BİR GÖLET HİKAYESİ

LEFKE GAZETESİ-4 sayı

Mayıs, 2000

     Bu iş için en uygun yer ise doğal olarak dere yatağının en çok daraldığı yerdi. Proje bugün gölet'in yapıldığı yerden yaklaşık 700 - 800 metre daha güneyde, bugünkü Lefke  yeni içme suyu kuyularının açıldığı yer için hazırlanır.

     1990'da projenin uygulanması, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Su İşleri'ne  ( DSİ )  verilir ve onlarda KKTC Su İşleri Dairesi ile birlikte çalışmaya başlarlar. Gölet'in yapılacağı yer için gerekli araştırmalar yapılır, proje incelenir ve gidilip kireçle gölet gövdesinin inşa edileceği yer işaretlenir. Hatta,  ara bölgedeki Barış Gücü kampına  giden yolun su altında kalacağı hesaplandığı için konu Barış Gücünün bilgisine getiril ve daha güneyden yeni bir yol yapılması karalaştırılır.

             Fakat bu sırada beklenmedik bir gelişme olur ve TC Kıbrıs İşleri Müşavirliği projenin uygulanmasını DSİ'den alıp Köy Hizmetleri Dairesine verir. Onlar da ilk iş olarak gölet'in yerini değiştirirler. Dönemin KKTC Su İşleri Dairesi müdürü Mehmet Zafer üç ayrı gerekçe ile bu değişikliğe karşı çıkar.

1)                  Gölet'in maliyeti yeni yerinde yaklaşık iki misline çıkacak.

2)                  Gölet'in yeni yerinden bir fay hattı geçmektedir.

3)                  Gölet'in yeni yerinde, gölet havzası içinde kalacak olan maden galerileri ve maden atıkları bulunmaktadır.

            Ancak bu itirazlara kulak asılmaz ve gölet'in yapımına başlanır. Mehmet Zafer çeşitli vesilerle birçok kez gölet'in yerinin yanlış olduğunu söylemeye devam eder, fakat konu bu boyutlarıyla kamuoyunun bilgisine hiç getirilmez.

           KKTC Su İşleri Dairesinin yetkililerinin itirazlarından her biri gölet'in, bugünkü yerine yapılmaması için yeterli nedenlerdir, ama itirazlar arasında maliyetin iki misli artacağı gerçeği ayni zamanda gölet'in yerinin değiştirilmesinin de nedenidir. Öyle görülüyor ki bu değişiklik maliyetin artması için yapılmıştır. Öte yandan bu bölgeden fay hattının geçmesi ise başlı başına bir sorun. Bu fayın üzerine gidip gölet inşa edilmesine vurdumduymazlık bile diyemeyiz, çünkü iş vurdumduymazlıktan da öte bir şey. Yakın zamanlarda Lefke statyumunun batısında bir kapalı spor salonu inşa edilmesine Jeoloji ve Maden Dairesin  mühendislerinden Mehmet Nejdet karşı çıkmış. Mehmet Nejdet kapalı spor salonunun yeri için olumsuz görüş belirttiği raporunda gerekçe olarak bu fayı gösterdi . Üstelik kapalı spor salonunun inşa edileceği yer ile fay arasında yaklaşık bir kilometrelik mesafe olmasına rağmen.

LEFKE’NİN FAY HARİTASI

Lefke’nin batısında, Gemikonağı deresine paralel uzanan üç fay açıkça görülüyor. Haritada j4 ile işaretlenen yer Alçı Dağıdır. Fayları doğudan batıya doğru sıralayacak olursak, en doğudaki fay’ın bitiş noktasını, Gemikonağı-Lefke yolunun, gölete doğru dönen bölümünün (gölet yolu), Alçı Dağının Kuzeyinden geçen yol ile birleştiği yerdeki zeytinlikte buluruz. Zeytinliğin en ucunda bulunan (kayalıkların başladığı yerde) eski su kuyusu aslında bir yer altı mağrası gibi yerin altına uzanan fay çatlağıdır. Fayların ikincisinin ucu ise gölete doğru ilerleyen yolun eskiden bittiği yeri gösteriyor. Orasının neresi olduğunu Lefke’liler iyi bilirler. Gölet’i inşa eden firmanın barikat kurduğu yer. Yani belediyeye ait küçük binanın tam arkası.

    Üçüncü fay çatlağı ise...

Bu harita bize gölet duvarının başladığı yeri gösteriyor.

Göletin yerinden kaynaklanan sorunlar bu kadar da bitmiyor. Su İşleri dairesinin itirazlarına yeni ekler yaparak sürdürecek olursak;

     1) Gölet havzasında, gölet suyunu kirleten sadece maden galerileri değildir. Tüm gölet havzası maden atıklarıyla kaplanmış durumdadır ve bu atıklar suyu zehirleyip kullanılamaz duruma getirmiştir. Dahası, göletin güney ucunda su ile temas halinde on binlerce ton maden atığı küçük dağlar halinde durmakta ve yavaş yavaş gölet suyuna karışmaktadır. 1999 yılı Ekim ayında Türkiye Çevre Bakanlığından gelen bir ekip hazırladığı raporda, sudaki kirlenmeye dikkat çekerek, acil önlem olarak göletin boşaltılıp, içindeki kirliliğe neden olan dip çamurun sıyrılmasını ve gölet tabanının kil veya benzeri bir maddeyle kaplanmasını önermişlerdir. Sadece bu önlemin maliyeti hakkında bile bugüne kadar herhangi bir araştırma yapılmamıştır.

2)        Gemikonağı göleti ilk yapıldığı dönemlerde gölette biriken su CMC atık göletinin toprak duvarını aşındırmaya başlamıştı. Bu aşınmayı durdurmak için geçen yıl  birtakım önlemler alındı. Ancak atık göletindeki maden atıklarının içeriği konusunda bugüne kadar ciddi herheangi bir araştırma yapılmadı . Cevapsız kalan sorulardan biri de bu atık göletinin bulunduğu vadide biriken suyun, göletteki atıkla karıştıktan sonra yer altında ne yöne doğru gittiği ve aktığıdır.  İlk akla gelen, bu ağır metal içeren gölet suyunun boşalma yönü yeni Gemikonağı göletine doğru olduğudur.Yani bu zehirli ve tehlikeli suyun da yeni yapılan Gemikonağı göletine boşaldığıdır .

3)                  Göletin inşa edildiği bölgenin hemen doğusunda milyonlarca ton maden atığı bulunmaktadır.

Yüzeyden akan suyun gölet'e ulaşmaması için yakın zamanlarda tedbir alındı. T.C. Çevre Bakanlığı uzmanları hazırladıkları raporda suyun gölet'e ulaşmasını engelleyen drenaj kanallarını haklı olarak eleştirdiler. Bilindiği gibi bu kanallardan akan su gölet'e ulaşmıyor, ancak biraz daha kuzeyde yine dere yatağına boşalıyor. Bu boşalma istikametinde de sondaj kuyuları mevcuttur ve bunlar da, bu suyu çekip  tarımda kullanılmaktadır. Öte yandan  göletin doğusundaki milyonlarca tonluk atığın bulunduğu  oldukça eğimli arazide maden atıklarıyla kirlenen yağmur sularının  yer altından gölet'e ulaşıp ulaşmadığı konusunda da henüz hiç bir araştırma yapılmadı .

 Su altında kalan Karadağ yeraltı madeni galeri girişleri

Gemikonağı Göleti'nin yakın komşusu, CMC atık barajı