Näi Seelter Woudebouk
P. Kramer. - Ju Side fon däälich 15.7.2000
 
Gadderke -n f. ['gad@rk@] Kreuzanhänger/ krúshinger/ cross-locket Br147R, Fo104R Goldbrosche; Brustschmuck der saterfriesischen Frauen. Gadder^ke No190R; g^átternge f. - ein goldner Schmuck, der von den Frauen an einem sammetnem Halsbande getragen wird. M2:102S, ?GbS.
Der Schmuck spielte bei den Saterländern eine große Rolle; selbst unter armen Frauen war eine Festbekleidung ohne Schmuck nicht denkbar. Die Männer hatten außer Schnallen, Silberknöpfen und Uhrketten keine eigentlichen Schmucksachen, die Frauen aber um so mehr. Häufig war jeder Finger an der linken Hand mit goldenen Ringen besteckt. Um den Hals trugen sie einen schmalen Sammetstreifen, an dem ein goldenes Kreuz hing. Straff über dem Sammetbande lag eine breitsträngige Silberkette, die im Nacken  mit einer großen, reichverzierten Schließe versehen war; von der Schließe reichte ein vierter Strang, daran ein schweres Silberkreuz, in weitem Bogen auf die Brust herab. Die Mitte der Brust schmuckte die kunstvoll gearbeite goldne gadderke Br146f. N G^adderke, dät is n Broske af soowät weesen B51II40R. Doo 'Gadderken, doo se fröier hieden No157R. ["Gadderken" in Münsterland, Emsland, Hümmling, Osnabrück vor 1900] Deneke, Schmuck (Leer1977) 12,  40-47, 92-96.
- Et. weegen g^átternge M2 filicht as 'Gewebe' < nhd. *Gatterung, fgl. mhd. gater 'karrierter Besatz oder Stickerei'.  Fgl. Goaderge.
Gaffel > Gaffele
Gaffele ~ f. ['gaf@l@] gabelförmiger Teil/ gaffelfoarmich part/ forked part He238R, Ot, Ls69; g^áffele M2S, M3S; gafl Sa272R; gâfele Br114R; Gaafele Ls300; gaafele Ls284 Gaffel;Gafele FoR; 'Gaffel B130U, Sv29U, B195S; 'Gawwel B130U. Pl. g^áffele M3S; Gafele Ls345; 'Gaffeln B4U; B181U, 'Gaffele B34U, B181U; 'Gaffe'lä, 'G^affelen B34U.
1.  hölzerne Forke/ houtene foarke, gaffel/ wooden fork; gaffele, scjotele He238R ///gaffel; g^áffele f. , Ut. sgî7ô'tele ist eine hölzerne Gabel, mit der man das auszudreschende Getreide umkehrt M2:102S; ?B70II35R; Gafele Fo104R zweizinkige Heugabel aus Holz. Fgl. Siuts 71.
N drinsjende Kuu kricht altide wät, al kricht se uk wät mäd de g^áffele M3;175spS; Ls69; Ls284; Ls300. Deer passedene doo Ljude op mäd g^áffele un Kuuse, un doo ging t an n Hauen M3:104S. [Doo Häkse koomen ounrieden ap] Bäisemsteele un Gafele truch de Luft Ls345. Dan hieden se doo 'Gaffeln [] mäd Apschädjen [bi Täärsken] B4:18U. Gaafele gans fon Holt tou Roage apschädje bi't Täärsken NoC [Skizze]. 'Gawwel af  Sträigaffel. Wan se fröier an t täärsken wierene, dan noomen joo sun St[räigaffel], dät waas n Twille praktisk. Maasttiden waas et ut Jädden Hol t. Un di wud dan - dät duurde jee nachdeem woo loange dät ju Gaffel dan weese schul - apsnieden. Un deer koom dan n Stuk twiske dät et utnunner bleeu, n litje Stuk Holt. [Doo Eenden wieren] nit spits. [Di brukten se toun] utschädjen, dät dät Koarel der ut flooch. Dät waas n 'Gaffel B130U.
- [Bi Fäästeläiwend:] Aan fon doo Wänte häd n Schjootele of gáffele in e Hounde, wier doo Wuste apkuume M3:102R, Gaffele Ss97S. Wäkke roaten him n Wust ap e gafl Sa272R. Mäd de Gaffel un n Imetäine wieren dan Ljude unnerwains, um in e Huuse Wuste, Späk, Flaask un Oaiere tou gängeljen Do3:53R; Gaffele Gg4:97R.
-> Holtfuurke.
2. Fleischgaffel/ fleisgaffel/ forked tool (to lift sticks with sausages to the smoke place); gâfele Br114R Stange mit gabelförmigen Enden, die sogenannte Gaffel, um darauf [] Würste zu tragen (Fäästeläiwend), gafl Sa272R Gabel; Gaffele, Flaskgaffele OtI25, OtV239 (zu Riuele), OtVI76, Ot108 die Fleischgaffel vielfach wenigstens in ihrem oberen Ende aus Eisen gestaltet; Gafele Fo104R Wurstspieß.
[In de Wime wude mäd n 'Gaffel hooch däin; deer wieren Dingere ap un dan wieren deer Spiele, ap di 'Gaffel , un deer wuden doo Wuste un Späk an honged B53U. Dann wurde eine 'Gaffel^ genommen, also ein Stock - eben vierecks und Eisen - un dan war oben an jede Seite so eine wo so einen Stok liegen konnte; dan nam man diese Spielen und hob sie hoch B120U. Mäd n 'Gaafele wuden [doo Wuste] dan in de Wüme licht B144R.Riuele  wud je mäd de 'Gaffel deroane [stat] B150S. Wan doo Wuste kloor wierne, dan wuden doo ap Spielen honged un mäd en Gaffel, dät waas n grooten Stok mäd n Twille deeran, unner de Wime honged tou drugjen Sv29U.  -> Riuele, Wime.
  3. Gaffel/ gaffel (oan seil)/ gaff (of a sail). [Bi] ju Fokke deer buppe, dät waas de 'Gaffele, de 'Gaffel B34U pl. 'Gaffele, 'Gaffe'lä, 'G^affelen. N 'Gaffel dät was je [] n 'Peel B34U. [Dät twäärse Stuk] dät is de 'Gaffele B177U. [Unner t Sail,] di Rulboom is dät un di buppe is de 'Gaffel B177U. N Klaue is deer je umtou, in ju 'Gaffel B177U. Dät roat uk wäkke, doo hiedene neen 'Gaffel, doo hieden doo Tjookaant-Saile B181U, pl. 'Gaffele. Gaffel No185U.
4. hölzener Halsband/ houtene halsbân (foar fee)/ wooden collar (for cattle). [Bi n Utbreeker kwieden wi:] Nu most dät Bäist n 'Gaffel um biende, [um dän Hoals. Di waas] fon Risenholt af uk Wülgene af Eeken mäd n goude Twille wier unner sun hoolwe Meeter Eende an waas. Wan dät Bäist dan utbreeke wül[..] siet hi immer noch mäd dän Twille foar dät Träid B195S. -> Kloowe.
5. gabelige Pflanze/ gaffelfoarmige plant/ forked plant. Wan du Boone soo joop plontest, dan kuume se mäd 'Gaffele ap un dan kumt der niks fon B118U, ?B165S.
6. Ohrwurm/ earkrûper/ earwig/ Forfícula auriculária; g^áffele f. M2:102R.  -> Gaffeltonge.
- Et. weegen sfr. Nauel 'Nabel' wäil < mnd. gaffele, fgl. ndl. gaffel, nhd. Gabel.
- Komp. Flaaks-, Sträi-.
Gaffelschuner -e m. ['gaf@ltsxune@r] Gaffelschoner/ /fore and aft schooner B181U; pl. 'Gaffelsçhunere, 'Gaffelsçhuner B181U. 'Gaffelschuner dät wieren neen 'Fulschunere mäd n Briksail, sunnern mäd Gaffele bloot, Grootsaile. Tjoo, dät naamden sik 'Gaffelsçhuner, wail je buppe is n Gaffel B181U.
Gaffeltonge -n* f. ['gaf@lt]õ@] Ohrwurm/ earkrûper/ earwig/ Forfícula auriculária; g^áffeltonge f.  M2:102S der Ohrwurm, so genannt wegen der gabelförmigen Zange, die dies Insect an Kopfe trägt; ?B51II30R, ?GbS. -> Gaffele 6, Kniptonge, Tooneknipper.
gaig|je -ede -ed Vi. $  ['gaigj@] geigen/ fjoelespylje/ play the violin. "Wät schäl dät Gaigjen? Ik wol goar nit donsje" Ss133S. -> fjoolestrike.
gail Adj. [gail] üppig/ geil/ rank; over-fertile Ma61RU, Sw75 geil, üppig, Fo104R üppig; stark, kräftig, Nw90R1 kräftig wachsen u. gedeihen (-> nietsk); gail Gr1388 üppig; g“il Ma61S; geil Ls247 schlank.
1. üppig (von Pflanzen)/ geil (fan planten)/ rank. Anfang Foarjier wan di Roage der soo richtich tougong keem, [dan wud kweeden:] "ìs 'fuuls tou 'gail". Dät hiet dandät  ju Gefoar bestude, dät er lääze geen B140R.
2. rank, schlank/ rank, slank/ slim, slender; geil, ronk Ls247 schlank. Dät is n ronken Käärel [], di is gail hooch woaksen B68I35S.
3. stark, kräftig/ foars/ sturdy, robust Fo104R.
4. üppig (von Grund)/ geil (fan grûn)/ over-fertile (of soil). 'Gail Lound is goud Lound B139R. "Dät Lound is tou 'g^ail" wud dan kweeden, [wan] ju Frucht lääse gungt Ls139R.
5. naß (vom zu grabendes Moor)/ wiet (fan te graven fean)/ wet (of peat to be digged). Wan du dan 'gaileñ Foan, alsoo gouden masse swooten Foan hääst, di rit dan ou [un sakket in dät Eedgrääb oun] B162S.
6. sehr fett (vom Speck)/ tige fet, glei (fan spek)/ very fat (of pork). [Späk] fon oolde Mutte, dät is wät toai un wät gail; dät smoaket nit goud un bekumt di uk nit goud B84U. Ant. frisket Späk, goudet Späk.
7.
überflüssig (vom Wasser in Getränke)/ ryklik (fan wetter yn dranken)/ ample (of water in drinks). Vom schlechten Biere giebt es noch ein dictum: "Moalt fail, Woater g^eil, Hoppe stail", Malz schlend, Wasser viel, Hopfen stark M2:81S; ?B198S.
- Et. nhd. ndl. geil, fgl. Lp208.
Gailegaid -e f. ['gail@gaid] Üppigkeit/ geilens/ rankness. Dät Unkruud is eerste gjucht keemen truch ju 'Gailigait, truch dän Kunstdünger B13:15U.
Gailtop -pe m. ['gailt]p] Geilstelle (in Weide)/ (geil)bosk, (geil)pôle/ rank clump of grass Fo104R m. die auf einem Kuhfladen wachsender Grasklumpen; 'Gaieltop B78I20U, B131U. Wier doo Bäiste in e Häärst migen hääbe, deer kumt in t Foarjier fluks de 'Gailtop B140R. Deer is n Kuscheet un deer  sunt 'G^ailtoppe; deer woakst dät Gäärs dan hooch un dät wollen de Bäiste nìt freete. Un wan du deer de Hoangst oan krichst, doo freete doo uk B162S Geilstellen. Deer wier n Kuuscheet is, deer kumt n 'Gaieltop B164U Geiltopf. In doo Weeden wieren doo Gailtoppe, wät do Bäiste nit freeten hieden Sv48U.