while เงื่อนไข do
    งาน ..

repeat
    งาน ..
until เงื่อนไข

( ทำงานขณะที่เงื่อนไขเป็นจริง
เงื่อนไขเป็นเท็จ หยุดการวนซ้ำ) 

เช่น while x>5 do begin .. end;
หาก x มากกว่า 5 คำสั่งในลูปจะทำงาน
เมื่อ x ไม่มากกว่า 5 หยุดการทำงานในลูป

( ทำงานขณะที่เงื่อนไขเป็นเท็จ
เงื่อนไขเป็นจริง หยุดการวนซ้ำ)

เช่น repeat .. until x>5;
หาก x ไม่มากกว่า 5 คำสั่งในลูปจะทำงาน
เมื่อ x มากกว่า 5 หยุดการทำงานในลูป

x:=5;

while x<5 do
begin
    write( x );
    x:=x+1;
end;

x:=5;

repeat
     write( x );
     x:=x+1;
until x>=5

----- proceed of program ---->

ตรวจสอบค่า x
ค่า x ไม่ได้น้อยกว่า 5
คำสั่งใน loop จึงไม่ทำงาน


สำหรับลูปแบบ while จะมีการตรวจสอบเงื่อนไขก่อนทำงาน
ดังนั้นหากเงื่อนไขเป็นเท็จ จะไม่มีการทำงานของคำสั่งเลย

----- proceed of program ---->

แสดงค่า x บนจอมอนิเตอร์
เพิ่มค่า x ขึ้นอีก 1 หน่วย
ตรวจสอบค่า x พบว่าเท่ากับ 6
หยุดการวนซ้ำคำสั่ง

สังเกตว่าที่จริง x=5 อยู่ก่อนแล้ว(เงื่อนไขจึงเป็นจริงแต่แรก)
แต่ที่โปรแกรมทำงานภายในลูป เพราะมีการตรวจสอบหลังการทำงาน

การลงมือปฏิบัติมากๆจะช่วยให้เก่งขึ้น ถึงแม้จะไม่รอบรู้ไปหมด
แต่การเขียนบ่อยๆ ก็จะทำให้เกิดความคล่องแคล่วขึ้นได้

while..do กับ repeat..until นั้นสามารถใช้แทนกันได้
เหมือนกับ ชามซึ่งใช้แทนจานได้ ( ใส่อาหารทั่วๆ ไป )
อย่างไรก็ตาม บางโปรแกรมจะเหมาะกับ while..do เท่านั้น
( เช่น เวลาอาหารที่มีน้ำซุปที่ต้องใส่ไว้ในชามถึงจะสะดวก )
แต่บางโปรแกรมน้ำซุปไม่มาก อาจจะใช้ repeat..until แทนได้
( เกือบจะกลายเป็นวิธีเลือกภาชนะใส่กับข้าวเสียแล้วสิ )

   โปรแกรมทั้งสองฝั่งจะมีการทำงานคล้ายๆ กัน ( หากค่า money น้อยกว่าหรือเท่ากับ 0 จะหยุดการวนซ้ำ )
   ต่างกันที่ โปรแกรมฝั่ง while..do จะไม่ทำงานเลย ส่วนฝั่ง repeat..until จะทำงานก่อนรอบหนึ่ง
   จากนั้นเมื่อตรวจสอบพบว่าน้อยกว่าหรือเท่ากับ 0 จึงหยุดการวนซ้ำ

uses
       crt ;
var
       money, price: integer;
begin
       clrscr ;
             write( 'You have some money=' );
             readln( money );

                   repeat
                      write( 'current you have ',money );
                      write( ' you pay for your food=' );
                      readln( price );
                         money:=money-price;
                   until money<=0; 

                   if money<0 then
                   begin
                       write( 'Oh no, i will pay ');
                       write( money * -1 );
                       write( ' to you next time' );
                   end
                   else
                     write( 'i have a zero' );
       readln ;
end.

uses
       crt ;
var
       money, price: integer;
begin
       clrscr ;
             write( 'You have some money=' );
             readln( money );

                  while money>0 do
                  begin
                      write( 'current you have ',money );
                      write( ' you pay for your food=' );
                      readln( price );
                         money:=money-price;
                  end;

                   if money<0 then
                   begin
                       write( 'Oh no, i will pay ');
                       write( money * -1 );
                       write( ' to you next time' );
                   end
                   else
                     write( 'i have a zero' );
       readln ;
end.

*หมายเหตุ money * -1
ในทางคณิตศาสตร์ จำนวนติดลบสามารถคูณได้
 ๑. หากจำนวนหนึ่งเป็นบวก อีกจำนวนหนึ่งเป็นลบ ผลลัพธ์จะเป็นลบ
     เช่น 5 คูณ -9 จะได้ผลลัพธ์เท่ากับ -45  หรือ -5 คูณ 9 ก็จะได้ผลลัพธ์ -45
 ๒. แต่หากเป็นจำนวนลบด้วยกัน เมื่อคูณกันแล้วค่าติดลบจะหายไป
     เช่น -5 คูณ -9 จะได้คำตอบเท่ากับ 45
จากโปรแกรม money จะเป็นค่าติดลบ
ผมต้องการแสดงค่าจำนวนไม่ติดลบ จึงต้องทำการคูณด้วย -1 เพื่อแสดงค่าที่เป็นบวก

uses crt;
var
      Num : byte;
begin
   clrscr;
      for Num:=1 to 5 do  begin
           writeln ('you have ',Num,' bath'); 
                if Num=2 then
                   break;
           writeln ('you can buy ', Num*2,' sugus');
      end;
          write( '## loop end ##' );
readln;
end.

ตามปกติแล้ว การใช้ for ลูปแบบทางด้านซ้าย
ถ้าไม่มีคำสั่ง break โปรแกรมนี้จะแสดงผลดังนี้
you have 1 bath
you can buy 2 sugus
you have 2 bath
you can buy 4 sugus
you have 3 bath
you can buy 6 sugus
you have 4 bath
you can buy 8 sugus
you have 5 bath
you can buy 10 sugus
## loop end ##

แต่ในโปรแกรมดังกล่าว มีคำสั่ง break ดังนั้น
โปรแกรมจะออกไปทำงานต่อ ข้างนอกลูปทันที ดังนี้
you have 1 bath
you can buy 2 sugus
you have 2 bath
## loop end ##

uses crt;
var
      Num : byte;
begin
   clrscr;
      for Num:=1 to 5 do  begin
           writeln ('you have ',Num,' bath'); 
                if Num=2 then
                 continue;
           writeln ('you can buy ', Num*2,' sugus');
      end;
          write( '## loop end ##' );
readln;
end.

break ใช้เพื่อออกจากลูปก่อนถึงคำสั่งด้านล่างสุด
ส่วน continue จะข้ามคำสั่งที่อยู่ด้านล่าง
แล้วไปทำงานต่อ ในรอบถัดไป
you have 1 bath
you can buy 2 sugus
you have 2 bath
you have 3 bath
you can buy 6 sugus
you have 4 bath
you can buy 8 sugus
you have 5 bath
you can buy 10 sugus
## loop end ##

uses
       crt ;
var
       Num: byte;
begin
       clrscr ;
          Num:=1;

           repeat
                gotoxy(Num,Num);
                   write(Num);
                   delay(300);
                      if Num=10 then break;
                  inc(Num);
           until Num=15;

       readln ;
end.

ปกติถ้าไม่มีคำสั่ง break โปรแกรมจะหยุดต่อเมื่อ Num=15
แต่สำหรับโปรแกรมนี้
โปรแกรมจะหยุดตอน Num มีค่าเท่ากับ 10

1
  2
    3
      4
        5
          6
            7
              8
                9
                  10

แนวความคิดนี้คือ ต้องการแสดงตัวเลข ตามแนวเฉียง
โดยจะเพิ่มค่า Num รอบละหนึ่ง พร้อมทั้งเคลื่อนย้ายตำแหน่ง(gotoxy)
ไปทางขวาและทางด้านล่างมากขึ้นทีละหนึ่งช่องเช่นกัน

สังเกตว่าหากเราต้องการหยุดแสดงตัวเลขแล้ว
ก็ไม่จำเป็นต้องเพิ่มค่าให้แก่ Num เพราะเป็นส่วนที่ไม่จำเป็นแล้ว
(บางครั้งก็มีโปรแกรมที่ ถ้าปล่อยให้ทำงานไปครบรอบ
จนถึงปลาย loop ไม่ได้มีประโยชน์ หรือต้องการให้ไปทำงาน
ส่วนถัดไปทันที ก็จะใช้วิธี break)