back to arthra

Άρθρα - Πώς ανεβάζεις μια Θεατρική Παράσταση ?

Ανεβάζω μια παράσταση με παιδιά και νέους – Θ.Ει.Κ.Κ. Το Θεατρικό Εικαστικό Καλλιτεχνικό Κέντρο κι ο Γιάννης Πουταχίδης συμμετείχε κι φέτος στην Διεθνή Συνδιάσκεψη για το Θέατρο στην Εκπαίδευση.   Αυτή τη φορά με τη μορφή περιπτέρου όπου παρουσιαζόταν οι εργασίες των παιδιών σε φωτογραφίες και βίντεο και μοιράζονταν το ακόλουθο έντυπο, σε όλους όσους συμμετείχαν στην συνδιάσκεψη, με τίτλο:  “Ανεβάζω μια παράσταση με παιδιά και νέους χρησιμοποιώντας τις τεχνικές του Εκπαιδευτικού Δράματος” . Ανεβάζω μια παράσταση με παιδιά και νέους Το θέατρο που παίζεται από παιδιά δεν είναι τίποτα άλλο από θέατρο, αλλά είναι ιδιαίτερο θέατρο, ένα άλλο είδος θεάτρου (όπως είναι το δράμα, η τραγωδία,  η κωμωδία, η comedia dell’ arte, κ.α.).  Αυτή η ιδιαιτερότητα το ότι παίζεται από παιδιά, από αυτό το απλό γεγονός μόνο, το καταχωρεί ανάμεσα στο θέατρο - που ορίζεται ως η εν γνώσει καλλιτεχνική δραστηριότητα επαγγελματιών και ερασιτεχνών ενηλίκων που απευθύνεται σε ένα κοινό - και το Εκπαιδευτικό Δράμα (Drama in Education), το οποίο χρησιμοποιεί δραματικά και θεατρικά στοιχεία, μεθόδους και τεχνικές που στοχεύουν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και κοινωνικότητας του ατόμου, με βασικό σκοπό τη συνειδητή και πολύπλευρη κατάκτηση της γνώσης μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο.  Επομένως ο ρόλος του «Θεάτρου από Παιδιά» είναι εκπαιδευτικός, γεγονός που προσδίδει μεγαλύτερη σημασία στην δραματοεκπαιδευτική διαδικασία απ’ ό,τι στο αποτέλεσμα αυτής που είναι η παράσταση. Ο δάσκαλος – Υπεύθυνος και οι γνώσεις του στο αντικείμενο Ο καθηγητής ή ο δάσκαλος όταν θα θελήσει να παρουσιάσει ένα έργο πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι καθόλου εύκολη διαδικασία.  Πρέπει να γνωρίζει ότι αναλαμβάνει μεγάλη ευθύνη.  Ξέρουμε ότι κανένας δάσκαλος δεν είναι σκηνοθέτης, δραματουργός – σεναριογράφος ή και σκηνογράφος.  Όμως σίγουρα δεν θα έχει την πολυτέλεια να έχει κάποιον σεναριογράφο να του γράφει έργα ή σκηνοθέτη να του τα σκηνοθετεί ή σκηνογράφο να του τα κατασκευάζει σκηνικά.  Επομένως ο δάσκαλος θα πρέπει να κατέχει βασικές γνώσεις αυτών των ειδικοτήτων. Τι θα παίξουν τα παιδιά Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ο δάσκαλος πριν αποφασίσει να παρουσιάσει με τα παιδιά έργο να θέσει ερωτήσεις τις οποίες πρέπει ο ίδιος να απαντήσει, παρόμοιες ερωτήσεις που θέτουμε όταν ετοιμάζουμε κι ένα μάθημα Δράμα.  Οι ερωτήσεις είναι: 1. το υλικό (λογοτεχνικό κείμενο, ποίημα, άρθρο, κ.τ.λ.) που έχουμε είναι κατάλληλο για επεξεργασία; 2. το θέμα το οποίο διάλεξα είναι για τα παιδιά και τους νέους ενδιαφέρον; 3. το υλικό που διάλεξα είναι κατάλληλο για την ηλικία τους, τις ικανότητες και δυνατότητές τους; Αφού απαντήσει σε αυτές τις ερωτήσεις θα καταλάβει ο δάσκαλος αν μπορεί να συνεχίσει ή όχι με το υλικό που διάλεξε.  