BIOS ,her PC’de bulunan,bilgisayarımızın donanım özelliklerini denetleyen,işletim sisteminden bağımsız bir yazılımdır.BIOS’un açılımı “Basic Input/Output System”,yani “Temel Giriş Çıkış Sistemi”.anakartımızın üzerinde bir bellek yongasında yer alan bu yazılım ,henüz sabit diskimize erişmeden bilgisayarımızın yapabileceklerini belirler.PC’lerde BIOS,klavyeyi monitör ekranındaki görüntüyü ,disk ve disket sürücüleri ,seri bağlantıları denetlemek,ve donanımla ilgili daha pek çok işlevi yerine getirmek için gerekli kodları içerir.PC’nizi kapasanızda BIOS yongasındaki bu bilgiler silinmez .BIOS’lar bir PC’nin bazı temel özelliklerini de belirler.örneğin bir PC’nin Tak Çalıştır (Plug ‘n Play)veya ACPI özelliğine sahip olabilmesi için işletim sisteminden önce BIOS’un bu özellikleri desteklemesi gerekir.BIOS aynı zamanda donanımınızile işletim sistemi arasında aracılık da yapar.

Birkaç yıl önceki PC’lerde BIOS anakart üzerindeki bir ROM yongasında yüklüydü (bu yüzden sık sık ROM bıos olarak da anılır).Böylece BIOS sabit diktteki hatalardan etkilenmez ,herhangi bir hataya olanak tanımazdı.Son yıllarda ise bir PC’ye bağlanabilen aygıtlar arttıkça ,donanım aygıtları karmaşıklaştıkça ,anakartlarda bazı BIOS kökenli uyumsuzluklar ortaya çıkmaya başladı ve BIOS’un güncellenmesi gereği doğdu.Yeni PC’lerdeki flash BIOS’lar güncellenebilme özelliğine sahiptir.Böylece BIOS yazılımını bug’lardan arındırımış veya belirli sorunların giderildiği daha yeni bir bir sürüme yükseltebiliyoruz.(Bu arada bu tür yazılabilir BIOS ‘lara bazen EPROM adı verildiğini ;ama bunun yanlış olduğunu belirteyim.Burada kasdedilen EEPROM olabilir)

EPROM= Eraseble Programeble ROM; yani silinebilir ve tekrar programlanabilir ROM.Bu ,kızılötesi ışınlara maruz kalana kadar içerdikleri bilgiyi değiştirmeden saklayan özel bir bellek türüdür.Kızılötesi ışın,belleğin içeriğini siler ;böylece belleği tekrar programlamak mümkün olur.Tabi I,bu iş için “PROM Programmer “veya“prom burner “adı verilen özel cihazlar gerekir.EPROM bazı bilgisayar parçalarında kullanılır ama amacı ,ürün piyasaya sürülmeden hemen öncesine kadar üreticinin bu belleğin içeriğini değiştirmesine,bug’lı verileri düzeltmesine izin vermektir.

EEPROM=Electrically Eraseble Programmable ROM ;yani elektriksel olarak silinebilir ve tekrar programlanabilir ROM .Bir elektrik yükü kullanarak silinebilen özel bir bellek türüdür.Diğer PROM’larda olduğu gibi,EEPROM’da PC’nin elektriği kesilse bile içerdiği veriyi saklar.Flash ROM’a çok benzer ama farkı,verilerin birer byte bire byte silinip yazılabilmesidir.

BIOS’lar az çok standarttır.Bu yüzden her PC birbirine benzer özellikler taşır.Ama elbette farklı BIOS türleri olabildiği gibi,anakartına göre farklı özellikler içeren BIOS’lar da olabilir.BIOS’ların en yaygını Award BIOS’tur.award firması tarafından geliştirilen Award BIOS’un yanında,anakartların artık yaklaşık 5-6’sında kullanılan AMI BIOS,bazı yabancı markalı PC’lerde karşılaşabileceğiniz Phoneix BIOS gibi BIOS türleri de vardır.Ancak işlevleri aynı olduğundan,burada anlatacağımız Award BIOS özellikleriyle bu BIOS’larda da karşılaşacaksınız ve biz de bu yüzden Award BIOS’u ele alacağız.

BIOS’un ilk ve en önemli görevi PCnin boot”etmesini sağlamaktır Boot aşamalarında ilkin güç kaynağı çalışır ve PC’nin çeşitli donanımlarına elektirik verir.anakart üzerindeki yongaseti işlemciye bir “reset”sinyali gönderir(aynı PC’nizin

Üzerinde elektiriği kesmeden PC’yi açıp kapamak için kullanılan resetdüğmesinde olduğu gibi);her şey yolundaysa,ilgili donanımlara doğru gerilimde elektrik geliyorsa güç kaynağı “güçte promblem yok” sinyali verir ve işlemci devreye girer.ve BIOS yongasında yüklü BIOS programına bakar.daha sonra BIOS,POST(Power On Self Test) işlemini gerçekleştirir.Yani,BIOS’ta yerleşik bir tarama programı aracılığı ile

PC’niz açıldığında bip sinyalleri geliyorsa, hatanın nerde olduğunu bu sinyallere bakarak anlayabilirsiniz.

