|
AVRUPA
PARA BİRLİĞİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
-A-
AVRUPA
BİRLİĞİ KONSEYİ (THE EUROPEAN COUNCIL)
AB'nin en üst karar alma ve yasama
organıdır ve bu organa AB Zirvesi, ya da kısaca Zirve de denmektedir.
Konseyin yapısını üçe ayırmak mümkündür. Bunlar; Esas Konsey,
Bakanlar Konseyi ve İhtisas Konseyidir. AB Konseyi ifadesi ile Esas
Konsey anlaşılmaktadır ve AB üyesi devlet başkanlarından oluşur.
Yılda iki kez olağan olarak toplanır. Görevleri; yeni antlaşmalar
yapmak, mevcut antlaşmaları değiştirmek, yürürlükten kaldırmak
veya durdurmak, Birliğe yeni üye ülkeler almak, Birliğin genişlemesine
karar vermek, diğer ülkelerle her türlü antlaşmaları imzalamak,
Birliğin bütçesini yapmak, onaylamak ve yürütmek, diğer ortak
politikaları (sanayi, savunma, tarım gibi) oluşturmak ve uygulamak,
Birliğin geleceğine ilişkin tüm kararları almak olarak sıralanabilir.
AVRUPA
BİRLİĞİ BAKANLAR KONSEYİ
Konsey kural olarak üye ülkelerin
bakanlarından oluşmakta ve her hükümet bir temsilci göndermektedir.
Bakanlar Konseyi, Tarım Bakanları Konseyi veya Ekonomi ve Maliye
Bakanları Konseyi (ECOFIN) adları altında da
toplanabilmektedir.
AVRUPA
BİRLİĞİ İHTİSAS KONSEYİ
AB Konseyinin çalışmalarını yürütebilmesi
için çeşitli komiteler kurulmuştur. Bunların başında Daimi
Temsilciler Komitesi (COREPER) gelmektedir. COREPER I
Daimi Temsilci Yardımcılarından oluşmakta ve teknik konuları
incelemektedir. COREPER II ise Daimi Temsilcilerden oluşmakta ve
siyasi konuları incelemektedir.
AVRUPA
BİRLİĞİ KOMİSYONU (THE EUROPEAN COMMISSION)
Komisyon AB'nin yürütme organıdır.
Üye ülkelerin hükümetleri tarafından atanan 20 üyeden (komiser)
oluşmaktadır. AB Komisyonunun, Konseye sunulmak üzere yasa tasarıları
hazırlamak, tüzükler, yönetmelikler ve kararlarda öngörülen
hususların uygulanıp uygulanmadığını izlemek, yerine getirilmediği
durumlarda Konseye bilgi vermek ve Adalet Divanında dava açmak, yapılacak
çok taraflı ve uluslararası antlaşmaları inceleyip, Konseye bilgi
ve görüş sunmak, yeni alınacak üyeler için yapılan başvuruları
inceleyip, Konseye görüş (Avis) bildirmek, Topluluğun bütçesini
hazırlamak, Topluluğu hukuken üçüncü kişilere karşı temsil
etmek, hak ve menfaatlerini korumak, Topluluk ortak politikalarını oluşturmak
ve yürütmek, yapısal fonları oluşturan sosyal ve bölgesel fonların
yönetimini yürütmek, Toplulukta rekabet kurallarının işleyişini
izlemek, damping, sübvansiyon gibi tam rekabeti bozan unsurların varlığı
halinde tedbirler almak, karşı uygulamalara başvurmak, Adalet Divanı
tarafından alınan kararların uygulanmasını izlemek, uygulanmadığı
durumlarda ceza davaları açmak gibi birçok görevleri vardır.
AVRUPA
BİRLİĞİ BANKACILIK FEDERASYONU (BANKING FEDERATION OF THE EUROPEAN
UNION)
Topluluk amaçlarının bankacılık
alanında gerçekleştirilmesine yardımcı olmak, AB çerçevesinde oluşan
gelişmeler nedeniyle ortak çıkarları ilgilendiren konuların karşılıklı
tartışılmasına ve görüş alış verişinde bulunulmasına olanak
vermek ve AB'nin üçüncü ülkelerle bankacılık alanlarındaki ilişkilerinin
ele alınmasını sağlamak amacıyla kurulmuştur. Federasyon, AB
Komisyonu nezdinde merkezi Brüksel'de bulunan Sekretarya tarafından
temsil edilmektedir. Avrupa bankacılık sektörünün diğer ulusal
bankacılık sektörleri ile olan ilişkilerinin geliştirilmesi ve bu
ülkelerin yeni ekonomik rejimlerine yardımcı olmak amacıyla belli koşulları
yerine getirmek şartıyla üçüncü ülkeler için muhabir üyelik adı
altında bir üyelik statüsü mevcuttur. Federasyon ayrıca AB
Komisyonu tarafından bir danışma mercii mahiyetinde kurulan ve
Avrupadaki tüm kredi birliklerini içine alan Kredi Birlikleri
Komitesine de üyedir. Federasyonun diğer Avrupa kredi sektörü kuruluşları
ile iş birliği sonucu bankacılık sektöründe bir standardizasyona
gidilmiş ve Avrupa Standartları Komitesi (CEN) ve Uluslararası
Standartlar Organizasyonu ISO'ya bağlı olarak bir Avrupa Bankacılık
Standartları Komitesi kurulmuştur.
ADALET
DİVANI
Lüksemburg'da kurulan Adalet Divanı
Topluluğun bağımsız yargı organıdır. Yargılama ve görüş
bildirme yetkisi vardır. En yüksek adli mercidir ve kararlarının
temyizi mümkün değildir. Kararları kesin ve nihaidir. Üye ülkelerin
ulusal mahkeme kararlarının üstünde bulunan Adalet Divanının
kararları tüm ülkeler için bağlayıcıdır.
ANKARA
ANLAŞMASI
AB ile Türkiye arasında 12 Eylül
1963 tarihinde imzalanan ve 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe giren
ortaklık anlaşmasıdır. Anlaşmanın asıl hedefi tam üyelik olup,
bunun için öncelikle gümrük birliğinin tesisini öngörmektedir.
ANLAŞMA (AGREEMENT)
AB'de anlaşma, iki ya da daha fazla
devleti uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde bağlayan sözleşme
veya diğer yazılı belgelerdir. Devletlerin veya uluslararası örgütlerin
kendi aralarında ya da devletlerle uluslararası örgütler arasında
yapılabilir. Milli parlamentoların onayından sonra kesinlik kazanır
ve yürürlüğe girer. AB'de Birlik kurumlarının ve özellikle
Konseyin Birlik üyeleri veya üçüncü ülkelerle yaptıkları anlaşmalar
bu kapsamdadır.
ANTLAŞMA
(TREATY)
Genellikle uluslararası diplomatik
konferanslar sonucunda kabul edilen ve tarafları önemli yükümlülükler
altına sokan hukuki metinlerdir. Roma, Paris, Maastricht Antlaşmaları
gibi.
AR-GE
Araştırma geliştirme faaliyetlerinin
teşviki ve desteklenmesinin sağlanması için yapılan devlet yardımıdır.
AVRUPA
KONSEYİ (THE COUNCIL OF EUROPE)
Avrupa Konseyi Avrupada siyasi bir
birlik oluşturmak üzere kurulmuş ve AB organları ile bir ilişkisi
olmayan politik nitelikli bir uluslararası kuruluştur. Üye ülkeler
arasında ekonomik, politik ve sosyal alanlarda iş birliği yapmak ve
dayanışmayı sağlamak üzere ortak sorunları incelemek, ekonomik,
sosyal, bilimsel, kültürel, hukuki ve idari alanlarda ortak davranış
kabul etmek, insan haklarını korumak ve geliştirmek üzere 5 Mayıs
1949 tarihinde kurulmuştur. Şu anda 34 üyesi bulunmaktadır.
AVRUPA
MERKEZ BANKALARI SİSTEMİ (EUROPEAN SYSTEM OF CENTRAL BANKS-ESCB)
Parasal Birliğin üçüncü aşamasında,
Avrupa Merkez Bankası ve Parasal Birliğe katılan ülkelerin
ulusal merkez bankalarından oluşacak federatif yapıda bağımsız bir
organdır. Görevleri; Birliğin para politikasını kesin ve açık
olarak belirlemek ve uygulamak, Birliğin döviz kuru rejimine uygun
olarak döviz işlemlerini yönetmek, üye ülkelerin resmi döviz
rezervlerini bünyesinde bulundurmak ve bunları idare etmek, ödeme
sistemini etkin olarak işletmek, mali sistemin denetimini ve istikrarını
sağlamaya yönelik politikaları belirlemek ve uygulamak, kamu kesimi
tarafından gelecek finansman taleplerine izin vermemektir.
AVRUPA
MERKEZ BANKASI (EUROPEAN CENTRAL BANK-ECB)
Avrupa Para Enstitüsü (European
Monetary Institute-EMI), Parasal Birliğin üçüncü aşamasında
ECB adı altında yeniden yapılanacaktır. ECB'nin, Yönetim Konseyi, Yürütme
Kurulu ve Genel Konsey olmak üzere üç organı bulunacaktır. Görevleri;
her türlü para politikalarını üye ülkeler merkez bankaları ile iş
birliği yaparak uygulamak, Birliğin parasal istikrarını korumak,
Birliğin kur politikasını tayin etmek, Tek Para euronun tedavülünü
sağlamak, döviz işlemlerini sevk ve idare etmek, resmi döviz
rezervlerini tutmak ve yönetmek, ödeme işlemlerini düzenlemek olarak
sayılabilir.
AVRUPA
MERKEZ BANKASI GENEL KONSEYİ
Parasal Birlik dışındaki ülkelerin
ESCB ile olan işlemlerini yürütecektir.
AVRUPA
MERKEZ BANKASI YÖNETİM KONSEYİ
Ulusal merkez bankalarının başkanları
ile Yürütme Kurulu üyelerinden oluşacaktır. Topluluğun para
politikasını belirleyecektir.
AVRUPA
MERKEZ BANKASI YÜRÜTME KURULU Üye ülke hükümet ve devlet başkanları
tarafından seçilen, bir başkan, bir başkan yardımcısı ve dört üyeden
oluşacaktır. ECB Yönetim Konseyinin hazırlayacağı para politikasını
uygulamakla görevlidir.
AVRUPA
PARA BİRİMİ (EUROPEAN CURRENCY UNIT-ECU)
12 AB ülkesi (1995 yılında Birliğe
katılan Finlandiya, İsveç ve Avusturya dışındaki üye ülkeler)
para birimlerinden oluşan bir sepete dayanan ve Birlik içinde ödeme
aracı ve hesap birimi olarak kullanılan ancak maddi varlığı
bulunmayan bir para birimidir. ECU sepetine dahil üye ülke paralarının
sepet içindeki oranları üyelerin milli geliri, dış ticareti, döviz
rezervleri, kısa vadeli parasal destekleme sistemindeki payları gibi
unsurlara bakılarak belirlenmektedir. ECU, Birlik üyesi ülkelerin
sahip oldukları altın ve döviz rezervlerinin ayrı ayrı yüzde
20'sinin aktarılması ile oluşan fon sonucunda yaratılmaktadır. ECU
resmi olarak, hesap birimi , rezerv varlık ve ödeme aracı olarak işlem
görmektedir. 1979'dan beri ECU'nun özel kullanımı da yaygınlaşmıştır.
ECU hem AB ulusal merkez bankaları, hem de özel şirketler tarafından
rezerv olarak kullanılmaktadır. ECU sepetinin kompozisyonunun her beş
yılda bir otomatik olarak gözden geçirilmesi öngörülmüştür. Bu
otomatik gözden geçirmenin yanı sıra her ülke parasının sepet içindeki
payının yüzde 25, ya da daha fazla değişmesi halinde o ülkenin
isteği üzerine veya ECU sepetine yeni bir paranın girmesi durumunda
beş yıl dolmadan da sepetin kompozisyonu gözden geçirilebilmektedir.
İlk beş yıllık gözden geçirme 1984 yılında yapılmış ve Yunan
drahmisi sepete dahil edilmiştir. İkinci gözden geçirme ise 1989 yılında
yapılmış ve yeni üye olan İspanya ve Portekiz'in paraları da
sepete dahil edilmiştir. Üçüncü beş yıllık gözden geçirmenin
1994 yılında yapılması gerekirken, 1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe
giren Maastricht Antlaşması ile ECU sepeti 1989 yılında ikinci kez
revize edilmiş hali ile dondurulmuştur. Yani şu anda ECU sepetine
dahil ülkeler Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Hollanda, Belçika,
Lüksemburg, Danimarka, İrlanda, Yunanistan, İspanya ve Portekiz'dir.
AVRUPA
PARA ENSTİTÜSÜ (EMI)
EMI 1 Ocak 1994 tarihinde Frankfurt'ta
Maastricht Antlaşması hükümleri uyarınca kurulmuştur. Kurulacak
olan ECB'nin öncüsü olup, Ekonomik ve Parasal Birliğin (Economic
and Monetary Union-EMU) oluşumunda önemli bir rol oynamaktadır.
Bir başkan, bir başkan yardımcısı ve üye ülke merkez bankalarından
oluşan bir heyet tarafından yönetilmektedir. EMI, ECB kuruluncaya
kadar görev yapacaktır. Görevleri; ulusal merkez bankaları arasındaki
iş birliğini güçlendirmek, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla
üye ülkelerin para politikaları arasında uyum ve koordinasyonu sağlamak,
ESCB çerçevesinde ulusal merkez bankalarının üstleneceği işlemlerle
ilgili kuralları oluşturmak, Avrupa Para Sisteminin (European
Monetary System-EMS) işleyişini gözetmek, ECU'nun kullanımını
yaygınlaştırmak, Tek Para politikasının uygulanması için gerekli
araç ve yöntemleri hazırlamak, üyeler arası ödeme sistemlerinin
etkinliğini sağlamak, Tek Paranın teknik olarak hazırlığını
yapmak, üye ülkelerin üçüncü aşamaya geçiş için yaptıkları
hazırlık çalışmaları ile Tek Para için gerekli koşullara uyup
uymadıkları konusunda rapor hazırlamak olarak sıralanabilir.
AVRUPA
PARA SİSTEMİ (EMS)
Para Sistemi içinde istikrarı sağlamayı
amaçlayan ve bunu Birlik üyesi ülkeler arasında, sabit fakat
ayarlanabilir döviz kurları esasına bağlayan bir para sistemidir.
Sistemin temel amacı, Avrupada döviz kurlarındaki dalgalanmalardan
uzak bir parasal istikrar bölgesi yaratmaktır. Bu sistemin ECU, Döviz
Kuru Mekanizması ve Mali Dayanışma Mekanizması olmak üzere üç
unsuru bulunmaktadır. 13 Mart 1979 tarihinde yürürlüğe giren EMS
ile EMS içindeki her ülkenin ulusal parasının merkezi kuru ECU
cinsinden hesaplanmaktadır ve ulusal paranın bu merkezi kurlar etrafında
en fazla yüzde 2.25'lik bir marjla dalgalanması öngörülmektedir.
Sadece İspanyol pesetası için bu oran yüzde 6 olarak belirlenmiştir.
Ağustos 1993 yılında mali piyasalarda yaşanan krizden sonra Brüksel'de
olağanüstü toplanan AB Maliye Bakanları ile Merkez Bankaları Başkanları
Hollanda florini ve Alman markı dışındaki EMS paralarının yüzde
2.25'lik dalgalanma marjını yüzde 15 olarak belirlemiş, Hollanda ve
Alman ekonomilerinin birbirine çok bağlı olması nedeniyle de bu iki
ülke parasının dalgalanma marjı yüzde 2.25'te tutulmuştur.
AVRUPA
PARASAL İŞ BİRLİĞİ FONU (EUROPEAN MONETARY CO-OPERATION FUND-EMCF)
EMS çerçevesinde gerçekleştirilen müdahaleler
nedeniyle AB üyeleri Merkez Bankaları arasındaki taleplerin finansmanı
ve ödenmesi (mutabakatı) gibi işlemleri yürüten organdır.
AVRUPA
PARLAMENTOSU (EUROPEAN PARLIAMENT-EP)
Yasama ve yürütme yetkisi olmayan EP,
Konsey ve Komisyonun arasında paylaştırılmış bulunan yetkilerin
yerinde kullanılıp kullanılmadığını denetleyen ve görüşler
bildiren bir danışma organıdır. Ayrıca, kurucu antlaşmalarda
belirtilen konularda, Konseyin karar alırken, EP'nin görüşünü
alması da hükme bağlanmıştır.
AVRUPA
TEK PAZARI
AB ülkeleri dahilinde malların,
hizmetlerin, sermayenin ve kişilerin serbest dolaşımı yoluyla tek
bir iç pazar oluşturulmasıdır. 1987 yılında imzalanan Tek Senet
ile Ortak Pazar uygulamaya geçmiştir ancak kişilerin serbest dolaşımı
ile ilgili bazı kısıtlamalar halen devam etmektedir.
AVRUPA
YATIRIM BANKASI (EUROPEAN INVESTMENT BANK-EIB)
Lüksemburg'da bulunan EIB tüzel kişiliğe
sahip özerk bir kuruluştur. Bankanın görevleri sermaye piyasaları
ve kendi özkaynaklarından sağladığı kaynaklar ile Ortak Pazarın
dengeli kalkınmasına yardım etmek, az gelişmiş bölgelerin kalkınmasına
yönelik projeleri finanse etmek, finanse edilemeyecek projeler için
teminat vererek diğer finans kurumlarından kredi sağlamaktır. Kar
amacı gütmeyen banka, genellikle bölgesel kalkınma, enerji, haberleşme,
ileri teknoloji, işletmelerin modernizasyonu gibi özellikle birden
fazla üye ülkenin çıkarını ilgilendiren, ancak bir ülke tarafından
finanse edilemeyen projelere kaynak sağlamaktadır. Azami 20 yıllık
kredi veren bir mali kuruluştur.
-B-
BANKALAR
AVRUPASI
Kredi Kurumlarına ait ortak bir yönetmeliktir.
Tek izin belgesi alan bir banka, Toplulukta serbestçe faaliyet gösterebilecektir.
AB ile anlaşma yapma koşulu ile üçüncü ülke bankaları da bu
haktan yararlanabilmektedir.
BARRE
RAPORU
1969 yılında o zamanki Fransa Başbakanı
Raymond Barre tarafından Parasal Birlik üzerine hazırlanan raporlardır.
Buna göre, önce kur birliği gerçekleştirilmeli, sonra ekonomi
politikalarında koordinasyon sağlanmalıdır. Raporlardaki önerilerin
çoğunluğu Konsey tarafından kabul edilmiştir.
BARSELONA
BİLDİRİSİ
AB ülkeleri ve Akdeniz ülkelerinin
(Cezayir, Kıbrıs, Mısır, İsrail, Ürdün, Lübnan, Malta, Fas,
Suriye, Tunus, Türkiye, Filistin) Dışişleri Bakanları arasında
27-28 Kasım 1995 tarihinde İspanya'nın Barselona kentinde gerçekleştirilen
Konferans sonucunda AB ve Akdeniz ülkeleri arasında barış, istikrar,
ekonomik, mali, sosyal ve kültürel alanlarda iş birliği ve ortaklık
öngörülmüştür.
BATI
AVRUPA BİRLİĞİ (BAB)-THE WESTERN EUROPEAN UNION
BAB, üyeleri arasında savunma ve dış
politika alanında iş birliğini sağlamak ve üye ülkelerden birisi
Avrupada silahlı bir saldırıya uğrarsa, diğer üye ülkelerin
askeri yardım yapması amaçları ile kurulmuştur. BAB, NATO içinde
Batı Avrupalıların kendi aralarında yapmış oldukları bir askeri iş
birliği örgütüdür.