Αν οι απαντήσεις του είναι θετικές μπορεί να φέρει το υλικό στην ομάδα. Πρώτη επαφή Έχουμε τρεις τρόπους για το πώς θα ξεκινήσουμε την προετοιμασία της παράστασης. 1. Θα διαβάσουμε στα παιδιά το έργο-υλικό (δηλ. λογοτεχνικό κείμενο, ποίημα, άρθρο, κ.τ.λ.) στην αρχική του μορφή, έτσι πως βρέθηκε (δηλ. χωρίς τις παρεμβολές που έκανε ο δάσκαλος ή τις περικοπές) 2. Θα διαβάσουμε ή θα αφηγηθούμε περιληπτικά το διορθωμένο έργο-υλικό έτσι όπως το οραματιζόμαστε 3. Δεν φέρνουμε τα παιδιά σε επαφή καθόλου με το έργο-υλικό, δεν τους το διαβάζουμε ούτε αφηγούμαστε αλλά αρχίζουμε να δουλεύουμε πάνω στους χαρακτήρες του έργου και τις καταστάσεις. Δηλ. κάνουμε μαθήματα Δράματος, βασισμένα πάνω στις καταστάσεις και τους χαρακτήρες χωρίς να έχουν άμεση σχέση με το έργο.  Η δημιουργική αυτή διαδικασία θα δώσει την ευκαιρία στα παιδιά μέσω του παιχνιδιού και της δράσης στις συμβολικές καταστάσεις να δοκιμάσουν και να γνωρίσουν τις ικανότητες κι σχέσεις που θα χρειαστούν στην παράσταση. Ο δάσκαλος εδώ θα επαληθεύσει αν τα παιδιά είναι αρκετά προετοιμασμένα για να ανεβάσουν το έργο στην σκηνή Η τρίτη μέθοδο είναι καταλληλότερη όταν ασχολούμαστε με μικρά παιδιά και μαθητές δημοτικού.  Όταν ασχολούμαστε με εφήβους καλό είναι να αρχίσουμε με την τρίτη μέθοδο και μετά συνδυάζουμε κάποια από τις υπόλοιπες. Ικανότητες-δυνατότητες των παιδιών Τα παιδιά για να μπορέσουν να παίξουν κάποιο έργο θα πρέπει πρώτα να κατέχουν κάποιες ικανότητες και δυνατότητες.  Κάποιες από αυτές είναι: - δημιουργικότητα - δημιουργική φαντασία - χαλάρωση και συγκέντρωση - λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία - σωστή χρήση αναπνοής, φωνής, άρθρωσης - αίσθηση ρυθμού - αίσθηση χώρου - να δρω σε συμβολικές καταστάσεις - να δεχθώ έναν ρόλο και να δρω σε αυτόν - συμβολικά να εξηγήσω, παρουσιάσω κάποιο θέμα - κ.α. Για να αποκτήσουν τα παιδιά αυτές τις ικανότητες ο δάσκαλος πρέπει να τις εξασκεί μαζί τους στα μαθήματα δράματος. Προετοιμασία – Σχεδιασμός Ο δάσκαλος που αποφάσισε να παρουσιάσει ένα έργο πριν ξεκινήσει οτιδήποτε πρέπει να ετοιμάσει κι ένα οργανόγραμμα της προετοιμασίας για να γνωρίζει χρονικά σε ποιο στάδιο βρίσκεται. ΣΧΗΜΑ

Είναι πρακτικά αδύνατο όταν δουλεύουμε με παιδιά πάνω σε ένα έργο και χρησιμοποιούμε την δημιουργική διαδικασία του Εκπαιδευτικού Δράματος το σενάριο-κείμενο να παραμένει το ίδιο. Η προετοιμασία ενός έργου είναι μια δημιουργική διαδικασία που την μοιράζονται όλοι, όπως τα παιδιά έτσι κι ο δάσκαλος.  Αυτό σημαίνει ότι το κείμενο το πρωτότυπο ή αυτό που έγραψε ή διασκεύασε ο δάσκαλος δεν είναι το τελικό.  