagaUNaoSaI ) AQyaatmaavar cacaa- kxrIta Asataanaa ,santa taukxaramaaMcao AqaaMga &aana va iva$laavarIla AgaaQa Ba@taI paahuna sagaUNaocyaa manaata santa taukxaramaaMba_la pa`qama Aadr, pa`oma va naMtar kxamaBaavanaa inamaa-Na JaalaI . itanao taukxarama maharajaasa AapaNaaSaI ivavaah kxrNyaaivaYayaI ivacaarlao . taukxarama maharajaaMnaa taIcao Jaalaolao ho AQa:patana sahna Jaalao naahI . tao mhNaalao

paravayaa naarI rKaumaa[ samaana | ho gaolao naomauna za[caocaI

jaayaI taU vaao maatao na kxrI saayaasa | AamhI ivaYNaUdasa taOsao navhao |

na sahavao maja tauJao ho patana | nakxao ho vacana duYT vadao |

taukxa mhNao tauja paahIjao Ba`taar | tarI kxaya nar qaaoDo Jaalao |

taulaa ivavaahca kxravayaacaa Asaola tar jagaata [tar paur]Ya baroca Aahota .taU malaa tauJyaa maaohpaaSaata gauMtavaNyaacaa pa`yatnahI kxr] nakxaosa . saMta taukxarama maharajaaMcao vacana eokxUna sagauNaolaa paScaataapa Jaalaa . itanao Aapalyaa yaa AparaQaalaa kxaya pa`ayaiScata Aaho Asao ivacaarlao . saMta taukxarama maharajaaMnaI italaa yaa AparaQaalaa dohdMDacao pa`ayaiScata saunaavalao paScaataapadgQa Jaalaolyaa sagauNaonaI saMta taukxarama maharajaaMsa ivanaMtaI kxolaI, “jyaa kxamaanao maaJao AQa:patana kxolao taao kxama AapaNa maaJyaataUna kxayamasvar]paata Gaalavaavaa va malaa inaYkxama kxravao .italaa Jaalaolaa paScaataapa paahuna saMta taukxarama maharajaaMcaa raga Samalaa va tao sagauNaosa mhNaalao . yaa janmaI AapaNa dohdMDacao pa`ayaiScata Gyaavao AapalaI inaYkxama haoNyaacaI [cCa AamhI Aapalyaa va Aamacyaa pauZIla janmaata paUNa- kxr] .

Sakxo 1658 saalaI vayaacyaa Aazvyaa vaYaI- santa taukxaivapa`aMcaa sagaUuNaoSaI ivavaah Jaalaa . sagaUNaolaa inaYkxama kxrNyaacao Asalyaanao tyaanaI janmaBar “AisaQaara” va`taacao paalana kxolao . AisaQaara va`ta mhNajao patnaISaI samaagama na kxrtaa rhaNao .

taukxaivapa`aMcyaa ivavaahanaMtar daona vaYaa-taca tyaaMnaa maataRC~aasa AMtaravao laagalao . AaYaaZ kRxYNa WadSaIlaa tyaaMcyaa maataonao paMZrpaUr yaoqao Ea`I iva$la carNaI Aapalaa doh ivasajaI-ta kxolaa . taukxaivapa`aMnaI Aapalyaa Aa[-cao {ttar kxaya- naIra narsaIMgapaur yaoqao kxolao va kxahI idvasa taoqao vaastavya kxr]na gaaMQava-vaodacao AQyayana kxolao. Sakxo 1660 tao Sakxo 1666 yaa kxaLata santa taukxaivapa`aMnaI itaqaa-Tna kxolao.

saMkxlpa paUita-caa saMdoSa

santa taukxaivapa` dr vaYaI- AaYaaZ va kxataI-kx ekxadSaIlaa idMDI GaovaUna paMZrpaUrlaa jaata Asata . ivazUmaa{laIcao dSa-na Gao{na saayaMsamayaI tao baraobar Aalaolyaa vaarkx%yaaMsaaobata caMd`Baagaocyaa vaaLvaMTata kxIta-na krIta Asata . pa`itavaYaI- pa`maaNao Sakxo 1966 laa kxataI-kx ekxadSaIsaazI tao ikxta-naasaazI vaaLvaMTI Aalao Asataa pahataata taao caMd`Baagaocao paa~a Bar]na vaahta haotao . vaaLvaMTata jaI kxahI qaaoDI jaagaa haotaI taI [tar saMta maMDLIMnaI va vaarkx%yaaMnaI vyaapalaI haotaI . tyaaMnaa kxIta-na kxrNyaakxrItaa taoqao jaagaaca iSallakx navhtaI tao Ba@ta pauMDlaIkxacyaa dovaLata gaolao ,pa`qama tyaacyaa maataa ipatyaacao dSa-na Gao{]na tyaaMnaI jyaacyaasaazI yaugaanayaUgao BagavaMta kxTovar hata do{]na {Bao Aahota ASaa na Bautaao na BaivaYyataI AsaNaa%yaa mahana Ba@ta pauMDlaIkxalaa namaskxar kxolaa . tyaanaI Ba@ta paUMDlaIkxalaa AapalaI samasyaa saaMgaItalaI. AaiNa AaScaya- mhNajao Ba@ta paUMDlaIkxanao Aapalao dovaalaya paUvao-sa sarkxvaUna santa taukxaivapa`aMcyaa ikxta-naasaazI jaagaa kxr]na idlaI . yaaca ra~aI santa taukxaivapa`aMnaI Aapalyaa yaaoga saamaqyaa-nao pa`tyaokx ikxta-nakxaramaafx-ta ekxaca ABaMgaavar ikxta-na kxrivalao.

sakxaL haotaaca saaXaata iva$laanao santa taukxaivapa`aMnaa “daOta laoKaNaI” dovaUna saMkxlpapaUtaI-saazI kRxYNaataIrI jaavao ASaI Aa&aa kxolaI . ivazU maa{laIcaa AaiSavaa-d GaovaUna santa taukxaivapa` kRxYNaokDo yaota Asataa vaaTota inagaDI yaoqao Aalao . taoqao rMganaaqa svaamaIMMcaa inagaDIkxraMcaa pauNyaitaqaI mahaotsava caalaU haotaa .