Award BIOS’larda sinyaller şu anlamlara gelebilir:

1 Uzun:Bellek problemi. Bellek modüllerinden birinin yerine oturup oturmadığını kontrol etmek,bellekmodüllerini farklı bir yuvaya takmak,belleğideğiştirmek çözüm olabilir.Bazen nedeni anakartta bellek ile ilgili bir hata da olabilir.

Sürekli Bipleme:Bellek veya görüntü kartı hatası.

1 Bip:Bellek tazeleme hatası.

2 Bip:Bellek parite devresi hatası.

3 Bip:64k “base” RAM” hatası.

4 Bip: Sistem saati hatası.

6 Bip:Klavye denetçisi hatası.

8 Bip:Görüntü kartı belleği hatası.

9 Bip:BIOS yongası hatası.

10 Bip:CMOS hatası.

11 Bip: Önbellek hatası

Sabit diskinizin system dosyaları silinmiş olabilir.(Ccommand.com,I/O.sys gibi)

Klavye erişimi yapılamıyor.Klavye bağlantısında bir sorun var.Klavye bağlantılarını kontrol edin.sorun bağlantılarda değilse klavyenizdedir.Sisteminizi başka bir klavye ile kontrol edin.

Sorun sabit disk bağlantı kablolarında olabilir.Kabloları ve bağlantı noktalarını

Sabit diskinizin JUMPER ayarlarında bir sorun olabilir . Jumper ayarları sabit diskin üzerinde yada kullanım kitapçığında mutlaka yazar.(Eğer yazmıyorsa kitabın sabit diskler bölümündeki sabitdisk bilgi tablolarından yararlanabilirsiniz.) Karşılaştırın .(dikkat disk jumper ayarı Cable select’te kalmış olabilir düzeltin)

I/O kartınız yada anakartınızın tipine göre onboard I/O bozulmuş olabilir.I/Okartınızı değiştirin.Anakartınızonboard özelliği taşıyorsa bu özelliğini CMOS’tan kapatın ve anakartınıza bir ISA I/O kartı takın yoksa anakartınıza elvada demek zorundasınız.

Klavyeniz kilitlenmiş .Bilgisayar kasasının tipine göre genellikle kasa ön panelinde

Klavye bozuk olabilir .Değiştirin.Eğer yeni klavyede de bu hata devam ediyorsa

Cache memmory bad ,do not enabled cache !:

Cache bellek bozulmuş olabilir. Bir diğer neden cache belleklerin anakartla uyumsuz olması yada anakart üzerinde hiç cache bellek bulunmadığı halde BIOS

Tarih ve saat değerleri ayarlı değil.

Makineyi teknik servise götürün.Büyük ihtimalle anartınızı yenilemek zorunda kalacaksınız.Çünkü anakart üzerindeki doğrudan erişimli belleğin(direct acces memory )devrelerinde bir sorun var.

Sisteme bellek eklenmiş yada sistemden bellek çıkarılmış . CMOS SETUP’tan değişiklikleri düzeltin.

Boot aşamalarına POST’tan sonra kaldığımız yerden devam:BIOS ekran kartına bakar .Aslında ekran kartının da kendi BIOS’u vardır.Sistem BIOS’u ekran kartının BIOS’unu devreye sokarak ekrana görüntü gelmesini sağlar.Bu yüzden ekrana ilk görüntü geldiğinde ,önce ekran kartı ile ilgili bir iki satır görünür ve genelde bu bilgi çok hızlı geçer.

-Bir çerçeve içinde “sistem envanteri “ekrana gelir.Bu tabloda disk özellikleri ve kapasiteleri ,COM ve LPT portları ilgili bilgiler yer alır.

-Boot edilecek sürücüyü belirlediğinde ,BIOS bu sürücüdeki boot bilgilerine bakar ve

“Warm boot “ ,yani “sıcak boot” ise sistemden elektrik kesilmeden boot işlemi gerçekleşmişse (Ctrl+Alt+Del komutuyla veya Windows 9* kapanışında Restart(tekrar başlat) seçeneği işaretlenerek) gerçekleşir.”Warm boot “ durumunda

BIOSayarları ,BIOS Setup adı verilen bir arabirim aracılığı ile yapılır. Bilgisayar

Açılırken BIOS Setup’a girmek için gerekli klavye kombinasyonu bir ara ekranda yazar.Bu genelde Del veya F2’dir. Bu mesaj ekrandan silinmeden belirtilen bu tuşa bastığınızda BIOS Setup’a girersiniz.BIOS yazılımının anakart özelliklerine ,BIOS türüne ve BIOS sürümüne göre değiştiğini söylemiştik.Bu durumda BIOS Setup yazılımı da sistemden sisteme değişebilir.Ancak biz burada sık kullanılan ,kendi sisteminizde de karşılıklarını büyük oranda bulabileceğiniz BIOS’lardan biri üzerinde

ROM PCI /ISA BIOS (<<P2B>>)

CMOS SETUP UTILITY

AWARD SOFTWARE, INC.