Θα μάθουμε τα πλεονεκτήματα ή τα μειονεκτήματα του κειμένου. Πρόγραμμα πρόβων Συνάντηση διάρκειας 2,5 ωρών 1. Εισαγωγή 2. Παιχνίδια – δραστηριότητες επαφής δημιουργίας ατμόσφαιρας 3. Τεχνικές ασκήσεις 4. Διάλειμμα 5. Πρόβα 6. Reflection Συνάντηση διάρκειας 4 ωρών 1. Εισαγωγή 2. Παιχνίδια – δραστηριότητες επαφής δημιουργίας ατμόσφαιρας 3. Πρόβα 1ο μέρος 4. Διάλειμμα 5. Τεχνικές ασκήσεις 6. Πρόβα 2ο μέρος 7. Reflection Αρχίζουμε τις συναντήσεις πάντα με μια εισαγωγή, πρέπει να ενημερώσουμε τα παιδιά με το πρόγραμμα της συνάντησης, τι θα κάνουμε σήμερα.  Ακολουθούν μετά δραστηριότητες ώστε να υπάρξει μια ψυχοσωματική προσέγγιση, προετοιμασία για την πρόβα, για την συνεργασία μεταξύ τους.  Μετά από μια τέτοια προετοιμασία μπορούν ν’ ακολουθήσουν οι τεχνικές ασκήσεις (φωνητική, ορθοφωνία, κινησιολογία κ.α.).  Απαραίτητο είναι να υπάρχει διάλειμμα, το οποίο θα χαλαρώσει τα παιδιά από την ένταση της συνάντησης.  Μετά ακολουθεί η πρόβα.  Στο τέλος της συνάντησης πρέπει να υπάρχει ένα reflection της συνάντησης για να δούμε τι πήγε καλά, τι όχι, σε ποιο στάδιο βρισκόμαστε κ.τ.λ.. Δραματοποίηση κειμένου – Δημιουργία θεατρικού κειμένου Υπάρχει πρόβλημα το τι θα ανεβάσουμε με τα παιδιά.  Δεν υπάρχουν θεατρικά έργα για παιδιά και νέους.  Έχουν γραφτεί πολύ λίγα θεατρικά έργα για παιδιά και νέους συγγραφείς.  Επομένως ο δάσκαλος οδηγείται μόνος του, για να μην παίζονται συνέχεια τα ίδια έργα, στο να γράφει δικά του, να δραματοποιεί λογοτεχνικά κείμενα, ποιήματα κ.α.  Παρακάτω θα περιγράψουμε έναν τρόπο πως δραματοποιούμε ένα κείμενο σε θεατρικό.  Ο τρόπος αυτός μπορεί να είναι ένα μικρό βοήθημα για τους εκπαιδευτικούς θέλουν να δραματοποιήσουν κάποιο κείμενο και να το παίξουν με τους μαθητές τους.  Ο παρακάτω τρόπος δεν σημαίνει ότι είναι και ο μοναδικός.  Ο καθένας από εσάς που μπήκε σε αυτήν την διαδικασία θα έχει κάποιον δικό του τρόπο δραματοποίησης.  Ο συγκεκριμένος είναι ένας από τους τρόπους που δραματοποιώ ή διασκευάζω εγώ τα κείμενα, όταν ανεβάζω έργο σε ομάδες παιδιών κι νέων, και είναι το αποτέλεσμα από τις εμπειρίες που είχα μέχρι τώρα. Όλοι την διαδικασία την χωρίζω σε 5 ενότητες: 1. Ξέρουμε ότι όλα τα κείμενα, λογοτεχνικά, ποιήματα, άρθρα, κ.α. είναι χτισμένα πάνω σε ένα βασικό θέμα αλλά συγχρόνως μπορούν να υπάρχουν σε αυτά κι άλλα υποθέματα.  Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και στο θεατρικό έργο.  Αφού διαλέξουμε το «θέμα» και το «υλικό» κι απαντήσουμε θετικά στις ερωτήσεις που θέσαμε στον εαυτό μας προχωράμε.  Μπορεί το θέμα που διαλέξαμε εμείς να μην είναι και το κεντρικό θέμα του κειμένου που δραματοποιούμε.  Αυτό δεν πειράζει σε αυτό το σημείο γιατί εμείς μπορούμε να το κάνουμε κεντρικό στην επόμενη ενότητα. 2. Δημιουργούμε την πρώτη δραματουργική ιδέα.  Αποφασίζουμε που θα διαδραματίζεται η υπόθεση του έργου, τον χρόνο.  Γράφουμε σκηνές-καταστάσεις (παίρνουμε αυτές που υπάρχουν στο κείμενο ή μπορεί να δημιουργήσουμε και καινούργιες) που να χτίζουν το θέμα που διαλέξαμε.  