-C-
CE
UYGUNLUK İŞARETİ
AB içinde satılacak mallarda, o malın
Avrupa standartlarına uygun olduğunun belirtilmesidir. CE işaretinin,
satılan mamulün ya üzerinde veya etiketinde, ya da herhangi uygun bir
kısmında yer alması gereklidir.
-D-
DÖVİZ
KURU MEKANİZMASI (EXCHANGE RATE MECHANISM-ERM)
Üye ülke paralarının kurlarının
piyasada günlük olarak serbestçe belirlenmesini sınırlayarak
kontrol altında bulundurmak üzere meydana getirilmiş ve EMS içinde
kullanılan bir mekanizmadır. Buna göre, üye ülkeler kendi paralarının
değerini ECU karşısında korumayı taahhüt etmektedirler.
Paritelerde uyumsuzluk olduğunda müdahalede bulunmaktadırlar. Bu
mekanizmaya şu anda 12 üye ülke katılmaktadır. İngiltere,
Yunanistan ve İsveç mekanizma dışında bulunmaktadır. Maastricht
Antlaşmasına göre, döviz kurlarındaki istikrar açısından üye ülkelerin
en az iki yıl ERM'ye katılmış olmaları zorunludur.
-E-
ECOFIN
AB Ekonomi ve Maliye Bakanları
Konseyi. AB'nin ekonomik ve mali politikalarını belirlemektedir.
Devlet veya Hükümet Başkanlarından oluşan Konsey ile birlikte tek
para birimine geçişte temel karar alma organı olacaktır.
EKONOMİK
VE PARASAL BİRLİK (EUROPEAN MONETARY UNION-EMU)
EMU ile AB üyesi ülkelerde kişilerin,
malların, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı, tek bir paranın
kullanımı ve ECB ve ulusal merkez bankalarından oluşan ESCB'nin oluşturulması
suretiyle Birlik içi ekonomik ve parasal entegrasyon hedeflenmektedir.
1 Ocak 1999 tarihinde başlaması planlanan üçüncü aşamada EMU'ya
katılan ülkelerin tek bir parası olacaktır ve ESCB yürürlükte
bulunacaktır. Maastricht Antlaşmasına göre, EMU için üç aşama öngörülmüştür.
Birinci Aşama: 1 Temmuz 1990
tarihinde başlayıp, 31 Aralık 1993 tarihinde sona eren bu dönemde üye
ülkelerin iç pazarlarını tamamlamaları, kendi aralarında ve üçüncü
ülkelerle sermaye hareketlerine ilişkin tüm kısıtlamaları kaldırmaları,
fiyat istikrarını sağlamaları, kamu maliyesini sağlamlaştırmaları
ve diğer üyelerle parasal politikalarda iş birliği yaparak eş güdüm
sağlamaları öngörülmüştür.
İkinci Aşama:
EMI'nin 1 Ocak 1994 tarihinde Frankfurt'ta kurulması ile başlayan ve
şu anda içinde bulunulan ikinci aşama, Parasal Birliğe resmen geçiş
tarihi olan 1 Ocak 1999 tarihinde sona erecektir. Bu dönemde üye ülke
merkez bankalarının aşamalı olarak bağımsız hale getirilmesi için
yasal değişikliklerin yapılması ve makroekonomik yaklaşım
kriterlerine uyum sağlanması öngörülmüştür.
Üçüncü Aşama: 1
Ocak 1999 tarihinde başlayacak olan bu dönemde uyum kriterlerini sağlayan
ülkeler Parasal Birliğe geçecekler, Parasal Birliğin dışında
kalan ülkeler ise uyum kriterlerini yerine getirdiklerinde EMU'ya katılacaklardır.
Parasal Birliğe katılan ülkelerin döviz kurları birbirlerine karşı
geri dönülemez bir şekilde sabitlenecektir. EMI, ECB'ye dönüştürülecektir
ve EMI özerk bir şekilde Topluluğun para politikasını yürütecektir.
ERM-II
ERM II sistemi, EMU'ya ilk etapta katılacak
üye ülkeler (ins) ile EMU'ya daha sonra katılacak ülkeler (pre-ins)
paraları arasındaki istikrarı sağlamak üzere düzenlenmiştir.
ERM'ye katılmak zorunlu değildir ancak EMU'ya girmek isteyen ülkeler
buna uymak zorundadırlar. Buna göre, euro ile euroya katılmayan üye
ülke paraları arasındaki dalgalanma marjı yüzde 15 olarak kalacaktır.
Üyeler uyum kriterlerine yaklaştıkça daha dar bir marj talebinde
bulunabileceklerdir. ECB piyasaya prensip olarak sınırsız olarak müdahale
ederek sisteme destek verecektir.
EURO
Aralık 1995 Madrid Zirvesi ile AB,
ortak parasının adını euro olarak belirlemiştir ve euro banknotlarının
çizimi ile ilgili bilgileri Aralık 1996 Madrid Zirvesi ile basına
duyurmuştur. 1 Ocak 1999 tarihinde euro ile ECU sepeti bire bir değere
sahip olacaktır. Euro, fiktif olarak 1 Ocak 1999 tarihinde var olacaktır.
Ancak, 1 Ocak 1999 - 1 Ocak 2002 tarihleri arası geçiş dönemidir. En
geç 1 Ocak 2002 tarihinde euro banknotlar ve madeni paralar tedavüle
girecektir. 1 Ocak 2002 - 1 Temmuz 2002 tarihleri arasındaki 6 aylık dönem
boyunca euronun yanı sıra ulusal paralar da tedavülde bulunacaktır.
Altıncı ayın sonunda tek yasal para euro olacaktır. Euro banknotları
5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500'lük kupürler halinde tedavüle
sokulacaktır. Euro 100 centten oluşacaktır ve madeni paralar 1, 2
euro, 1, 2, 5, 10, 20 cent olarak basılacaktır.
EURO
LOGOSU
Aralık 1996 Dublin Zirvesi sonunda
euronun logosu mavi zemin üzerine sarı renkte C harfinin içinden geçen
= işareti olarak belirlenmiştir. Logo hem ABD dolarının = işaretini
hem de euronun baş harfi E'yi anımsatacak şekilde hazırlanmıştır.
EUROSTAT
AB için istatistik toplamak ve yayımlamakla
görevli AB İstatistik Ofisidir.
-G-
GERÇEK
ZAMAN BRÜT ELEKTRONİK FON TRANSFER SİSTEMİ (TRANS EUROPEAN AUTOMATED
REAL TIME GROSS SETTLEMENT EXPRESS TRANSFER SYSTEM-TARGET)
EMU'nun üçüncü aşamasında euro
alanına katılacak ülkelerin her birinde oluşturulacak bağlantı (interlink)
ile tüm katılımcıların ulusal ve sınır ötesi ödemelerini euro
üzerinden gerçekleştirebilecekleri elektronik fon transfer
sistemidir. Target sistemi ulusal sistemlere benzer şekil ve süratte
hizmet verecek, sistem sayesinde ulusal gerçek zaman brüt elektronik
fon katılımcılarının ulusal ve sınır ötesi ödemeleri euro üzerinden
gerçekleşebilecektir.
-H-
HÜKÜMETLER
ARASI KONFERANSLAR (INTERGOVERNMENTAL CONFERENCE-IGC)
AB'ye ilişkin Antlaşmalarda değişiklik
yapılması ancak IGC yolu ile mümkündür. IGC hükümlerine göre
IGC'ye üye ülkeler, hükümetleri tarafından temsil edilirler ve
kararlar oy birliği ile alınır. 1951, 1957, 1985, 1990 ve 1991 yıllarında
sonuçlanan 5 tane IGC gerçekleştirilmiştir. En son olarak 1990 ve
1991 yıllarında gerçekleşen IGC sonucunda Maastricht Antlaşması
imzalanmıştır. 1995 yılı Aralık ayında Madrid'te, Avrupa
Konseyince yeni bir IGC toplanması için karar alınmıştır.
-I,İ-
İKİLİ
MERKEZİ KURLAR
Üye ülke paralarının merkezi kurları
esas alınarak hesaplanan çapraz kurlardır.
İSTİKRAR
PAKTI
14 Aralık 1996 tarihinde yapılan
Dublin Zirvesinde oluşturulan ve 1997 Amsterdam Zirvesi ile yürürlüğe
giren İstikrar Paktına göre, üye ülkelerin yüzde üçlük bütçe
kriterini aşmaları durumunda, Maastricht Antlaşmasında belirtilen ve
Konseyin bu konuda vereceği karara bağlı olarak alınabilecek
ihtiyari yaptırımlara (üye devletin yeni tahvil ya da borç senedi çıkarmadan
önce bunların sağlıksız olduğu yolunda ek bilgiler yayınlanması,
EIB kredilerinin kullandırılmaması, Birlik nezdinde faizsiz bir
hesaba para yatırılması, ve para cezası) ek olarak getirilen yaptırımlar.
-K-
KARAR
Sadece bir üye ülkeye, bir işletmeye
ya da özel ve tüzel kişilere yönelik AB mevzuatıdır.
-M-
MAASTRICHT
ANTLAŞMASI (MA)
7 Şubat 1992 tarihinde Hollanda'nın
Maastricht kentinde imzalanmış bulunan "AB Antlaşması"na
aynı zamanda MA Antlaşması da denilmektedir. MA'da üye ülkelerin
EMU'ya katılımı için beş kriter ön koşul olarak belirlenmektedir.
Bunlar; Enflasyon Oranı: Herhangi bir üye ülkenin yıllık
ortalama enflasyon oranı en düşük enflasyon oranına sahip üç üye
ülke ortalamasını yüzde 1.5'den fazla geçemez. Bütçe Açığı:
Üye ülke bütçe açıkları GSYİH'nin yüzde 3'ünü aşamaz. Faiz
Oranları: Herhangi bir üye ülkenin uzun vadeli devlet tahvili
faiz oranı ortalaması, en düşük enflasyon oranına sahip üç üye
ülkenin faiz oranı ortalamasını yüzde 2'den fazla geçemez. Kamu
Borçları: Üye ülkelerin kamu borçları GSYİH'nin yüzde 60'ını
geçemez. Döviz Kurunun İstikrarı: Üye ülke paraları son
iki yılda devalüe edilmemiş olmalı ve EMS, ERM içindeki üye ülke
paralarına karşı belirlenen dalgalanma marjı ile bağlı olmalıdır.
MED KOMİTESİ
Topluluk üyesi olmayan Akdeniz ülkeleriyle
(Mısır, Fas, Filistin, Malta, Kıbrıs, İsrail, Türkiye, Tunus,
Cezayir, Lübnan, Suriye, Ürdün) ilişkiler amacıyla oluşturulmuş
bir komitedir. Komitenin görevi Avrupa Komisyonuna yardımcı olmak ve
Avrupa Komisyonu tarafından sunulan önerilerin hazırlanmasında danışmanlık
yapmaktır. Komite sadece bir danışma organıdır ve karar sürecinde
doğrudan rol almaz. Topluluk üyesi olmayan Akdeniz ülkeleriyle ilgili
olarak Avrupa Komisyonunun hazırlamış olduğu tüm projeler MED
Komitesine sunulmaktadır. Bu projeler Akdeniz Bölgesi açısından önemli
taahhütler (teknik yardım ve iş birliği, alt yapı gelişimi gibi),
çevre konularında iş birliği, yatırım ve ortaklık programlarının
teşvik edilmesi, gelişme, demokrasi ve sanat gibi konulara ilişkindir.
MERKEZİ
DÖVİZ KURU
Herhangi bir AB ülkesi parasının ECU
karşısındaki paritesidir.
-O,
Ö-
ÖNERİ-GÖRÜŞ
Uygulanıp uygulanmayacağı ve ne şekilde
uygulanacağı üye ülkelere bırakılan kararlardır. Topluluğun daha
çok tavsiye niteliğindeki mevzuatıdır.
OPT-IN
OPSİYONU
Özel bir protokol ile İngiltere'ye
Tek Paraya katılmama konusunda verilen opsiyondur. İngiltere AB
Konseyine EMU'nun üçüncü aşamasına 1997 yılına kadar katılmayacağını
bildirmiştir. Ancak 1999 yılı içinde Parasal Birliğe katılma
konusunda net bir kararı bulunmamaktadır.
OPT-OUT
OPSİYONU
EMU'nun üçüncü aşamasına katılma
kararını bağımsız olarak verme hakkı. Danimarka EMU'nun üçüncü
aşamasına katılmamaya karar verebilme opsiyonuna (opt-out)
sahiptir. Ancak Danimarka bu durumunu değiştirecek kararı istediği
an alıp, EMU'ya katılabilir.
ORTAKLIK
ANLAŞMALARI
AB'ye üye olması muhtemel ülkelerle
AB arasında ticari, sınai, ekonomik vs iş birliğini ve Gümrük
Birliğinin tesisini öngören anlaşmalardır.
-P-
PARA
POLİTİKASI
AB'nin ortak Para Politikası, ESCB
merkezinde bulunan ECB tarafından yürütülecektir. ECB, Birliğin
ortak para politikasını yürütebilmek için munzam karşılıklar,
kredi kolaylıkları ve açık piyasa işlemleri, müdahaleci faiz
oranları gibi para politikasının tüm araçları kullanılabilecektir.
PARA
YILANI (TÜNELDEKİ YILAN-SNAKE IN THE TUNNEL)
1 Ocak 1971'de yürürlüğe giren
Werner Raporu ile Tüneldeki Yılan Sistemi getirilmiştir. Bu sisteme göre,
başlangıçta üye ülkelerin para birimleri arasındaki merkezi
paritelerin birbirlerine karşı yüzde 1.2'lik dar bir dalgalanma marjı
(yılan) içinde, daha büyük bir alanda döviz kuru istikrarını
sağlamak amacıyla da ABD dolarına karşı yüzde 1.5'lik geniş bir
dalgalanma marjı (tünel) içinde hareket etmeleri öngörülmüştür.
Ancak, 1971 yılındaki para bunalımı sonrasında 18 Aralık 1971
tarihinde yapılan Smithsonian Anlaşması ile yılan oranı yüzde
2.25'e, tünel oranı ise yüzde 4.5'e yükseltilmiştir. Bu sistemde yılanın
tünel içinde kalabilmesini sağlamak üzere ABD dolarına müdahale
edilmesine, üye ülke paralarının yılan içinde kalabilmesi için de
müdahalelerin Birlik parası ile yapılmasına karar verilmiştir.
PARİS
ANTLAŞMASI
Batı Almanya, Fransa, İtalya,
Hollanda, Belçika ve Lüksemburg arasında 18 Nisan 1951 tarihinde
Paris'te imzalanan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunu (AKÇT)
kuran Antlaşmadır.
-R-
ROMA
ANTLAŞMASI
Avrupa Topluluğunu kuran 6 üye devlet
(Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, İtalya, Lüksemburg) tarafından
25 Mart 1957 tarihinde imzalanan, 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe
giren Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi
Topluluğunun (EURATOM) kuruluşuna ilişkin antlaşmadır.
-S-
SAYIŞTAY
Antlaşma metinlerinde denetlemeyi
engelleyen açık bir hüküm bulunmadıkça, Topluluğun ve bağlı
kuruluşların gelir ve harcamalarını incelemekte, bunların mali
mevzuata uygunluğunu denetleyen AB'nin işlevsel organlarındandır.
SCHENGEN
ANLAŞMASI
İlk olarak Lüksemburg'un Schengen
kentinde 14 Haziran 1985 tarihinde Schengen Sözleşmesi imzalanmıştır.
Ancak, uygulama açısından kısmen yürürlüğe giren Schengen Anlaşması;
Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Fransa, Almanya, İspanya ve Portekiz
arasında 1995 yılında imzalanmış, AB Antlaşmaları dışında bir
Anlaşmadır. Ancak, Anlaşmayı imzalayan yedi ülkenin AB üyesi
olmaları nedeniyle bu Anlaşmanın da AB çerçevesinde değerlendirilmesi
istenmektedir. Avusturya, İtalya ve Yunanistan da daha sonra Anlaşmayı
imzalamışlardır.
SUBSİDİARİTE
İLKESİ
MA'da geçen bu prensibe göre, her
konuda ve her alanda alınacak kararlar ve izlenecek politikaların
vatandaşa en yakın olan, yani en küçük idari birim bazında alınmasıdır.
Diğer bir ifadeyle, her türlü kararın en etkili idari birim tarafından
uygulanmasını öngörmektir. Gerekli olmadığı durumlar dışında
Topluluk müdahalelerinin sınırlandırılması ve bu alanda yetki ve
sorumlulukların üye ülkeye bırakılmasını ifade eder.
-T-
TAM
ÜYELİK BAŞVURUSUNDA BULUNAN ÜLKELER
AB'ye aday (tam üyelik için başvuruda
bulunmuş) ülkelerdir. Halihazırda AB'ye üyelik için başvuruda
bulunmuş 13 ülke mevcuttur. Bunlar; Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti,
Estonya, Kıbrıs Rum Kesimi, Letonya, Litvanya, Macaristan, Malta,
Polonya, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Türkiye'dir.
TÜRKİYE
AKREDİTASYON KONSEYİ (TÜRKAK)
Türk ürünlerinin yabancı ülkeler
tarafından kabul edilmek üzere, uluslararası standartlara uygun
olarak üretildiğini onaylayacak kurumdur. Laboratuvarlar,
belgelendirme ve muayene kuruluşlarının, üçüncü bir tarafça
belirlenen teknik kriterlere göre çalıştığının bağımsız ve
tarafsız bir kuruluş tarafından onaylanması işlemlerine
akreditasyon denir. Özellikle ihraç ürünlerle ilgili yapılan
testlere ya da belgelere itimat edilebilmesi için, test-belge kuruluşunun
uluslararası kriterlere göre çalıştığının belgelenmesi
gerekmektedir. AB'de bu kriterler, EN 45000 standartlar serisinde açıklanmaktadır.
EN 45000 aynı zamanda test laboratuvarlarını akredite eden kuruluşların
uygulaması gereken kriterlerle ilgilidir. EN 45000, ayrıca test
laboratuvarlarının işletilmesi ile ürün ve kalite belgelendirmesi
yapan kuruluşların temel kriterlerini ve test belgelendirme yapan
kuruluş çalışanlarının özellikleriyle ilgili kriterleri de
kapsar.
TÜZÜK
Üye ülkelerin uymakla yükümlü olduğu
ve ulusal yasaların da üzerinde tutulan AB mevzuatlarıdır.
-U-
ULUSAL
MERKEZ BANKALARI
EMU'ya katılan ülkelerin
ulusal merkez bankaları, ESCB içinde ECB'nin koyduğu ilkeler doğrultusunda
faaliyet göstereceklerdir. ESCB çatısı içinde diğer ulusal merkez
bankaları ile uyumlu ve ortak faaliyette bulunacaklardır. Yapıları
ECB'ye uygun ve özerk olmalı ve fiyat istikrarını sağlamalıdırlar.
-W-
WERNER
RAPORU
Barre raporları ve Alman ve Hollandalı
iktisatçıların görüşleri çerçevesinde Lüksemburg Başbakanı
Pierre Werner başkanlığında oluşturulan komite tarafından 1970 yılında
hazırlanmıştır. Öneriler arasında tek bir para birimi oluşturmak,
tek bir merkez bankası kurmak, ortak bir rezerv fonu yaratmak gibi
hususlar yer almaktadır.
-Y-
YÖNERGE
Tüzüklerle aynı yaptırım gücüne
sahip olan yönergeler doğrudan doğruya değil de ilgili ülkenin
hukuk düzeninde herhangi bir düzenleme ile uygulanan AB mevzuatlarıdır.
|
