FRANSA |
||
MÖ: 6. Ve 7. Yüzyıllarda Galyalı kabileler, akın akın gelerek bugünkü Frans'yı işgal etmişlerdi. Roma imparatoru Sezar Galya'yı aldığı zaman, ülke, 90 kabile tarafından paylaşılmış durumdaydı. Bau kabileler birbirleriyle devamlı savaş halinedydiler. MÖ: 51 yılında Jül Sezar, Galya'nın büyük bir kısmını işgal etti. İşgal ettiği topraklar, bugünkü Fransa'yı, Belçika'yı ve İsviçre'yi içine alıyordu. Lyon, Nimes ve Arles şehirleri Romalılar zamanında kuruldu. Ayrıca, bu devirde yollar, köprüler, sarnıçlar yapıldı. Galyalılar, Romalıların medeniyetini ve dillerini aldılar. Böylece Galya bir latin ülkesi oldu. MS. İkinci yüzyılda, Galya'yı doğuda gelen Germen kabileler istila ettiler. Bunlar iki yüzyıl kadar Franklarla, Burgonlarla ve Vizigotlarla karışıp çoğaldılar. Roma artık bunları durduracak güçte değildi. Beşinci yüzyılda Frankalr Romalıları bozguna uğrattı ve Galya'ya hakim oldular. 732 yılında, yine Franklar, Pireneleri aşıp Poitiers'e gelen Arap odularını durdurdular. 800 yılında Şarlman, mukaddes Roma imparatorluğunun tacını giydiği zaman, Faranklar sınırılarını genişletmiş ve bugünkü Avusturya, Almanya, İtalya ve Yugoslavya toprakalrınıa hakim duruma gelmişlerdi. Şarlman zamanınd bu sınırlar daha da genişledi. Şarlman öldükten sonra, 843 yılında imparatorluk torunları arasında paylaşıldı. Bugünkü Fransa Charles ile Chauve'a düştü ve ülkeye Francie adı verildi. Bundan sonra, Vizigotların sürekli saldırıları karşısında Fransa Krallığı zayıflamaya başladı. 987 yılında krallığa getirelne Hugues Capet zamanınd hükümdar otoritesi güçlendi. Fransa tekrar büyümeğe başldı ve 13. Yüzyılda Fransa kralı Avrupa'nın en güçlü hükümdarı oldu. İngiltere krlı Edvard lll, Fransa tahtında hak iddia eterek, 1337 yılında ülkenin bir bölümünü işgal etti. Bu olay, 100 yıl savcaşları olarak bilinen uzun savaşların başlanğıcı oldu. İngilizler bir çok defa Fransızlara karş zafer kazandılar. Fakat 1420 yılında Jeanne d'Arc adında bir köylü kız, Fransız orduunun başına geçip savaşması içign gaipten sesler aldığnı söyledi ve bu fikrini saraya kabul ettirdi. Gerçekten de bir Fransız birliğinin başında savaşa girdi. İngilizler tarafından d'Arc'ın gösteridği cesaret, Fransızları coşturdu ve İngiltere'yi yendiler. 16. Yüzyılda, Martin Luther'in dini fikirleri Fransa'da yayılmaya başladı. Asillerden çoğu ve kral ailesinden bazıları prosetstanlığı kabul ettiler. Karl ise, Kilesi ile birlikte mücadele etti. 23 Ağustos 1572 yılında kralın emriyle düzenlenen bir baskınla, Paris ve diğer şehirlerde bir çok Prosetsan öldürüldü. 1614 yılında başbakan olan kardinal Richelieu, yirmi yıl içinde krallığının otoritesini güçlendirdi. Dış ticariti artırdı. Fransa, onun zamanında Kuzey Amerika'da ve karaiblerde koloniler kurmaya, sömürgeler ele geçirmeye başladı. 1643 yılında Louis xlll. Öldüğü zaman, oğlu Louis xlV henüz 5 yaşındaydı. Onun yerine idareyi annesi ele almıştı. Fakat 1661 yılından itibaren Louis xlv idareyi ele aldı. Bu kral, Fransa'yı İspanya, Hollanda ve İngiltere'ye karşı savaşa sürükledi. Savaşlar Fransa'ya pek palalıya mal odu. Mutlak bir hükümdar olan Louis xlv hiçbir konuda kimseden fikir almıyor, "Devlet benim" diyordu. 1715 yılında Louis xv tahta çıkt. Onun dönemind Fransa Kuzey Amerika'daki sömürglerini çoğunu kaybetti. 1774 yılında tahta çıkan Louis xvl zamanında ülkede karışıklık büyüdü. Ayaklanlara isyanlar sonunda 1789 kral devrildi. 14 Temmuz 1789 yılında Paris halkı ayaklandı ve Bastille hapishanesini basarak siyasi mahkumları sebest bıraktılar. Aynı yılın Ağustos ayında meclis "Vatandaş ve insan hakları Beyannamesi"ni yayınladı. Eylül 1792'de Cumhuriyet ilan edildi. Cumhuriyetin kurulması Avrupa monarşilerini korkuya düşürdü ve başk İngiltere olmak üzere Fransa beş devletle savaşmak zorunda kaldı. 1799 yılında general Napolyon Bonapart idareyi ele geçirdi ve tek söz sahibi oladu. Kısa zamanda hem askeri alanda, hem sivil iadered ebaşarılar gösterdi. 1804'te Fransa İmparatoru ilan edildi. 1801'de Napolyon 600 bin kişilik bir odu ile Rusya'ya saldırdı. Fakat şiddetli kışa mağlup oldu ve ordusunun ancak altıda biri Fransa'ya dönebildi. 1814 yılında Lois xvlll tahta çıktı ve böylece Fransa'da tekrar krallık kuruldu. 1815 yılında Napolyon iktidarı tekrar ele geçirdiyese de fazla kalamadı. 1848 yılında Fransa'da tekrar Cumhuriyet ilan edildi. Bu cumhuriyet de 1852 yılında yıkıldı. 1870 yılında Fransa Pusya'ya savaş açtı ve yenildi. Prusya orduları ParisDe girdiler. Bunun üzerine Versailles anlaşması ile Fransa Alsace ve Lorraine'in üyük bir bölümünü Prusya'ya (Almanya) verdi. Ayrıca, beşmilyon Frank tazminat ödemeyi de kabul etti. 1871 yılında Fransa'da üçüncü defa cumhuriyet ilan edildi. Yeni rejem borşları süratle ödedi. Afrika ve Asya'daki sömürglerine önem verdi. Fransa, l. Dünya savaşı'na İngiltere ve Rusya'nın müttefiki olarak girdi. Savaş müttefiklerin galibiyetiyle bitmiş olmasına rağmen Franhsa çok büyük zarar gördü. 1915 yılında 800 bin, 1916 yılında da 500 bin insan öldü. 1919'da Versailles'de imzalanan anlaşma ile Fransa Alsace ve Lorraine'I geri aldı. Zengin maden kynaklarına sahip olan bu ölgenin Fransa'nın kalkınmasına büyük yardımı oldu. İkinci Dünya Savaşı'nda Fransızlar yine İngiltere, Rusya ve Amerikalılarla beraberdi. Savaşın başında Almanya, Fransa'yı işgal etti. Fakat daha sonra savaşı müttefikeler kazanınca Fransa da işgalden kurduldu. 1949 yılına kadar yaralarını sarana Fransa, bu tarihten sonra planlı bir çalışma sağladı. Fakat sömürgelerine bağımsızlık vermek zorunda kaldı.
|