saMta taukxaivapa`aMcao paNajaaobaa ho yaaca rMganaaqa svaamaIMcao iSaYya haotao . mahaotsavaainamaIttaanao saMsqaanacao tatkxalaIna maharaja mhNajao qaaor saMtakxvaI Ea`I Ea`IQarsvaamaI yaaMcao pau~a Ea`I manaaohrsvaamaI yaaMnaI saMta taukxaivapa`aMnaa ra~aI samaaQaI samaaor kxIta-na saovaa kxrNyaacaI ivanaMtaI kxolaI . ra~aI taukxaivapa`aMnaI rMganaaqa svaamaIMcyaa samaaQaIsamaaor kxIta-na kxolao . kxIta-naacyaa pa`arMBaI tyaaMnaI rMganaaqa svaamaIMnaa Baava pauYpa vaahIlao

namaIyalaI inajarMga maa{laI | samaaQaI yaa naIgaDI ||QaR||

kxolaa sava-svaacaa inajaBaavao {war , sava-sva Jaalao Avataar |

nardoh savaao-ttama ho sava- kRYNa vaoNyaa qaDI ||1||

Ba@taIBaavaanao ivacaraonaI ,saMkxIta-na rMgaNaI |

pa`omao naacatasao inajaQaanaI , savaaqa- kxraonaI kxolaa dova gaDI ||2||

maaga-iSar yaa ivaBautaI maasaata ho taIqaI |

kRxYNa dSamaI pauNyataIqaI , satakxItaI- {BavalaI doh gauZI ||3||

taukxaivapa` yaa satsaMgaI , kxIta-na pa`oma rMgaI |

naacata {Baa yaa kxlaIyaugaI , namaUnaI saMta yaaogaI Qanya haoya gaDI ||4||

AQyaatmaacao AgaaQa &aana ,vaaNaIvarIla pa`BaUtva va [-Evar carNaI AsaNaarI gaaZ Ba@taI yaa Waro saMta taukxaivapa`aMnaI Ea`aotyaaMnaa saaXaata rMganaaqasvaamaIMcaoca dSa-na kxrivalao .

rMganaaqa svaamaIMcaa AaiSavaa-d GaovaUna santa taukxaivapa` kRxYNaataIrI ba`mhpaUrI ( ija saataara ) yaoqao yaovaUna paaohaocalao. kRxYNaocao tao SaaMta paa~a paahtaaca tyaaMnaa tyaaMcyaa maataaoEa`IMcaI AazvaNa AalaI . taI jaagaa AaiNa pairsar tyaaMnaa Kaupa Baavalaa . tyaaMnaI tapaasaazI hIca jaagaa inaScaIta kxolaI . dusaro idvaSaI taoqaIla Daohata snaanaasa gaolao Asataa tyaaMcyaa hataI iva$la rKaUmaa[-cyaa maUtaI- Aalyaa . yaaca Daohata santa ramadasasvaamaIMnaa caafxL yaoqao pa`sqaaipata kxolaolyaa ramaacyaa maUtaI- saapaDlyaa haotyaa.

paihlao tapa : Sakxo 1667 tao Sakxo 1678

santa taukxaivapa`aMnaI iva$la r}iKmaNaIcyaa maUtaI-McaI pa`sqaapanaa ba`mhpaUrI yaoqao kxolaI. ba`mhpaUrI yaoqaoca saaXaata ivazU maa{laIcyaa saainaQyaata tyaaMcaI tapaScayaa- saUr] JaalaI . tyaaMcaa idnak`xma zraivakx haotaa . pa`ata:kxaLI {zUna snaana, saMQyaa dovapaujaa AadI AaTaopaUna paaca GarI kxaoranna va kxaorDI iBaXaa maagaavayaacaI . vaastavyaacyaa izkxaNaI yao{]na JaaoLIcaI paUjaa kxravayaacaI . JaaoLIlaa tao kxamaQaonaU mhNata Asata. Aalaolyaa iSaQyaataUna sagaUNaa maataonao svayaMpaakx kxravayaacaa , dovaasaI naOvaodya Apa-Na kxravayaacaa . tyaa naOvaodyaacaoo taIna Baaga kxravayaacao ekx Baaga gaaomaataolaa ,dUsara Baaga AitaqaIlaa va SaoYa Baaga pataI patnaInao imaLUna saovana kxravayaacaa . ekxdaca va taaohI Alpa Aahar haca tyaaMcaa ya&a haotaa . {va-rIta idvasaata ABaMga ilaKaaNa tar saaMyakxaLI SaojaarIla gaavaata ikxMvaa ba`mhpaUrItaca ilahIlaolyaa paOkxI ekxa ABaMgaavar tao kxIta-na kxrIta Asata .

ASaaca pa`kxaro tyaaMcaa idnak`ma caalalaa Asataa ekxa idvaSaI tyaaMcyaa BaoTIlaa Ea`I ivazaobaa caataumaa-sao va [tar santa maMDLI AalaI haotaI . santaaMcyaa parspar BaoTIcao vaNa-na kxaoNaI tao kxaya kxravao kxarNa santaaMcyaa parspar BaoTIcyaa AnauBaUtaImauLo vaaNaIMcaI dovataa sarsvataI hI SabdaMcaI gauMfxNa kxrayacao saaoDUna tyaa AnauBaUtaItaIla AmaRta Aasvaad GaoNyaata rmamaaNa JaalaI haotaI.