STANDARD CMOS SETUP SUPERVISOR PASSWORD

BIOS FEATURES SETUP USER PASSWORD

CHIPSET FEATURES SETUP IDE HDD AUTO DETECTION

POWER MANAGEMENT SETUP SAVE & EXIT SETUP

PNP AND PCI SETUP EXIT WITHOUT SAVING

LOAD BIOS DEFAULTS

LOAD SETUP DEFAULTS

F10: Save & Exit Setup (Shift)F2 :Change Color

Time,Date,Hard Disk Type…

Değişik bir versiyonun anakart kitapçığında bundan farklı olarak PNP AND PCI SETUP değil PNP /PCI CONFIGURATION yazıyor.Ayrıca menünün sağında en üstte biraz önceki menüde olmayan menünün sağında en üstte INTEGRETED PERIPHERALS maddesi var.

Temel sistem donanımlarının konfigurasyonlarını kontrol etmek, sistem saat ve tarihini ayarlamak ve hata denetimi için kullanılan bölümdür. S aat ve tarih Windows içinden de ayarlanabildiği için, anakartınız çalışır bir sisteme kurulu bir halde gelmişse ,bu bölümle pek işiniz olmayabilir.Ancak ,CMOS bellekte yer alan bilgiler

Herhangibir nedenle silinir veya zarar görürse ,veyabazı donanımlarınızı değiştiriseniz bu bölüme girip bazı değişiklikler yapmanız gerekebilir.Özellikle bir anakarta CMOS pili bittiğinde pil değiştirerek bu bölümde donanım tanımlamaları yapmak gerekir.Öte yandan ğünümüzde anakart teknolojisi CMOS pili ömrü tükenmeden terfi gerektirecek kadar hızlı geliştiğinden , genelde aldığımız bir PC’nin CMOS pilini değiştirmemiz gereken durumlarla çok nadir karşılaşırız.

STANDARD CMOS SETUP’IN ekran görüntüsü:

ROM PCI/ISA BIOS (<<P2B>>)

STANDARD CMOS SETUP

AWARD SOFTWARE, INC.

Date(mm:dd:yy) :Tue,Dec 14 1999

Time (hh:mm:ss): 9 : 18 : 28

Primary Master :User 13852 1684 255 0 26852 63 LBA

Primary Slave :Auto 0 0 0 0 0 LBA

Secondary Master:Auto 0 0 0 0 0 AUTO

Secondary Slave :Auto 0 0 0 0 0 AUTO

Drive A:

Drive B: Base Memory: 640K

Floppy 3 Mode Support : Drive A Extended Memory:130048K

Other Memory:384K

Video :EGA/VGA

Halt On :All,But Disk/Key Total Memory:131072K

ESC:Quit :Select Item PU/PD/+/- :Modify

F1 :Help (Shift)F2 :Change Color

Yukarıdaki ekran görüntüsün,yılındörtbasamaklısterildiğinigörüyorsunuz.2000 yılı uyumluluğu için bunun böyle olması gereklidir .Neyseki 3-4 yıldır tüm BIOS’lar

Hard Disks :

Hard Disks (sabit diskler) bölümünde , PC’nize takılabilecek 4 IDE diskin durumunu görebilirsiniz. (SCSI diskler aygıt sürücüleri ile tanımlanırlar ve BIOS tarafından tanımlanmazlar.)Bildiğiniz gibi anakart üzerindeki iki IDE konnektörüne ,her birine master ve slave olmak üzere toplam dört IDE aygıt bağlanabilir .Bunlar CD-ROM,CD-R gibi aygıtlar da olabilir.

Secondary Slave konnektörlerinin karşısında bulunan TYPE ve MODE ayrlarının

“Auto” konumuna getirerek ,başka bir ayara gerek kalmadan PC’nizin IDE aygıtlarınızı doğru tanımasını sağlayabilirsiniz.Type ayarını “None” konumuna getirdiğinizde ,BIOS’a o konnektöre bağlı bir aygıt olmadığını söylemiş olursunuz.Buna gerek yok,Auto bırakabilirsiniz.TYPE ayarını “User” konumuna da getirebilirsiniz.Bu durumda ,diskin silindir sayısı (CYLS),kafa sayısı(HEAD),yazma öndengeleyicisi(LANDZ),sektör sayısı (SECTOR),değerlerini varsa disk üzerindeki veya disk kitapçığındakibilgilere bakarak klavye den girebilirsiniz.Bu yöntem BIOS tarafından otomatik tanınmayan çok eski disklerde uygulanırdı,artık gerek kalmadı.

Altta sağda bellek bilgileri yer almaktadır.Bunlar yalnızca ekranda sergilenmek içindir.