Δηλαδή γράφουμε σε σημεία την υπόθεση του έργου μας. 3. Τα θεατρικά κείμενα είναι χωρισμένα σε σκηνές (καταστάσεις-περιστατικά).  Τις σκηνές τις ξεχωρίζουμε ανάλογα με την σχέση της με το θέμα και την υπόθεση του έργου σε -– κεντρική σκηνή (έχει άμεση σχέση με το κεντρικό θέμα) – παραπλήσια σκηνή (έχει ελεύθερη σχέση προς το κεντρικό θέμα) – επεισοδιακή σκηνή (δεν βοηθάνε στην πλοκή του έργου αλλά έχουν ρόλο «κεντήματος», π.χ. παίρνουμε πληροφορίες για τον ήρωα) – περιμετρική σκηνή (είναι ο συνδετικός κρίκος που συνδέει όλες τις σκηνές ενός έργου σε ένα σύνολο, π.χ. η περιμετρική σκηνή στον Άμλετ του Σαίξπηρ είναι η εκδίκηση του Άμλετ για τον φόνο του πατέρα του).  Κάθε σκηνή (κατάσταση-περιστατικό) για να έχει ενδιαφέρον πρέπει να είναι δραματικά (εννοώ να υπάρχει δράση, κινητικότητα), για να είναι δραματική πρέπει να υπάρχει σύγκρουση (δηλ. συγκρούονται άνθρωποι, απόψεις, κ.τ.λ.) η οποία φέρνει την ένταση.  Την σύγκρουση την χωρίζουμε όπως και τις σκηνές σε κεντρική (έχει άμεση σχέση με το κεντρικό θέμα) – παραπλήσια (έχει ελεύθερη σχέση προς το κεντρικό θέμα) – επεισοδιακή  (δεν βοηθάνε στην πλοκή του έργου αλλά έχουν ρόλο «κεντήματος». Τώρα χωρίζουμε το έργο μας σε κεντρικές, παραπλήσιες, επεισοδιακές σκηνές.  Σε αυτή τη φάση παρατηρούμε αν κάποια σκηνή είναι αδύνατη και πρέπει να την δυναμώσουμε, αν δημιουργείται μια σταθερή κορύφωση. (Την 3η ενότητα μπορείτε να την κάνετε και ταυτόχρονα με την 2η , δεν είναι απαραίτητο να τις ξεχωρίζεται) 4. Τώρα είμαστε έτοιμοι να γράψουμε τους διάλογους του έργου μας.  Σίγουρα κατά την διάρκεια θα μπορούν να υπάρχουν κι αλλαγές σε κάποιες σκηνές γιατί δημιουργήθηκαν προβλήματα τα οποία διαπιστώσαμε τώρα. 5. Αυτή είναι η πιο μεγάλη ενότητα και η τελευταία, η οποία όμως μπορεί και να μην τελειώσει ποτέ ή να μας οδηγήσει σε επόμενες σε επόμενες ενότητες. Έχουμε την πρώτη έκδοση του θεατρικού κειμένου.  Πρέπει να ξέρουμε ότι το κείμενο είναι ένα μπαστούνι για τα  παιδιά στο οποίο μπορούν να στηριχτούν.  Το κείμενο υπηρετεί περισσότερο την σκηνοθετική δραστηριότητα.  Επομένως κατά την διάρκεια της προετοιμασίας με τα παιδιά το κείμενο θα αλλάξει, να αφαιρεθούν ή να συμπληρωθούν ατάκες ή και σκηνές. Διαπιστώνουμε ότι το κείμενο σχεδόν μέχρι και την πρεμιέρα δημιουργείται αλλά και κατά την διάρκεια των παραστάσεων.  Αυτό γιατί τα παιδιά δεν είναι επαγγελματίες ηθοποιοί, στους οποίους μετά την πρεμιέρα οι υπόλοιπες παραστάσεις είναι μια συνεχείς επανάληψη.  Τα παιδιά δύσκολα μπορούν να το κάνουν, μετά από 3 – 4 παραστάσεις θα χάσουν το ενδιαφέρον τους για το έργο.  Πρέπει συνέχεια να δημιουργούμε καταστάσεις ώστε να ξυπνάμε το ενδιαφέρον τους.  Ευχαρίστηση για τα παιδιά είναι η δημιουργική προετοιμασία της παράστασης παρά οι παραστάσεις από μόνες τους. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε.