Öğretim terimi olarak plan; belirli eğitim amaçlarına ulaşmak için öğretim konusu olabilen etkinliklerden hangilerinin seçileceğini, bunların öğrencilere neden ve nasıl yaptırılacağını, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceğini, önceden tasarlayıp kağıt üzerine saptamaktır.

Günlük (Ders) plan ise bir ya da birkaç ders saatinde işlenecek konunun ana çizgilerini, deneylerini, tartışma sorularını uygulama çalışmalarını, ders araç ve gereçlerini, ödevlerini içine alan ve önceden ders öğretmeni hazırlanan tarafından hazırlanan plandır.

Düzenlenecek ve uygulanacak ders planı, başka bir branştaki öğretmen meslektaşımızın bile uygulamada zorluk çekmeyeceği şekilde hazırlanmalıdır.

Ders planını 3 ana bölümde inceleyebiliriz:

1. Biçimsel,

2. İşleniş (Eğitim Durumu ya da Öğrenme ve Öğretme Etkinlikleri),

3. Değerlendirme.

 1.  Biçimsel:

Ders, Sınıf, Tarih; Süre, Konu, Öğrenme – Öğretme Yöntem ve Stratejisi, Kaynaklar, Araç-Gereçler, Hedef, Kazanımlar gibi başlıklar altında düzenlenebilir.

 Öğretmen derslerle ilgili en az uygulama basamağında hedef ve kazanımlar belirlemelidir. Bundan sonra;

a) Ana ve yardımcı noktalar yazılmalıdır.Ana noktalar tümel ya da tekil, yardımcı noktalar ise tekil önerme olmalıdır.Bunlar, hedef ve davranışlarla ilgili yazılmalıdır.

b) Bu hedef ve davranışları kazandırmak için araç-gereçler belirlenmelidir.

c) Hedef ve kazanımlara göre içerik düzenlenmelidir.

 KONU [Ne öğretiyorum ?]: Ele alınan düşünce, olay veya durumdur. Hareket alanını belirler.

 AMAÇ (HEDEF) [Niçin öğreteceğim]: Öğretimde amaçlanan, öğrencide oluşturulmak istenen davranışlar zinciridir. Öğrencide gözlenmesine (kazandırmaya ) karar verilen istendik davranış değişiklikleridir. ( - ebilme ,  - abilme ).

 KAZANIMLAR : Ünite işlenip amaç gerçekleştirildikten sonra öğrencilerin edinecekleri bilgi, beceri, görüş, tutum ve davranışları ifade eder.

DAVRANIŞ: Bir uyarıcıya karşı gözlenebilir tepki.

HEDEF DAVRANIŞ: Öğretim süreci sonunda öğrencilerde gözlenmek istenen davranış, hedefi oluşturan davranışlar ve zincirin halkaları.

KRİTİK DAVRANIŞ: Bir başka davranışın öğrenilmesini kolaylaştıran davranış.

ÖĞRETİM ARAÇLARI: Belirlenmiş hedef davranışlara ulaşmada kullanılacak olan program içeriğini, planları, bunların uygulamaya konma sürecindeki ders araç ve gereçlerdir.

EĞİTİM TEKNOLOJİSİ: Öğretim, öğrenme ve eğitim problemlerinin çözümü ile ilgili mantıki düşünce yöntemidir. Öğrenme ve araştırmada kullanılan araç ve gereçleri kapsayan genel bir terimdir.

ÖĞRETİM YÖNTEM VE STRATEJİLERİ: Beyin Fırtınası, İnceleme-Araştırma, Deney, İş (Yaparak, Yaşayarak), Soru-Cevap, Problem Çözme, Gösteri (Demonstrasyon), Gözlem Gezisi, Rol Oynama, Örnek Olay İncelemesi, Grup Tartışması, Benzetişim, İşbaşında Eğitim, Ekiple Öğretim, Programlı Öğretim, Mikro Öğretim, Anlatım Yöntemi.

Bazı temel kavramları hatırlayalım

ÖĞRENME: Bilgi, beceri, tutum ve anlayış edinme.

ÖĞRETME: Öğrenmeyi sağlama.

EĞİTİM   : Bireye kendi yaşantısı yolu ile istendik davranış kazandırma sürecidir.

ÖĞRETİM: Öğrenmeyi sağlayacak düzenleme, kılavuzluk etme  ve gereçleri sağlama.

Fen Bilgisi Dersinde İzlenebilecek Başlıca Yöntem ve Teknikler:

Öncelikle “Yöntem” ile “Teknik” kavramlarını hatırlayalım:

Yöntem: 1. Bir amaca ulaşmak için tutulan kısa, doğruluğu ve başarılı olduğu  denenmiş hareket  biçimi.

             2. Hedefe ulaşmak için izlenen kısa yol, tasarım.

             3. Bilinmeyen bir soruna yaklaşmanın ya da bilinen gerçekleri iletmek ya da öğretmek için uygulanacak kuralların, kullanılacak teknik ve araçların tümü.

Teknik   : 1. Öğretme biçimini ve yöntemini uygulama.

              2. Öğrencilerin yönteme uyabilmeleri için sınıf içinde yapılan işlemler bütünüdür.

Fen Bilgisi Dersi İçin Uygulanabilecek Bazı Yöntemler :

1) Beyin Fırtınası.

2) Gözlem Yöntemi.

3) İnceleme ve araştırma Yöntemi.

4) Deney Yöntemi, Laboratuar Tekniği.

5) İş (Yaparak ve yaşayarak öğrenme) Yöntemi.

6) Problem Çözme Yöntemi.

7) Takrir (Anlatma,soru-cevap,tartışma) Yöntemi.

2. İşleniş (Eğitim Durumu  veya Öğrenme ve Öğretme Etkinlikleri):

Öğrenme konu ve yaşantılarını sağlayacak koşulların düzenlenmesi bu bölümdedir.

2. Güdüleme      : Öğrencilere, kazanacakları davranışların yaşamlarında ne işe yarayacakları abartılmadan söylenir.

3. Dersin Gözden Geçirilmesi (Hedeften Haberdar Etme): Kazandırılacak en üst düzeydeki hedef söylenebilir ya da ana nokta belirtilebilir.

4. Derse Geçiş   : Derste kazandırılacak davranışlar öğrencilere belirtilmeli aşamalı olarak uygulanmalıdır.

5. Geliştirme      :

a) Ara özet (Yardımcı noktalar vurgulanmalıdır.)

b) Ara Geçiş (Başka bir davranışa geçerken açık uçlu bir soru ya da örnek bir olayın sunulmasıdır.)

6. Sonuç           :

a) Son Özet (Ana nokta söylenmelidir.)

b) Tekrar Güdüleme (Ders başındaki güdüleme benzeri yapılmalıdır.)

c) Kapanış (Dikkat çekmedeki durumun neler oluşturabileceği tekrar sorulmalı, doğru yanıt alınamıyorsa ipucu kullanılmalı, olumsuz sonuç elde ediliyorsa ders tekrarlanmalı.)    

Uygulanabilirliği artırabilme amacı ile aşağıda başka bir biçimde İşleniş  (Eğitim Durumu  veya Öğrenme ve Öğretme Etkinlikleri) aşağıda sunulmuştur:

*Giriş Bölümü:

 Giriş bölümü için öğretmen, öğrenci ve ortam gibi unsurların hazırlıkları ele alınabilir.

A) Dikkat çekme.

B) Güdüleme :  (“ Bu dersi iyi dinlerseniz...”): 

                1- Öğrenciyi dersin amaçlarından haberdar etme.

                2- Ön bilgilerin hatırlatılması.

                3- Uyarıcı materyallerin sunulması (12. ve 20. dakikalar arası).

                4- Öğrenciye yol gösterme.

*Geliştirme Bölümü:

A) Gözden Geçirme (Davranışı ortaya çıkarma; “Bu dersin sonunda ... öğreneceksiniz”).

B) Derse Geçiş (Dönüt alma ile düzeltme verme; Gösterim, cevapların onaylanması , sorular sorma “ – Arkaya yaslanın ...”).   

*Sonuç Bölümü: (Öğrenilenlerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması; Hayvanlar kendi aralarında sınıflandırılırlar/sınıflandırma öğrencilerden istenir.)

3. Değerlendirme (Ölçme ve Değerlendirme):

Hedef davranışları ne derece öğrendiklerini belirleme ve pekiştirme yapılır. Ölçme sonuçlarının karşılaştırılması işlemidir.

Ölçme: Ölçme soruları; amaçlar ile öğretme ve öğrenme etkinlikleri göz önüne alınarak hazırlanmalıdır. Öğrencilerin değerlendirilmesinde yazılı ve sözlü sınavlardaki başarılarının yanı sıra öğretmenin öğrenciler üzerindeki  gözlemleri (öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlıkları, etkinlikler sırasında yönelttikleri sorular, yaptıkları gözlem, inceleme ve araştırmalarla ilgili yazılı ve sözlü sunumları) de etkin olarak kullanılabilir.

Değerlendirme [Nasıl denetleyeceğim?]: Öğretmen, ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlılıklarına, yorumlama yeteneklerine, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginliğine, sorumluluk alma, disiplinli çalışma, araştırma, inceleme ve bilimsel düşünme becerilerine göre başarıları hakkında karar verir.

Başka bir deyiş ile ölçme sonuçlarının karşılaştırılmasıdır. Gelecek derse hazırlık yapılır, soru sorulabilir.

KAYNAKLAR:

1) SÖNMEZ, Veysel: “Öğretmen El Kitabı”. Geliştirilmiş 9. Baskı. Anı Yayıncılık-Ankara 2001

2) SÖNMEZ, Veysel;SENEMOĞLU, Nuray;TEZCAN, Mahmut; ALKAN, Cevat; BİRCAN, İsmail; KARAKÜTÜK, Kasım; ŞAHİN, Tuğba Yanpar: “Öğretmenlik Mesleğine Giriş”. Anı Yayıncılık-Eylül 2000

3) ÖZDEMİR, Mustafa; SÖNMEZ Sedat: “Sınıf Öğretmenleri Adaylarına Öğretmen El Kitabı” . 1. Baskı Pegem-Ankara 1997

4) AKGÜL, Şevket “Fen Bilgisi Öğretimi”