parspar BaoTIcaa tyaa AvaNa-naIya saaohLyaacaI saaMgataa hao{]na {BayaMtaacaI hrI gaUNa cacaa- saUr] JaalaI taI dSamaIcaI saayaMkxaL haotaI. tyaaMcaa AvaGaa ivaYayaca naarayaNa haotaa . iva$laacao r]pa , pa`tyaokxacaI iva$la BaoTIcaI AnauBaUtaI , iva$laavar naamadovaanaI ,taukxaramaanaI va yaataIla pa`tyaokxanaI kxolaolao ABaMga , ijava SaIva eo@ya , Ea`I ivaYNaUMcao pa`tyaokx AvataarataIla kxaya- , ASaa Anaokx ivaYayaaMvar tyaaMcaI cacaa- caalaU haotaI . ASaataca dSamaIcaI ra~a ,ekxadSaIcaa idvasa va ra~a {laTUna vdadSaIcaI maaQyaanh JaalaI tar navala kxsalao ? savaa-Mnaaca ekxadSaIcaa inaja-la {pavaasa GaDlaa haotaa .[kxDo sagaUNaa maataosa icaMtaa paDlaI haotaI kxI, dovaacyaa naOvaVacaI va sava- maMDLIcyaa BaaojanaacaI vyavasqaa kxSaI kxravayaacaI ? kxarNa taukxaivapa`aMcaa {dr inavaa-h tar tyaaMcyaa iBaXaotaUna caalata haotaa . AaiNa tao tar dSamaIcyaa saayaMkxaL paasaUna cacao-taca rmamaaNa Aahota . QaaDsa ekxvaTUna tyaa cacao-cyaa sqaanaI Aalyaa , kxakxNaaMcaa Aavaaja haotaaca taukxaivapa`aMnaI pa`Snaaqa-kx maUd`onao tyaaMcyaakxDo paaihlao va Antama-naanao tyaaMcyaa yaoNyaacaa hotaU jaaNaUna mhNaalao , “AapaNa inaScaIMta Asaavao baaL narhrI sava- vyavasqaa kxrola ,AapaNa fx@ta tyaasa saad GaalaavaI. Aa&aa pa`maaNa maanaUna sagauNaa maataonao , pau~aBaoTIsa Aasaavalaolyaa maataocyaa pa`omaanao AgadI AMta:kxrNaataUna “baaL narhrI” ASaI HdyaspaSaI- hakx idlaI . basalaolyaa maMDLItaUnaca ekx saha vaYaa-Mcaa baTU {zUna {Baa raihlaa . tyaanao pa`qama sava- maMDLIsa namaskxar kxolaa ,sagaUNaa maataosa pa`Naama kxr]na taao baahorIla baajaUsa caalaU laagalaa, sagaUNaa maataahI tyaacyaa maagaomaagao baahor gaolyaa .

[kxDo sava- maMDLIsa pa`Sna paDlaa haotaa kxI kxaoNa ha baTU ? Aattaapaya-Mta kxaozo haotaa taao ? yaoqaoca haotaa tar kxaoNaIca kxsao paaihlao naahI tyaalaa ? yaacao {ttar taukxaivapa` maharaja va ivazaobaa caataumaasao- yaaMcyaa SaaMta maUd`ota va kRxtaaqa- najarota dDlao haotao.

saaXaata iva$laca tyaaMcyaa hrIcacao-caa saaXaIdar haotaa. AaiNa pa`kxT haovaUna tyaanao sava- santa maMDLIMnaa paavana kxolao haotao . tyaaMcao Anta-mana SauicaBaU-ta Jaalao haotao . kxovaL kxma-kxaMD mhNaUna tyaaMnaI snaanaadI ivaQaI {rkxlao. parta yaovaUna pahataata taao paMcapa@vaanaaMsaihta sava- paakxisaQdI JaalaolaI haotaI . santa taUkxaivapa`aMnaI savaa-BaUtaI Asalaolyaa Ea`I iva$laasa naOvaoV Apa-Na kxolaa . sava- santa maMDLIMnaI Baaojanaacaa Aasvaad Gaotalaa. saaXaata BagavaMtaacyaa hatacao jaovaNa tao . savaa-MMcaI AatmaXauQaa BaagalaI . taRpta haovaUna santa maMDLI pauZIla mau@kxamaasaazI maaga-sqa JaalaI .

Sakxo 1667 tao Sakxo 1678 ha baara vaYaa-Mcaa kxaLata santa taukxaivapa` ho sagaUNaamaataa va narhrI samavaota ba`mhpaUrI yaoqaoca raihlao . taoqaIla ekx tapa pauNa- haotaaca tyaaMnaa dRYTaMta Jaalaa paUZIla saaQanaa baaorIcyaa banaata jaa{na kxravaI .

dusaro tapa : Sakxo 1679tao Sakxo 1690

ba`mhpaUrIpaasaUna javaLca taargaaMvacyaa h_Ita kRYNaocyaa kxazavarca ek baaorIcao bana haotao . taoqao ekx taarkxaobaa naavaacaa Qanagar AapalaI maoMZro GaovaUna yaota Asao va dgaDaMcao TaL kxr]na Bajana kxrIta Asao . Karo mhNajao taao Bagavaana SaMkxraMcaa parma Ba@ta haotaa . parMtaU ba`mhpaUrIyaoqaIla iva$la maUita-maQyao santa taukxaivapa`ManaI tyaalaa saaXaata SaMkxracao r]pa daKavalao haotao taovhapaasaUna taao santa taukxaivapa`aMnaa fxar maanata haotaa. santa taukxaivapa` baaorIcyaa banaata tapaScaya-osaazI yaoNaar hI vaataa- taarkxaobaa Qanagarasa samajataaca tyaalaa KaUpa AanaMd Jaalaa . tyaanao santa taukxaivapa`aMcao svaagata kxolao va tyaaMnaa ekx baaorIcaa ivaSaala vaRXa daKavalaa . santa taukxaivapa`aMnaI taIca jaagaa AapalaI paUZIla tapaaoBaUmaI mhNaUna inaScaIta kxolaI tyaaMcaa yaoqaIla idnak`xma doKaIla ba`mhpaurIpa`maaNaoca haotaa .