Taban bellek DOS işletim sisteminin programları yüklemek ve çalıştırmak için kullandığı bellektir.Üst bellek(upper memory)bölgesi çeşitli donanım birimleri tarafından kullanılan ancak DOS tarafından kullanılmayan bellek alanıdır.1MB alanın üzerindeki bölge ise ,”uzatılmış bellek (extended memory)”olarak isimlendirilir.Uzatımış belleğin söz konusu olabilmesi için mikro işlemcinin en azından 80286 olması gerekir.Çünkü 8086 ve 8088 işlemcilerin bellek alanı zaten 1MB ‘tan büyük olamaz.Uzatılmış bellekDOS’ta doğrudan kullanılmaz;erişme yöntemi çeşitli kurallarla belirlenmiştir.(Extended Memory Specification).Uzatılmış belleğin ilk 64K kısmına yüksek bellek bölgesi denilmektedir.80286,80386,80486 ve Pentium işlemcileri normal olarak gerçek modda bu bölgeyi adresleyebilirler.

Normal ,Large,LBA ve Auto.528MB2tan küçük diskler için Normal seçeneğine getirin.528 MB’tan büyük ve ve LBA modunu destekleyen dikleriçinLBA,528MB’tan büyük ve LBA modunu desteklemeyen diskler için Large seçeneklerini kullanın.”Large” türü diskler sadece MS-DOS ile kullanılabilir ve pek yagın değildir.Günümüzde tüm diskler LBA modunu destekler ve MODE ayarı Auto olarak

Low level Format diskinize fabrikada atılan formattır.Mecbur kalmadıkça kullanmayın

Bu bölüm disket sürücünüz içindir.Eskiden PC’lerde iki disket sürücü

,Drive B’yi None olarak ayarlayabilirsiniz.Tersini yaoarsanız,disket sürücünüzün harfi A değil B olur.Bu ayarları sağ/sol ok tuşları ile değiştirebilirsiniz.

Sistem açılırken BIOS’un karşılaştığı hangi hatalarda açılış işlemini durduracağını gösterir.”All errors” seçeneği tüm hatalarda ,”All ,But diskette” disket

Sistem performansını ve sistem özelliklerini belirleyen ayarlar,ana menüden ulaşılan bu bölümden yapılır.Anakartınızın tasarımına bağlı olarak bazı ayarların

CPU Internal Core Speed:İşlemcinizin saat hızını belirler .Bazı anakartlarda ,işlemci hızı anakart üzerindeki jumperlar veya DIP switch’ler yardımı ile belirlenir.İşlemcinin frekansı ve çarpan hızı bu şekilde ayarlanır.Riski göze alan bazı uzman kullanıcılar bu ayarlarla oynayarak,daha yüksek performans elde etmek için işlemciyi tasarlandığından daha yüksek saat hızında çalıştırırlar.Buna “overclock”adı verlir.Veya aynı anakarta daha yüksek bir bir işlemciye terfi ettiğinizde yeni işlemcinin hızına uygun ayarları bu şekilde yaparsınız .Aşağıdaki ekran görüntüsünde ,işlemci hızı BIOS ‘tan değiştirilemiyor ,anakart üzerindeki jumper ayarlarına bağlı olarakotomatik olarak görüntüleniyor.Ancak bazı anakartlarda jumper veya DIP Switch’ler iptal edilerek daha kolay bir seçenek olarak BIO’tan işlemci kızı değiştirme ayarı konmuştur.Öte yandan işlemciyi tasarlandığndan daha hızlı çalıştırmak aşırı ısınmasına ,zarar görmesine,hatta yanmasına neden olabilir.Bu nedenle “overclock” hakkında yeterince bilgi ve deneyim elde edilmeden bu işe girişilmemesi önerilir.

ROM PCI/ISA BIOS (<<P2B>>)

BIOS FEATURES SETUP

AWARD SOFTWARE,INC.

CPU Internal Core Speed :450MHz PCI/VGA Palette Snoop :Disabled

Video ROM BIOS Shadow :Enabled

Boot Virus Detection :Enabled C8000-CBFFF Shadow :Enabled

Processor Serial Number :Disabled CC000-CFFFF Shadow :Enabled

CPU Level 1 Cache :Enabled D000-D3FFF Shadow :Enabled

CPU Level 2 Cache :Enabled D4000-D7FFF Shadow :Enabled

CPU Level 2 Cache ECC Check :Enabled D8000-DBFFF Shadow :Enabled

BIOS Update :Enabled DC000-DFFFF Shadow :Enabled

Quick Power On Self Test :Enabled Boot Up Numlock Status :On

HDD Squence SCSI /IDE Test :IDE Typematic Rate Setting :Disabled

Boot Squence :A,C Typematic Rate (Chars/Sec) :6

Boot Up Floppy Seek :Enabled Typematic Delay (Msec) :250

Floppy Disk Access Control :R/W Security Optin :System

IDE HDD Block Mode Sectors : HDD MAX

PS/2 Mouse Function Control :Auto F1:Help PU/PD/+/- :Modify

OS/2 Onboard Memory> 64M :Disabled F5 :Old Values (Shift)F2 :Color

F6 :Load BIOS Defaults

F7 :Load Setup Defaults

Sabit diskin boot sektörünü virüslere karşı korumaya alır.Bazı BIOS’larda bu boot sektöre erişimi engelleyerek sağlanır.BIOS,bir boot sektör virüsü ile karşılaşınca

Yüklenme işlemini durdurur.Bu gibi durumlrda , temiz bir açış diski ile sisteminizi açıp,güvenilir bir anti-virüs programı ile virüs taraması yapmanız önerilir.Ancak bazı işletim sistemleri yapıları gereği boot sektörde bazı değişiklikler yapabilirler;bu da virüs olarak algılanabilir.Bu gibi durumlar için Boot Virus Detection ayarını aktif (Enabled)konumdan çıkarıp Disabled yapmak gerekebilir.

