Ana Sayfa

   FREDERICH AUGUST VON HAYEK  (1899 - 1992)

 

 

 

 

Friedrich August von Hayek

(8.5.1899 - 23.3.1992)

"Piyasa Ekonomisinin Ödün Vermez Savunucusu"

Avusturya kökenli iktisatçı, liberal bir ekonom'ı ve toplum düzeninin en kararlı savunucuları arasında yerini almıştır. Devletin ekonomiye müdahalesini reddettiği gibi, 40'lı yılların ortasından sonra sosyalizme karşı savaş açtı.

 

 

Bir doktorun oğlu olarak Viyana'da dünyaya gelen Hayek, burjuva bir çevrede büyüdü. Birinci Dünya Savaşı'ndan döndükten sonra Viyana Üniversitesi'nde hukuk okumaya başlayan Hayek, daha çok iktisat ve psikoloji dersleri-. ne giriyordu. Psikologları meslekte bekleyen kötü koşullar nedeniyle Hayek; sonunda ekonomi okumaya karar verdi. 1921'de felsefe doktonı olduktan iki yıl sonra siyasal bilimler doktoru unvanını aldı. Sosyalist öğretiyi benimseyen Hayek, Alman dışişleri bakanı Walter Rathenau'un Birinci Dünya Savaşı'ndan önce makalelerinde talep ettiği, kooperatif planlı bir ekonomiden yanaydı.

1931'den Sonra: Londra'da Kürsü Sahipliği Hayek, 1927'de Viyana'da Avusturya Konjonktür Araştırmaları Enstitüsünü kurmadan önce; Devlet Takas Dairesi'nde çalıştı.1930'da para ve konjonktür teorisine yaptığı ilk katkılarıyla bilim dünyasının dikkatlerini üzerine çekti. London School of Economics'te konuk hoca olarak verdiği bir dersten sonra .(1931) kendisine verilen kürsüyü aynı yıl içinde sahiplendi.

1931'den Sonra: Serbest Piyasa Ekonomisi İçin Çabalan Hayek, ekonomi olayına evrimci bir süreç gözüyle bakıyordu: Bu süreç çeşitli, içiçe girmiş kişisel hareketlerle oluşmaktadır ve bunlar önceden tam olarak tahmin edilemez. 1931'de yazdığı "Preise und. Production" (Fiyatlar ve Üretim) adlı yapıtında serbest piyasa ekonomisinin rekabet ekonomisine dayanan fiyat oluşumuyla, işlev tarzını ve üstünlüklerini ortaya koydu. Buna göre rekabet ve serbest fiyatlar, satıcıya ve alıcıya hareketlerini piyasanın durumuna göre ayarlayabilmeleri için gerekli yöneltimi sağlamaktadır. Piyasa olayı kendi kendini düzenlemekte ve devletin müdahalesine gereksinim göstermemektedir. 1937'de yayınladığı "Monetary Nationalism and International Stability" (Parasal Milliyetçilik ve Uluslararası İstikrar) adlı kitabında Hayek, parasal konjonktür teorisinin inanmış bir taraftarı olduğunu gösterdi. Hayek ekonomideki krizleri farklı üretim basamakları arasındaki dengesizliğe bağlıyordu. Kredi alımı ekonominin tasarruf tutarını (yurttaşın biriktirdiği parayı) aştığı için, aşırı yüksekliktedir. Bunun sonucu olarak yatırımlarda aşırıya kaçılır, fiyat yükselir ve ekonomide durgunluk başgösterir.

Parasal Konjonktür Teorisi

Tüm parasal konjonktür teorileri, konjonktür dalgalanmalarmı para ve . mal arasındaki oransızlığa (denge bozukluğuna) bağlarlar. Bu doktıin konjonktürün saf bir para fenomeni (olayı) olmasından yola çıkıp bunun sonucu oluak para akışındaki dalgalanmaların, konjonktürde dalgalanmalara neden olduğunu ileri sürmektedir. Bu katıksız doktrin başka nedenleri baştan kabul etmemektedir.

1944'ten Sonra: Sosyalizme Karşı 1944 ilkbaharında yayınlanan, en iyi satan kitaplar listesine geçen yapıtı "The Road to Serfdom''da (Köleliğe Giden Yol) 1938'den beri İngiliz yurttaşı olan Hayek, sosyalizme karşı gelir: Her tür planlı ekonominin kaçınılmaz sonucu olan totalitarizmin tehlikelerine karşı uyarıda bulunmaktadır. Hayek, Nasyonal Sosyalizmi, sosyalist eğilimlerin "kaçınılmaz sonucu" olarak görüyordu. Her şeyden önce planlama ve piyasa ekonomisi elemanlarının birbirlerine bağlandıkları karma ekonomik düzene karşıydı.

Hayek'e göre ücreder de arz ve talebe göre ayarlanmalı (esneklik) yani ekonomik duruma göre artmali ya da azalmaliydı. Bu talebiyle İngiliz iktisatçı John Maynard Keynes ile taraftarlarının eleştirilerine hedef oldu. Konjonktür programlarını kabul etmeyip devlete ancak sımrli bir düzenleme işlevi tanıyan Hayek'e karşıt, Keynes taraftarları, belirli koşullar altında konjonktürü canlandırmak amacıyla devletin müdahalesini kabul ediyorlardı.

1974: Nobel Ödülü Planlı ekonomiye ve sosyalizme şiddetli saldırılarımn Hayek'in 1951'de Chicago'da Ahlak ve Sosyal Bilimler profesörlüğüne atanmasını sağladığına şüphe yoktur. 12 yıl sonra Freiburg Üniversitesi'ne geçti: 1968'de emekliye ayrılan Hayek, Salzburg'da konuk profesör olarak çalışmalarım sürdürdü. Bundan altı yıl sonra, İsveçli Gunnar Myrdal ile birlikte para kuramı ve konjonktür kuramı alanlarında ve ekonomik, toplumsal ve kuramsal fenomenlerin karşılıklı bağımlılıklarının anüizi konusunda yaptıkları öncü çalışmalarından dolayı Nobel Iktisat Ödülünü aldı. 1977'de döndüğü Freiburg'da Hayek 92 yaşında 1992 yılinda hayata gözlerini kapadı.