tyaaMcyaa tapaacao ekx vaYa- Jaalyaavar tyaaMnaa dRYTaMta Jaalaa . maayaa ivarhIta paaMDurMgaanao tyaanaa saaMigatalao kxI yaa izkxaNaI maMdIr baaMQa . maI taoqao maUita-r]paanao inarMtar vaasa kxrona . paaMDUrMgaacyaa Aa&aonausaar santa taukxaivapa`aMnaI Ba@ta taarkxaobaa ,mahatmaa malaIkxMbar va paMcak`xaoSaItaIla Ba@tajana yaaMcyaa sahkxayaa-nao tyaa ivaSaala baaorIcyaa vaRXaajavaLca maMidracaI {BaarNaI kxolaI . Sakxo 1681 cyaa caO~a SaUw ekxadSaIsa sava- maMDLIMnaI hrInaamaacaa gajar kxrIta Ea`I iva$laasa Aavaahna kxolao . Ea`I iva$la samasta Ba@taaMcyaa hakxolaa QaavaUna Aalao . AaiNa kxTovar hata dovaUna maUtaI- svar]paata {Bao rahIlao . savaa-naI YaaoDSaaopacaaro tyaaMcaI paujaa kxolaI yaa maUita-KaalaI ekx gaaBaara Aaho taoqao santa taukxivapa` Qyaanaasa basata Asata .

saMta taukxarama Avataarata Asataanaa icaMcavaDkxraMcaa gaNaoSaaotsava paahUna AapaNahI gaNaoSaacaI YaaoDSaaopacaaro paujaa kxravaI ASaI taLmaLIcaI [cCa AjaUnahI manaata haotaI .samaajaavarIla vaNa-vyavasqaocyaa pagaDyaamauLo AapaNa ba`amhNa JaalyaaiSavaaya AapaNaasa ho Sa@ya naahI ho saMta taukxarama maharaja jaaNaUna haotao . taukxaivapa` Avataarata tyaaMnaa Aapalyaa [cCocao smarNa Jaalao . AapalaI hI gatajanmaacaI [cCa pauNa- kxrNyaasaazI tYaaMnaI Ea`I gaNaoSaacaI pa`aqa-naa kxolaI . isawIivanaayakxanao santa taukxaivapa`aMsa dRYTanta dovaUna saaMigatalao kxI AapalaI hI gatajanmaacaI [cCa pauNa- kxrNyaasaazI malaa vaagjaa[-cyaa DaoMgarataUna GaovaUna yaavao . dRYTaMtaataIla AadoSaanausaar taukxaivapa` taarkxaobaaMsah vaagjaa[-cyaa DaoMgarata gaolao . taoqao ekxa gauhotaUna tyaaMnaI isawIivanaayakxalaa vaajata gaajata baaorbanaata AaNalao va tyaacaI sqaapanaa paaMDUrMgaacyaa {javyaa baajausa kxolaI. Aapalyaa yaa [cCosaMdBaa-ta saMta taukxaivapa` mhNataata

maaJaa navasa paurlaa | dova pa`sanna jaahlaa |

Aalaa ivanaayakx BaoTI | bad`IvanaI kRYNaataTI |

pauva-janmaI [cCa kxolaO | pa`stauta tao fxLa AalaI |

taukxaivapa` haoNao haotao | kxolao svaamaI satgaur]naaqao |

bad`IvanaasaI yaavayaa | kxaya kxarNa taukxIyaa |

pauva- janmaI hota kxolaa | taOsaa tauta- fxLa Aalaa |

ivanaayakxasaI paujaavao | hota kxolaa haotaa jaIvao |

taukxaivapa` hota haoNao | bad`IvanaI gaur] doNao

manaIcaI [cCa pauNa- haotaaca saMta taukxaivapa`aMnaI pa`sanna AMta:kxrNaanao Ea`I gaNaoSaacaI YaaoDSaaopacaaro paujaa kxolaI . dovaBa@taIcao Aapalao saamaqya- pa`tyaokx janmaI vaRiwMgata kxrNaa%yaa mahana saMtaanao kxolaolyaa gaNapataI Aqava-iSaYaa-cyaa laXa laXa Aavata-naanao baaorbanacaa saara AasamaMta paavana Jaalaa Aaho AajahI isawIivanaayakx va paaMDUrMga Aapalyaa Ba@taaMsaazI baaorbana yaoqao inatya vaasa kxr]na Aahota .va BaaivakxhI Aapalyaa janmaacao saaqa-kx kxrNyaasaazI taoqao jaata Aahota

Sakxo 1685 cyaa mahaiSavara~aIlaa santa taarkxaobaanaI Ea`I iva$laaMsamaaor saMijavanaI samaaiQa GaotalaI . taukxaivapa`aMnaI taoqa`o tyaaMcao smaRtaI mhNaUna maMidr baaMQalao . yaoqao mahaiSavara~aIsaazI javaLpaasacao Baaivakx yaa mahana iSavaBa@taacyaa dSa-naalaa yaotaata .

rajaGaraNyaaMSaI saMpak-

santa taukxivapa`aMcao baaorbanacao tapa Sakxo 1690 laa saMpalao . tao parta ba`mhpaurIsa Aalao Sakxo 1691 cyaa idvaaLIsaazI tyaaMnaa taovhacao saataarcao C~apataI ramarajao Baaosalao va qaaorlao maaQavarava paoSavao yaaMnaI saataara yaoqao baaolaavalao haotao . saataara parIsarata taukxaivapa`aMcaa mau@kxama ekx AazvaDa haotaa . idvasaBar tao rajaGaraNyaataIla ivaivaQa vyai@taMbaraobar cacaa- kxrta Asata va ra~aI gaavaata kxIta-na kxrta Asata . saataara yaoqao gaNapataIpauZo, rajavaaDyaata,ikxllyaavar ikxta-nao Jaalyaacaa {llaoKa Sakxo 1691 cyaa ABaMga gaaqyaata Aaho. santa taukxaivapa`aMcyaa saataara BaoTIcaa hotaU ikxta-naaWaro janajaagaRtaI kxrNao ha haotaa . tyaaMnaI Aapalyaa ikxta-naaMmaafx-ta savaa-naI AapaapasaataIla ivatauYT ivasar]na svaamaIBa@taI, doSaBa@taI yaaMnaa Aga`k`xma Vavaa Asaa saMdoSa idlaa .

yaavaoLI sardar baabaUrava paurMdro ho saataarkxr C~apataIcyaa Kaasa saMrXakx dlaacao pa`mauKa haotao . tyaaMcao {taar vaya Jaalao haotao va padrI saMtaana navhtaI . taukxaivapa`aMcaI KyaataI tao jaaNaUna haotao. taukxaivapa`aMcaa Anauga`h imaLavaa mhNaUna raoja ra~aI tao va tyaaMcaI patnaI saaO gaaoipakxabaa[- saMta taukxaivapa`aMcyaa ikxta-naasa yaota Asata. santa taukxaivapa`aMnaI tyaaMcyaa manaIcao Salya jaaNalao haotao tyaaMcaI Ba@taI va svaamaIinaYza yaabaabata paNa santa taukxaivapa`aMnaa Kaa~aI haotaI . mhNaUnaca SaovaTcyaa ra~aIcao kxIta-na saMpalyaavar tyaaMnaI sardar baabaUrava paurMdro yaaMnaa qaaMbaNyaasa saaMigatalao . sava- maMDLI jaataaca tyaaMnaa va saaO gaaopaIkxabaa[-Mnaa saaMigatalao , “ taumacyaa manaIcaI [cCa paUNa- hao[-la paNa Aapalao paihlao Apatya AapaNaasa Aamacyaa svaaQaIna kxravao laagaola tyaasa AamhI Aamacaa iSaYya kxr]” ho AaiSava-cana eokxUna paUrMdro pataI patnaI AanaMdanao gaihvar]na gaolao . tyaaMnaI santa taukxaivapa`aMnaa saaYTaMga pa`Naama kxolaa . santa taukxaivapa`aMnaI {BayaMtaaMnaa AaiSavaa-d dovaUna saaEa`U nayanaaMnaI va kRtaaqa- Baavanaonao inaraopa idlaa .

saMkxlpapaUtaI-

Sakxo 1692 saalaI fxalgauna kRxYNa 14 Aapalao gaur] Ea`I ivapa`naaqa svaamaI yaaMcyaa va mahana Qamaa-tmaa saMBaajaIrajao Baaosalao yaaMcyaahI pauNyaitaqaIcyaa idvaSaI ba`mha ivaYNaU mahoSa yaaMcao pa`itakx Asalaolyaa kRxYNaa ,vaoNNaa va kxkuxd`I yaa naVaMcyaa saMgamaavar Ea`I Xao~a maahulaI (ijalhxa saataara ) yaoqao santa taukxaivapa`aMnaI santa Ea`oYz naamadova maharaja yaaMnaI AarMBalaolyaa SatakxaoTIcyaa saMkxlpaacaI saaMgataa kxolaI . yaa pa`saMgaacao vaNa-na kxrtaanaa saMta taukxaivapa` mhNataata

tauta- Jaalaa SatakxaoTIcaa SaovaT | ABaMga pa`gaT pa`isaw ha |

hrIhr ipa`taI maahulaI saMgama | pa`yaaga inasaIma javaagaLa |

paUNa- ba`mhdovaI i~apada gaaya~aI | i~apaur sauMdrI iva$laa[ |

pa`maaNaacyaa paaDo SatakxaoTI vaodaMta | maaLa kxaoTI Sata naamayaacaI |

{gavaNaI JaalaI yaqaaqa- vaLNa | pa`isaw smarNa iva$laa[ |

i~avaoNaI ivaKyaata ABaMga i~apauTI | paujaa vaaLvaMTI pa`maaNa ho |

SatakxaoTI ga`Mqa yaa maagao AartaI | kxolaI ho ivakRxtaI saMvatsarI |

pa`aqa-naa pa`itaYzana dtaa~aya kRxpaa | kR YNa KaoL saaopaa vaaLvaMTI |

kxkuxd`I ,vaoNyaa ,kRxYNaa vaaLvaMT | Hdya vaOkuMxz ivaharIcao |

kxma- Qama- Aalaa samaya {ija-ta | jaalaI BaoTI ivapa` saMta mautaI- |

SaalaIvaana Sakx saaoLaSao byaaNavaI | kxayaa inatyaaotsavaI pa`gaTlaI |

samasta ba`amhNa vaodaMta jaaNatao | vaodaMtaacao va@tao gaur] vaNa- |

ekxa janaa-dna saaMpa`daya maaLa | i~amautaI- gaaopaaLa BaoTI yaoNao |

sahpairvaaro ivapa` ipa`taI Baavaa | namana Baudovaa SatakxaoTI |

caaOdavarI ekxa paMQaravaa taukxa | saaoLavaa taao taukxaivapa` naamaa |

ba`mhpaurI vaasa vaRMdavaNaI kRxYNa | pa`saad ba`amhNa vaodaMtaIcaa |

AdBauta AvaGaa mahImaa pa`gaT | gaupta ha AivaT AnauBava |

kxaoNa jaaNao kxaya kxaoNaacaI tao kxLa | pa`maNa saaohLa kRxpaa gaur] |

AatauTIta vaaNaI vaodaMta gajaa-vaI | kRxpaa inatyaaotsavaI ivapa` sava- |

AvaGaa AanaMd jaahlaa pa`maaNa | taukxaivapa` mhNao gaur]kRxpao |

yaa mahana saMkxlpaacao ekUxNa kxtao- saaoLajaNa Aahota .........santa naamadova maharaja va tyaaMcyaa kuxTUMbaataIla taora vyaktaI Asao caaOda jaNa , ( yaa savaa-naI imaLUna 94 kxaoTI 60 laXa ABaMga rcanaa kxolaI ) santa taukxarama maharaja dohUkxr( yaaMnaI 5 kxaoTI, 38 laXa 75 hjaar ABaMga rcanaa kxolaI ) AaiNa saMta taukxaivapa` maharaja (yaaMnaI {va-rIta 1 laXa 25 hjaar ABaMga rcanaa kxolaI .)