!WARNING!

Disk boot sector is to be modified

Type ‘y’ to accept write or ‘N’to abbort write

Award Software , Inc.

Bu uyarıyı Türkçeye tercüme ettim:

!UYARI!

İşlemci üzerindeki 1. Ve 2. Seviye önbelleği açmak(Enabled) veya kapamak (Disabled) için kullanılan bir ayardır.Mutlaka açık tutulmalıdır,aksi halde PC’nizin performansı ciddi şekilde düşebilir.Kapatma seçeneği ,önbellek kökenli bazı arızaların

İşlemcinin ikinci seviye önbelleğinin hata kontrol özelliğini açıp kapama ayarıdır.

Sisteminizdeki bazı ayarlarda yaptığınız değişikliği ,PC açılırken işlemciye bildiren bir yükleyicidir.Açık (Enabled) konumda tutulması önerilir.

Aktif (Enabled) tutulursa ,açılıştaki bellek testi üç kez tekrarlanmaz,bir kez yapılır,böylece sistem açılışı hızlanır.Belleğinizin doğru çalıştığından eminseniz , Enabled konumda tutun.

Sisteminizde biri IDE ,diğeri SCSI sabit disk varsa hangisinden boot edeceğini (açılacağını) belirler . Sadece IDE diskiniz varsa IDE , sadece SCSI diskiniz varsa SCSI seçeneğini işaretleyin . Bir IDE bir SCSI diskiniz varsa ,istediğiniz seçenekle istediğiniz diske kurulu işletim sistemini açabilirsiniz.

Sistem açılırken önce hangi sürücüye bakacağını belirler .Örneğin “A,C”seçiliyse

Aktif (Enabled) konumundaysa ,BIOS disket sürücüyü bir kez kontrol edip çalışıp çalışmadığına bakar.Çalışırken sistemin ara sıra disket sürücüyü kontrol etmesini önlemek için Enabled konuma getirmelisiniz.

Disket sürücüdeki diskete okuma yazma izinlerini belirler.Örneğin “Read Only”

Disk çalışma şeklini beliler.Yeni IDE disklerde aynı anda birden fazla sektöre transfer yapılabilir;bu da performansı arttırır.HDD MAX seçeneği diskin en yüksek performansta kullanılmasını sağlar.diğer seçenekler bu özelliğin kapatılmasını(Disabled)veya aynı anda transfer yapılabilecek sektör sayısını(2,4,8,16,32)belirler.

HDD S.M.A.R.T Capability:

Olası disk hatalarına karşı bir analiz ve raporlama sistemidir.Bu özelliğin kullanılabilmesi için diskin S.M.A.R.T.(Self-Monitoring Analysis and Reporting) özelliğine sahip olması ve S.M.A.R.T. uyarı mesajlarını gösterebilecek bir yazılım gerekir.Default olarak Disabled konumunda gelir.

64MB’tan büyük bellekle IBM OS/2 işletim sistemi kullanıyorsanız,bu seçeneği Enabled konumuna getirin.Windows ve diğer işletim sistemlerinde Disabled kalmalıdır.

Ekran kartının BIOS bigileri ni ROM bellekten daha hızlı RAM belleğe aktarıp sistem performansını arttırmak için bu seçeneğin enabled edilmesi önerilir.

Bu alanlar ,ROM belleğe sahip diğer kartların içerdiği bilgileri ekran kartında olduğu gibi RAM belleğe aktarmaya yarar.Ancak bunun için ROM’a sahip kartın hangi bellek adresini kullanacağını bilmeniz gerekir.(kitapçıklarında yazabilir).ROM’dan RAM’a aktarım için belleğin 640 ila 1024 K arasındaki alanın kullanıldığı unutulmamalıdır.Emin değilseniz tüm bu Shadow seçeneklerini Disabled konumda tutmanızı öneririz.

“On “ konumuna getirilirse , sistem açıldığında , nümerik klavyenin rakamları basmasını sağlayan Numlock tuşu basılı olur.

Enabled konumdaysa aşağıdaki iki ayarı değiştirebiliriDisabled konumundaysa değiştiremezsiniz.

Bir tuşa basılı tutulduğunda tuşun saniyede kaç karakter basacağını ayarlar.Seçenekler:6,8,12,15,20,24,30

İlk karaktere basıldıktan ne kadar süre sonra ikinci karakterin basılacağını belirler.

