BUNLAR KELİMELER – III Dr. Hakkı Açıkalın Buy the farm’ deyimi ingilizce’de bire bir tercümeyle ‘çiftliği satın almak’ anlamındadır. Mecâzî mânâsı ise ‘öldürülmek/bir eylem sırasında öldürülmek’tir. Hikâyesi şöyle; Savaşa giden (özellikle 2. Dünya Savaşı) askerler, birbirlerine, eve döndüklerinde ne yapacaklarını sual ediyorlar ve cevaben genelde ‘evleneceğim, bir çiftilik satın alacağım ve çocuk yetiştireceğim’ diyorlar. Savaşta bir askerin ölüm haberi geldiğinde ise ‘He's bought his farm" (çiftliğini satın aldı) diye hayıflanıyorlar. Cyborg kelimesi, cybernetic (sibernetik) ve organism (organizma) kelimelerinin kombinasyonundan mülhem. İlk defa Dr. Manfred Clynes’in bir maqâlesinde kullanılıyor (Clynes, M. and Kline, N.S., "Cyborgs and Space," Astronautics, Eylül 1960, sayfalar 26,27 ve 74-75, N.Y. American Rocket Society). Bu kavram bilim-kurgu yazarları tarafından sıklıkla kullanılmıştır. Abecedarium kelimesi Orta Latince’de ‘Alfabe’ mânâsına gelir. Geç latincede ‘abecedarius’ biçiminde söylenir. Alfabenin ilk 4 harfinin yan yana getirilmesinden oluşturulmuştur (A,B,C,D). Arius süfix’i (soneki) ingilizce’deki ‘ary’ sonekine tekâbül eder. Bu sonek, ‘değgin, aid’ mânâsına gelir. Orta ingilizce’de ‘abecedarian’ biçiminde söylenir ve ‘alfabeyi öğrenen kişi’ mânâsını haizdir. Diğer bir mânâsı ise, ‘elementer, başlangıca değgin, güdük’tür. Türkçe’de ‘A-be-ce’ biçiminde söylenmektedir. Cancel (ibtal etmek) kelimesi tek ‘l’ içerirken ‘cancellation’ (ibtal) kelimesi çift ‘l’ içerir. Etimolojik olarak ‘cancel’ kelimesi ‘chancellor’ kelimesinden köken alır. Chancellor, ‘cancelli’de bekleyen-duran anlamına gelir. Roma döneminde mahkemenin önünde bulunan metal veya tahtadan çerçeveye (`lattice-worke bar) ‘cancellarius’ adı veriliyor. Zaman içinde ‘cancellarius’ terimi mahkeme sekreteri mânâsını yükleniyor ve bu sekreterin kanunî fonksiyonları var. Kelime ingilizce’ye Anglo-Norman kanaldan ‘canceler’ veya ‘chancelar’ olarak giriyor. Mü’min Edward’ın krallığı döneminde kralın sekreteri ‘cancelar’ olarak anılıyor. Aldığı unvan ise ‘Lord Chancellor’. Bunun mânâsı, ‘İngiliz Yargısı’nın başı. Sonra ‘Chancery’e dönüşüyor. Nihâyet ‘Chancellerie’ oluyor. 2 ‘l’ taşımasının sebebi kelimenin orijinal formunun 2 ‘l’li olması. Almanlar’ın ‘Şansölye’ dedikleri kelime de aynı kökten. Türkçe’ye ‘Kançılar’ ve ‘Kançılarya’ biçiminde giriyor. Chancel kelimesi koro ve atları ayıran bölme parçası mânâsına geliyor. Latince ‘Cancelli’den geliyor. Cancel kelimesi de yine Latince ‘cancellare’ fiilinden mülhem. Eski fransızca’da ‘canceller’ (kansöle) şeklinde kullanılıyor. Hepsi de ‘bir şeyin önünde set oluşturmak anlamında’. David kelimesi İbranîce’de ‘Allah tarafından sevilmiş olan, Allah’ın sevgilisi, habibullah’ mânâsına gelen Dodavehu’dan mülhemdir. Davide (Italyanca), Davyd (Rusça ve Ukrainca), Dawid (Lehçe ve Yiddiş), Dewey ve Dovydas (Lithuanca), Taavetti (Fince), Davud (Türkî ve Arabî). Christopher ismi yunanca ‘Hristos’ (Mesih) ve ‘fero’ (taşımak) kelimelerinin kombinasyonudur. Mânâsı ‘Hristos’u taşıyan’ (Mesih’in ismini taşıyan) olmaktadır.
|