SatakxaoTIcaI paUta-taa Jaalyaavar santa taukxaivapa` maharaja pa`taIvaYaI-pa`maaNao AaYaaZ ekxadSaI saazI paMZrpaUrasa jaaNyaasa inaGaalao . tyaaca vaoLI Ea`I Aapalao taIna janmaacao kxaya- Ea`I iva$laacyaa carNaI tatsata Ea`I kRxYNaapa-Na kxravao Asaa tyaaMcaa manaaodya haotaa . Sakxo 1693 cyaa AiQakx AaYaaZ dSamaIlaa vaaTcaala kxrta tyaaMcaI idMDI paMZrpaurjavaLIla vaaKarI yaa gaaMvaI paaohaocalaI . paMZrIcaa raNaa saaXaata paaMDurMga taoqao taukxaivapa``aMcyaa svaagataasaazI sajja haotaa . Aapalyaa Ba@taaMcyaa kxaya-paUtaI-caI paUYpamaalaa pairQaana kxrNyaasaazI taao vyaakUxL Jaalaa haotaa . santa taukxaivapa` taoqao paaohaocataaca Ea`I iva$laaMnao tyaaMnaa kxDkxDUna AilaMgana idlao {BayaMtaaMcyaa DaoLyaataUna AEa`UQaara AKaMD vaahta haotyaa . ha BaoTIcaa AivasmariNaya saaohLa paahNyaasaazI svagaa-taIla dovaaMnaIhI AakxaSaata gadI- kxolaI haotaI . svata: dovaond`anao yaa daoGaaMvar pauYpavaRYTI kxolaI .yaa BaoTIcaI AnauBautaI imaLavaI va AapalaohI kxaya- iva$lacarNaI samapaI-ta haovaUna inaYkxama manaanao paMZrIcyaa raNyaacao dSa-na GaDavao . mhNaUna AajahI AaYaaZ ekxadSaIsaazI idMDI ,paalaKaI GaovaUna yaoNaaro sava- vaarkxrI vaaKarI yaoqaIla padicanhacao dSa-na GaovaUna magaca paMZrpaurata pa`vaoSa kxrtaata .

janajaagaRtaI va rajakxarNa

Aapalao kxaya- iva$la carNaI samapa-Na kxolyaanaMtar saMta taukxaivapa`aMcaa maanasa kxaSaIsa jaaNyaaba_la Jaalaa parMtaU saaopaanadovaaMnaI svapnaamaQyao yaovaUna saaMigatalao kxI janajaagaRtaIsaazI kx%ha nadIcaI pa`diXaNaa kxravaI . Sakxo 1693 tao Sakxo 1704 mhNajaoca [savaI sana 1771 tao [savaI sana 1782 yaa kxaLaata saMta taukxaivapa`aMnaI kx%ha nadIcaI pa`diXaNaa kxolaI . yaa kxaLataIla rajakxIya GaDamaaoDI mhNajao [savaI sana 1771 maQyao qaaorlao maaQavarava paoSavao AajaarI paDlao va [savaI sana 1772 laa 27 vaYaa-Mcyaa Alpa AayauYyamayaa-dotaca tyaaMcao inaQana Jaalao . [savaI sana 1773 drmyaana rGaunaaqaravaaMnaI gaarVakxDUna naanaasaahoba (baaLajaI baajaIrava) yaaMcyaa itasa%yaa maulaacaa mhNajao naarayaNaravaaMcaa KaUna kxrivalaa . yaa sava- GaTnaaMmauLo Kaupa rajaikxya AsqaOya- Aalaolao haotao. hI parIisqataI sauQaarNyaasaazI naarayaNaraavaaMcyaa maulaasa mhNajaoca QaakxTo maaQavarava (svaamaI) yaanaa paoSavyaacyaa gaadIvar basaivaNao jar]rIcao Jaalao haotao . yaasaazI [savaI sana 1774 laa Jaalaolyaa baaraBaa[cyaa kxarsqaanaata [itahasaata kxaozohI naaoMd nasalaI tarI tatkxalaIna saMta mhNauna saMta taukxaivapa`aMcaa saik`xya sahBaaga naakxartaa yaota naahI

Sakxo 1699 laa saMta taukxaivapa` parta saataara yaoqao Aalao . tyaaMnaI baabaUrava paurMdro yaaMcaI BaoT GaotalaI . drmyaana Sakxo 1694 maQyao baabaUrava va gaaoipakxabaa[-Mnaa taukxaivapa`aMcyaa AaiSava-canaapa`maaNao paihlao pau~artna pa`apta Jaalao haotao va tyaasa vaacaa navhtaI . santa taukxaivapa`aMnaI {BayaMtaasa maagao idlaolyaa vacanaacaI AazvaNa kxr]na idlaI. tyaaga Baavanaocaa AanaMd , pau~aivayaaogaacao du:Ka ASaa saMimaEa` manaisqataI maQyao tyaa daoGaaMnaI Aapalyaa paaca vaYaa-cyaa paNa mau@yaa jaoYz pau~aasa santa taukxaivapa`aMcyaa svaaQaIna kxolao . santa taukxaivapa`aMnaI yaa baalakxasa paMZrpaurasa AaNalao . iva$la maMdIrataIla gar]D KaaMbaajavaL tyaacao {panayana kxr]na tyaasa gaaya~aI maM~aacaa {padoSa idlaa . yaaogasaamaqa-vaana gaur]MnaIca idlaolaa {padoSa AaiNa taaohI mahana paaiva~ya va saamaqya- Asalaolyaa gaaya~aI maM~aacaa, “maukxM kxraotaI vaacaaLM” yaa pa`maaNao tao baalakx Aapalyaa gaur]Mcyaa paazaopaaz *xkxaracaa naad kxr] laagalao. hoca baalakx mhNajao santa taukxaivapa`aMcao AavaDtao iSaYya va Aamacyaa ivapa` GaraNyaacao maUL paUr]Ya Ea`I paaMDurMga {f-x baapaUsaahoba ivapa` haoya.