Seçenekler:250,500,750,1000 milisaniye olarak ayrlanabilir.

BIOS ‘tan iki şifre tanımlayabilirsiniz:Sistemin açılması için ve BIOS Setup yazılımına girmek için.Bu seçenek System olarak seçildiğinde , sistem açılırken konulmuşsa sistem şifresi sorulur.Setup olarak seçilmişse şifre sorulmadan sistem açılır ancak BIOS Setup’a girilmek istendiğinde ,önceden konulmuşsa BIOS Setup(Supervisor Password) şifresi sorulur.

SDRAM belleğinizin tipini buradan belirleyebilirsiniz Günümüzde çoğu SDRAM

SDRAM aktif komutu ile oku/yaz komutu arasındaki gecikmedir.Default değeri 3T’dir.

SDRAM belleğe ön yükleme komutu gönderildikten sonraki atıl geçen işlemci saat döngülerini belirler.Default değeri 3T’dir.

Açılan bir SDRAM bellek sayfasını kapatana kadar geçen atıl saat döngülerini kontrol eder .Default değer 16T’dir.

SDRAM MA Wait State :

NOT: SDRAM bellekle ilgili bu karmaşık değerlerin SPD seçeneği ile bellek tarafından otomatik verilmesini sağlamak en iyisidir.Veya anakart kitapçığınıza bakarak default değerleri bulabilirsiniz.SDRAM’in yanısıra EDO RAM türü bellek takılabilen nispeten eski bir sisteminiz varsa BIOS Setup’ın bu bölümünde EDO RAM için de ayarlar bulabilirsiniz.EDO RAM kullanmıyorsanız,bu ayarı disable edebilirsiniz.

PCI veri akışının düzenli gitmesini sağlar.Enabled olarak bırakılmalıdır.

16 bitlik ISA kartların zamanlaması .Default değeri olan “1BUSCLK” olarak bırakılmalıdır.

AGP grafik kartı tarafından kullanılabilecek sistem belleği miktarını belirler.Default değerinde bırakın.

Görüntü kartı belleğin önbellekleme teknolojisini gösterir.Görüntü kartınız

Son PCI standardı olan PCI 2.1 ‘I Windows 9*,NT gibi güncel işletim sistemleri destekliyor.Bu ayarı Enabled bırakın.

Özel olarak bir ISA kart gerektiriyorsa ,belleğin 15-16MB arasındaki kısmını bu karta ayırır.Bu özel durum ile sık karşılaşılmadığından ISA kartlarınız ile ilgili herhangi bir sorununuz yoksa Disabled bırakılmalıdır.

DRAM belleğinizin ECC(hata kontrol özelliğine sahipse ,72 bitliktir ve burada bu gösterilir.ECC özelliği yoksa ,64 bit olarak gösterilir.

Hata düzeltmesi açısından kullanılan bellek türünü gösterir.

Disket sürücü ayrı bir denetçi karta bağlanabilir ama günümde tüm anakartlar üzerinde disket sürücü denetçisi olduğundan bu seçenek Enabled bırakılmalıdır.

Disket sürücü harfinizi A veya B olarak seçebilirsiniz.Sürücü harfini A iken

1 numaralı seri port için bellek adresini ve IRQ değerini belirler .Default değer 3F8H/IRQ4’tür. Bazı dahili modemler bu ayarın Disabled olarak tutulmasını

gerektibilir.

2 numaralı seri port için bellek adresini ve IRQ değeri belirler . Default değer 2F8H/IRQ3’tür.Bazı dahili modemler bu ayarın Disabled olarak tutulmasını gerektirebilir.

Paralel port için bellek adresini ve IRQ değerini belirler.Default değer 378H/IRQ7’dir.

Parelel portun çalışma modunu belirler.”Normal”,tek yönlü normal çalışma modudur.”EPP” maximum hızda çift yönlü çalışma modudur.”ECP+EPP” normal hızda iki yönlü çalışmaya izin verir.Paralel porta bağladığınız aygıtın özelliğine göre bu seçeneklerden birini seçebilirsiniz.(aygıtın kitapçığına bakınız).

Paralel portta ECP veya ECP +EPP ayarını kullanan aygıtlar bir DMA kanalı gerektirebilir.1 veya 3 numaralı DMA kanalı seçilebilirveya Disabled olarak bırakılabilir.

Anakartınızda kızılötesi ışınlarla çalışan kablosuz aygıtları destekleme özelliği varsa normalde bir seri portu denetleyen UART2 yongası Enabled seçeneği ile bu özelliğe ayrılır;tabi bu durumda COM2 portu devreden çıkar. KIZILÖTESİ (Irda)aygıt kullanmıyorsanız,bu seçeneği Disabled bırakın.

Birinci veya ikinci IDE kanalını ,veya her ikisini de bu seçeneklerle aktif duruma getirebilir,SCSI disk kullanıyorsanız Disabled yapabilirsiniz.

UDMA özelliğine sahip sabit diskleri (günümüzdeki tüm IDE diskler) destekler.Auto seçeneğinde bırakılmalıdır.