Sakxo 1704 tao Sakxo 1710 mhNajao [savaI sana 1782 tao [savaI sana 1788 santa taukxaivapa`aMnaI saMpauNa- maharaYTacaI yaa~aa kxolaI . yaaca kxaLata tyaaMnaI ABMaga Baagavataacao ilaKaaNa kxolao .tyaaMcyaa BaagavataataIla pairXaIta rajaa mhNajao svata: QaakxTo maaQavarava paoSavao hoca haotao .

Avataar samaaptaI

Aapalao Avataar kxaya- Aataa pauNa- Jaalao Aaho ho jaaNaUna santa taukxaivapa` ho AMjanavataI (ijalha. baID ) yaoqaIla Aapalyaa gaur]Mcyaa samaaQaIsqaLI Aalao . saMta taukxaivapa`aMcaa samaaQaIsaaohLa ha ekx mahana Asaa vaak,ya&aca haotaa . kxlaIyaugaataIla taIna janmaaMmaQyao sarsvataIcyaa SauBaaiSavaa-danao kxolaolyaa SatakxaoTI saimaQaa yaa ya&aamaQyao Apa-Na haoNaar haotyaa samaaQaIyaaogaacao vaNa-na maaJao maaJao paUjya ipataaEa`I Ea`I ivanaayak kxoSava ivapa` ( Baanaudasabauvaa ) yaaMcyaaca Sabdata dota Aaho.

paaOYa kR pa`itapadolaa ilaMbaagaNaoSa yaoqaIla BaalacaMd`acao AKaorcao dSa-na GaovaUna pa`ata:kxaLI Aapalaa ba`mh vaINaa va icapaLyaa GaovaUna ivapa`naaqaaMcyaa samaaQaIsamaaor {Bao rahIlao . sava-pa`qama naamadova dohaamaQyao Asataanaa Aapalyaavar yaa mahana vaak,ya&aacaa Baar TakxNaa%yaa &aainayaaMcyaa rajaasa tyaaMnaI vaMdna kxolao

&aanarajayaa ivaYNaU dOvataa | namana taujalaa |

ivanaMtaI ho Aataa | ekxnaaqajaI &aanarajayaa|

yaokxcaI kra pauNa- tao dyaa ||

&aanadova taU yaokxnaaqajaI| ivanavaNaI kRxpaa |

kxra tao AajaI | taukxlaI tanaU taI paahIjao|

ivapa` naama yaa &aanasaMpattaI ||

yaa naMtar satata 14 idvasa tao yaa mahana ya&aamaQyao SatakxaoTI samaIQaa Apa-Na krIta haotao . kxaLalaa doKaIla svata:cao Baana raihlao navhtao . vaaNaIvarcao pa`Bautva va AavaajaacaI laya yaamauLo saBaaovataalacaa pirsar BaaravaUna gaolaa haotaa .kxaya haotao Aaho ho kxaoNaalaaca {majata navhtao .

yaaogapa`ik`xyaotaIla vaOiSaYzpauNa- Svasanaik`xyaonao saMta taukxaivapa`aMcao SarIr AMta-AgnaIcyaa pa`jvalanaanao sauvaNaa-samaana pa`kxaSamaana BaasaU laagalao .yaaca vaoLosa SarIrataIla vaayaunao {Qva-gamanaasa saur]vaata kxolaI AaiNa Saas~aIya isawaMtaanausaar vaayau va AgnaI yaaMcyaa saMyaaogaanao SarIrataIla paMcamahaBaUtaaMcao Aapaapasaata ivaGaTna saur] Jaalao

paRqvaI tatva jalatatvaamaQyao ,jalatatva AgnaI tatvaamaQyao ,AgnaI tatva vaayau tatvaamaQyao ivalaIna Jaalao hI isqataI paaOMYa kRx 11 laa AalaI haotaI . AgnaI tatva vaayau tatvaamaQyao ivalaIna haotaaca tyaaMcaa sqaUla doh sauTlaa AaiNa ilaMga dohanao {Qva-gamanaasa saur]vaata kxolaI .[kxDo sqaula doh sauTlyaanao {va-rIta samaIQaa dttagaur]MnaI taukxaivapa`` kxayaa GaovaUna Apa-Na kxrNyaasa saur]vaata kxolaI .

pauZo paaOMYa kRx 12 laa vaayautatva AakxaSa tatvaata ivalaIna Jaalao va saMta taukxaivapa`aMcyaa ilaMga SarIranao sava- AakxaSa vyaapalao gaolao .AakaSa tatva mahta,tatvaata , mahta,tatva AhMkxar tatvaata ivalaIna Jaalao tar paaOMYa kRx 13 cyaa saayaMkxaLI AhMkxar tatva AadISa@taI maayaomaQyao ivalaIna Jaalao

AaiNa paaOYa kRxYNa 14 Sakxo 1714 ,gaur]vaar , gaur] paUYyaamaRta yaaoga, makxr saMk`xaMtaI yaa paavana idnaI saayaMsamayaI maayaaSa@taI parmaatmyaacyaa para Sa@taI maQyao ivalaIna JaalaI .

ekxa mahana saMkxlpaacaI pauta-taa kxrNyaasaazI pa`qama saMta naamadovaaMcyaa dohI, naMtar saMta taukxaramaaMcyaa dohI va SaovaTI santa taukxaivapa` tanaU QaarNa kxrNaarI parmaoSvaracyaa HdyaIcaI Aatmajyaaota parta parmaoSvar taojaata saamaavalaI va kxaya-isaiwcyaa parma samaaQaanaanao AiQakxca taojaaomaya hao{]na maanavaalaa parmaoSvar Ba@taIcaa maaga- daKavaU laagalaI . gaur]Mcyaa Cayaota samaaQaIsta haoNyaacao parma Baagya ho samaga` saMta pairvaarataIla kxovaL ekxmaova AiWtaIya ASaa santa taukxaivapa`aMnaaca laaBalao mhNaUna saMta taukxaivapa` Avataarasa ivaYaoSa mahtva Aaho .santa taukxaivapa` va tyaaMcao gaur] ivapa`naaqa svaamaI yaaMcaI samaaQaI AMjanavataI yaoqaoca Aaho .

gaur]parMpara va santa taukxaivapa`aMcao saaihtya

saMta taukxaivapa`aMcaa hrIBa@taIcaa vaarsaa Ea`I baapaUsaahoba ivapa` yaaMnaI paUZo caalaU zovalaa tyaanaI ba`mhpaurI ,baaorbanayaqaIla taukxaivapa`aMnaI sqaapalaolyaa mazapa`maaNao AMjanavataI yaoqaohI mazacaI sqaapanaa kxolaI taxsaoca Ea`I Xao~a paMZrpaur yaoqaohI SatakxaoTIcao kxtao- santa naamadova , santa taukxarama va santa taukxaivapa` yaaMcao pa`itakx Asalaolyaa ekxmauKaI dttamaMdIracaI sqaapanaa kxolaI . SatakxaoTIcao mahtva saaMgaNaarI Ea`I baapaUsaahoba ivapa` yaaMnaI saaMgaItalaolaI gaur]parMpara .............................................................................................

dtta .............janaad-na ...............ekxnaaqa ..............ivapa`svaamaI............. satgaur]naaqa.....ASaI Aaho yaataIla paihlao gaur] mhNajao ba`mha ivaYNaU mahoSa yaaMcao ekx~a svar]pa Asalaolao saaXaata Ea`I gaur]dova dtta haoya . dusaro gaur] mhNajao saMta ekxnaaqa svaamaIMcao gaur] janaad-na svaamaI , itasaro gaur] ho svata: saMta ekxnaaqa maharaja paOzNakxr Aahota .caaOqao gaur] ho santa taukxaivapa`aMnaa gaBaa-maQyaoca Ajapaa gaaya~aIcaa {padoSa doNaaro va taukxaivapa`aMcao maataamah Asao ivapa`naaqa svaamaI haoya . paacavao gaur] satgaur]naaqa mhNajao santa naamadova , santa taukxarama va santa taukxaivapa` yaaM taIGaaMcyaa Ba@taIcao pa`itak AsaNaaro paMZrpaur yaoqaIla ekxmauKaI dtta Aahota .

santa taukxaivapa`aMcao saaihtya :

ABaMga gaItaa (Sakxo 1655 )

hI gaItaa santa taukxaivapa`aMnaI taukxarama yaa naamamaud`onao ilahIlaolaI Aaho . yaacao saulaBa kxarNa mhNajao santa taukxaivapa` ho jagaasaazI “taukxaivapa`” Asalao tarI Aapalyaa maataosaazI maa~a tao taukxaramaca haotao .

SatakxaoTIcao ABaMga (Sakxo 1666 tao 1692 )

ABaMga gaaqaa (Sakxo 1692 tao 1704 )

dr vaYaI- saumaaro 500 tao 700 ABaMga yaapa`maaNao ikxmaana 7000 ABaMga Asaavaota.

ABaMga Baagavata (Sakxo 1704 tao 1710)

ABaMgaatmakx tatvamasaI ga`Mqa , mahavaakya ga`Mqa , hrIpaazacao ABaMga

varIla saaihtyaapaOkxI baroca saaihtya kxaLacyaa {drata gaolao Aaho .{va-rIta saaihtya pauna-ilaKaaNa kxr]na maaJao AadrNaIya jaoYz baMQaU Ea`I tau. naa.ivapa` yaanaI jatana kxolao Aaho . sava- saaihtyaasa saMgaNakxata saazvaNyaacaa {pak`xma lavakxrca caalaU kxrNyaata yaota Aaho .tasaoca saMta taukxaivapa`aMcaI maahItaI doNaarI vaobasaa[T doKaIla {palabQa kxr]na doNyaata yaoNaar Aaho

vaacakxaMsa nama` ivanaMtaI

saMta taukxaivapa` ho ekxTyaa ivapa` GaraNyaacao nasaUna sakxL samaajaacao Aahota . sava- saMtaaMcyaa saaihtya pa`saarasa jasaa samaajaanao pauZakxar Gaotalaa tasaaca pauZakxar kRxpayaa saMta taukxaivapa`aMcyaa saaihtya pa`saarasa doKaIla Gyaavaa hIca kxLkxLIcaI ivanaMtaI Aaho

saMta taukxaivapa`aMcyaa Avataaravar ilahINyaacaa maaJaa ha baaLbaaoQa pa`yatna tyaaMcyaaca pasaayadanaanao Ea`I kRxYNaapa-Na kxrtaao

kxaya maagaavao naumajao | Vavao taumha saajao

Ba@taI parayaNa vhavao laaokx| sava-kxaL sava-sauKa |

SaaMtaI Xamaa dyaa paIkx | ba`Id mauKya BauYaNa |

satyavaaNaI naama gajaao- | ba`Id BauYaNa taumha saajaao |

kxama k`aoQa inaMda ivaJaao | WoSa bauJaao AhMtaa ||
maaJao maagaNao tao ikxtaI | taumhI {dar cak`xvataI- |

Aaolaa caatakxacaa kMxz | kxrItaa maoGaa kxYT |

kxrItaa cakxaoracaa saaohLa | nyauna naaoho caMd`kxLa |

ivapa` mhNao naarayaNaa | qaoMbao isaMQaU naaoho {Naa ||

saMpak-x:

ivavaokx ivanaayakx ivapa` .

vivekvipra@hotmail.com