PIO=Programlanabilir giriş çıkış ‘ın (Programmable Input Output ) kısaltması olan PIO ,iki aygıt arasında veri transferi yapmak için kullanılan yönteme verilen addır.Bilgisayarların işlemcisi bu veri yolunun üzerinde yer alır.ATA diskler PIOÖ yöntemini kullanır ve PIO modu byrada veri transfer hızını belirler .

Anakartın güç tüketimi ile ilgili özelliklerini belirleyen seçenekler ve sistemin güvenli çalışması için denetlenebilen bazı özelliklerle ilgili bilgiler bu bölümde yer alır.

Güç yönetim şeklini belirleyen ana seçenektir.Güç yönetimi ,ekranı ve sabit diski uyku moduna sokarak enerji tasarrufu sağlar .”Max Saving” seçeneği sisteminizi

Ekran görüntüsünün ne zaman devreden çıkarılacağını belirler.”Suspend ->Off seçeneği, sistemi askıya alıncadevreye sokar,”Allways On”seçeneği , Windows’tan belirlediğiniz sürede aktivite olmazsa ekran görüntüsünün kapanmasını sağlar.

PC’de bir işlem yapılmadan yapılmadan geçen belirli bir süre sonunda sabit diski uykuya geçirmek için konan seçenektir.1-15 dakika arasında ayarlama yapılabilir veya Disable seçeneği ile bu özellik devreden çıkarılabilir.SCSI disklerde bu özellik kullanılmaz.

Askıya alma modunun süresini belirler .

Yukarıdaki Soft Off modu seçiliyse ,modeme (telefon hattı aracılığı ile sinyal geldiğinde kapalı sistemin açılması ile ilgili ayar burdadır.Enabled yaparak bu özelliği devreye sokabilirsiniz.Genelde harici modemlerde işe yarar ama yerel anakartlarda bazı dahili modemler içinde BIOS’a aynı işlevi kazandıracak özellikler eklenmektedir.

Elektrik kesintilerinden sonra elektrik gelirse ne olacağını belirler .Disabled seçeneği sistemi kapalı tutar,Enabled elektrik geldiğinde sistemi açar.

Ağlarda uzaktan yönetim yazılımları ile PC’lerin sunucu üzerinden ,uzaktan açılabilmesini sağlar.

Buradaki seçenekler sisteminizin belirlediğiniz gün ve saatlerde otamatik açılmasını sağlar.

Kasa fanı varsa ve anakarta ilgili bağlantı sağlanmışsa fan dönüş hızını (devir/dakika )söyler.

Güç kaynağının fan dönüş hızını(devir/dakika )söyler.

Bazı ankartlar üzerinde ısı sensörlerinin bağlanabileceği bir jumper bulunur.Isı sensörünün ısı ölçme ucu ise sensör anakartla bütünleşik halde işlemcinin altında yer alır.Bu durumlarda burada işlemci ısısı bildirilir.70 Santigrat derecenin üzerine çıkarsa sistemin açılması önlenir;ancak işlemcinin sağlıklı çalışması için ısıs 40-45 derecenin üzerine fazla çıkmamalıdır.

Kasa içindeki ortalama ısyı gösterir.

Voltaj regülatörünün anakartın çeşitli bölümlerdeki aygıtlara gönderdiği voltaj değerlerini gösterir.

Tak Çalıştır destekli bir işletim sistemi kullanıyorsanız(örneğin Windows 9*)bu seçeneği “Yes” konumuna getirmelisiniz.

Buradaki seçenekler anakartınızdaki PCI yuvalarının hangi IRQ’yu kullanacağını belirler . Auto bırakılması önerilir.

Anakartınızın maximum PCI performansını belirler.Default değeri 32 PCI Clock’tur. Sisteminizde ISA kart yoksa 64’e kadar güvenli şekilde yükseltilebilir.Çok yeni bazı anakartlarda ISA yuvası yoktur veya BIOS’taki ilave bir seçenekle ISA yuvası (veya ISA Bridge ) devreden çıkarılabilir(Disabled yapılabilir). Bu gibi durumlarda PCI Latency Timer 128’e kadar çıkarılabilir.Bazı uzmanlar bunun sistem performansına %5 ila 10 katkıda bulunduğunu ileri sürmektedir.

Her bir ırq’nun bir ISA kart tarafından kullanılıp kullanılmadığını belirler.ICU ,”ISA konfigürasyon aracı “ anlamına gelir ve bir yazılım ile ISA kartın kullanacağı ayarı belirler.ISA kartınız yoksa her birinde bu ayarları No/ICU yapın.ISA kart özel olarak belirli bir IRQ gerektiriyorsa ,o IRQ’nun karşısındaki seçeneği Yes yapın.

Aynı yukarıdaki gibi bir ISA kart için ayrılan DMA kanalını belirler . ISA kartınız yoksa her birinde bu ayarı No/ICU yapın .Bir ISA kartla birlikte ICU yazılımı geliyorsa ,yine No/ICU yapın.ISA kart özel olarak belirli bir DMA gerektiriyorsa ,ilgili DMA ayarının karşısındaki seçeneği Yes yapın.

ISA kartların taban adresini ve blok büyüklüğünü belirlemek içindir.ISA kartınız yoksa her birinde bu ayarı No/ICU yapın.Sisteminizde birden fazla ISA kart varsa ve belirli bir blok boyutu gerektiriyorlarsa ,bu seçeneği 8,16,36 veya 64K yapabilirsiniz.

Enabled seçeneği varsa anakart üzerindeki SCSI BIOS’u aktif hale geçirir.SCSI aygıt kullanmıyorsanız Disabled yapın.

USB kanalları için IRQ atar.Enabled yapılmalıdır,aksi halde USB veriyolu ve USB aygıtlar çalışmaz.

Sisteminizinde hem PCI hem AGP ,iki ekran kartı varsa hangisinin anakart olacağını belirler. AGP/PCI seçeneği AGP karta öncelik verir;PCI/AGP seçeneğini PCI karta öncelik verir.

BIOS ROM’unda yüklü,sorun gidermeye yönelik BIOS ayarlarını BIOS Setup’a yükler.sorun gidemeye yönelik minimum ayarlar olduğu için normal şartlarda kullanılmamalıdır.Load Setup Defaults ile karıştırmamaya dikkat edin.

Sistem açılırken şu an anlattığımız BIOS Setup bölümüne girerken şifre sorulması için konulmuş seçenektir.Böylece şifreyi bilmeyenler BIOS ayarlarınızı değiştiremezler.Şifreyi girdikten sonra BIOS Setup’a ulaşıp tekrar Supervisor Password ‘e gelerek hicbir şifre girmezseniz şifre silinmiş olur.

Sistem açılırken şifre sorulması için konulmuş seçenektir.Böylece şifreyi bilmeyenler sisteminizdeki bilgilere ulaşamazlar.Şifreyi girdikten sonra BIOS Setup’a ulaşıp tekrar User Password’e gelerek hiçbir şifre girmezseniz şifre silinmiş olur.

Sisteminize bağlı IDE sabit disklerin özelliklerini otomatik tespit eden bölümdür.Standart CMOS Setup kısmında disklerinizi Auto olarak tanıttıysanız yeni disklerde bu bölüme girmenize hiç gerekmez.Ancak bu bölüme girdiyseniz ,sıryla birinci ve ikinci IDE kanalında takılı olabilecek master ve slave dikler tanınır.Bulunan disklerin bilgileri ekrana geldiğinde Y(Yes) tuşuna basarak bunları Setup’a tanımış olursunuz.

Ana menüdeki bu seçeneğe gelip Enter tuşuna bastıktan sonra ekrana gelen soruya y(Yes )cevabı verirseniz,BIOS’ta yaptığınız değişikliler kaydedilerek BIOS Setup’tan çıkılır.

Ana menüdeki bu seçeneğe gelip Enter tuşuna bastıktan sonra ekrana gelen soruya Y(Yes)cevabı verirseniz ,BIOS’ta yaptığınız değişiklikler kaydedilmez.Bu değişiklikler dikkate alınmadan BIOS Setup’tan çıkılır.

INTEGRATED PRIPHERALS

Bu bölüm bazı BIOS’larda olmamasına rağmen bazılarında vardır.Bu bölüm IDE hard disk sürücüsünün tüm maddelerini ve Programlanmış Input/Output’un özelliklerini içerir.İntegrated Peripherals bölümünün olmadığı bir BIOS’un, Chipset Features Setup bölümündeki maddeleri burada bulabiliriz.Örneğin bu bölümdeki UART2 Mode başka bir BIOS’un Chipset Features Setup bölümündeki “UART2 Use Infrared “ maddesinin bir benzeridir.Onboard FDC Controller seçeneği aynen vardır.ECP DMA Select ECP Mode Use DMA adıyla geçiyor.Onboard PCI IDE Enable,IDE Ultra Mode ,IDE 0/1 Master/Slave PIO Mode maddeleri ise şu isimlerle geçiyor:IDE PrimaryMaster/Slave PIO –IDE Secondary Master/Slave PIO ,ıde Primary Master/Slave UDMA –IDE Secondary Master/Slave UDMA ,On-Chip Primary PCI IDE –On Chip SecondaryPCI IDE

E skiden CMOS pilinin bir süre çıkarılıp tekrar takılması önerilirdi.Böylece BIOS parametreleri sıfırlanır.(Setup Defaults durumuna gelir)ve şifreler kalkar.Yeni anakartlarda CMOS bellekteki bilgileri silmek için bir jumper bulunabiliyor.Bu jumper birleştirince (örneğin kontrol kalemi ile)CMOS bilgileri sıfırlanıyor,şifreler kalkıyor.Ancak bunun için anakart kitapçığını dikkatle okuyarak böyle bir jumper olup olmadığına bakmanızı,varsa uygulamanın nasıl yapılacağını iyi öğrenmeniz önerilir.