Zaferle sonuçlanan II.İnönü muharebesi bundan sonraki Milli mücadele hareketini olumlu yönde etkileyecektir.Yine bu zafer Türk milletinde büyük bir heyecan yaratmıştır. Zaferden sonra Mecliste söz alan Yusuf İzzet Paşanın”zaferin kazanılmasını Fevzi Paşaya borçluyuz” sözlerine Fevzi Paşa “bu muzafferiyeti kazanan Batı cephesinde muharebe hattında dövüşen ordunun erinden komutanına varıncaya kadar gösterdiği yüksek savaş, kabiliyet ve kudretidir. Bu muzafferiyeti ben üzerime alamam. (26) şeklinde cevap vermiştir. Fevzi Paşanın üstün hizmetlerinden dolayı II.İnönü zaferinden sonra rütbesi Orgeneralliğe yükseltilmiştir. Yunanlılar I.ve II.İnönü savaşlarında başarısızlığa uğramaları üzerine tekrar saldırıya geçmişlerdir. İsmet Paşa Fevzi Paşaya Yunan ordusuna karşı cepheden taarruza geçtiğini bildiren bir telgraf çekmiştir.Fevzi Paşa telgrafı alır almaz Mustafa Kemal Paşaya gitmiş ve İsmet Paşanın düşman üzerine taarruza geçtiğini düşmanın kanatlara saldırarak orduyu yenebileceğini söylemiş ne yazık ki bu tespitleri doğru çıkmıştır. Ve ordu Sakaryanın Doğusuna çekilmiştir.Bu yenilgiden sonra asker kaçakları artmış muharebe gücü zayıflamıştır. Mecliste herkes karamsar bir hal almıştır. Karargah tek heyecanlı ve ümitli insan Fevzi Paşadır. (27) Fevzi Paşa bozgun sorumluluğunu üstüne alarak stratejik komuta hatalarında kendisinin sorumlu olduğunu ve her cezaya razı olduğunu söylemiştir. Mustafa Kemal Paşanın muhalifleri olanları paşanın artık Ankaradan ayrılarak ordunun başına geçmesi gerektiğini ileri sürmeye başlamışlardır. Bunun sebebini Atatürk şöyle belirtir;”Muhaliflerim ordunun bu mağlubiyet ve hezimeti üzerine benimde ordunun başına geçmekle hezimete uğrayacağımı hesap ederek beni yıkmaya çalışmışlardır,” şeklinde izah eder.(28) Mustafa Kemal Paşa yinede meclisin kendisine tam yetki vermesi şartıyla ordunun başına geçebileceğini açıklamış tam yetki konusunda meclisteki tartışmalardan sonra 3 ay süreyle başkomutanlığa seçilmiştir. Garp cephesi kumandanlığınada Fevzi Paşa getirilmiştir. Sakaryanın gerisinde oluşturulan savunma hattıyla düşman taarruzunu burada karşılama kararı almışlardır. Düşmanın 13 Ağustos günü başlayan taarruzları geniş bir alan üzerinde tüm şiddeti ile devam etmiştir. Bu savaş 22 gün 22 gece süren tarihin uzun ve en kanlı savaşı olmuştur.(29) Savaş sonunda devlet merkezi değil yeryüzündeki son bağımsız Türk Devletinin varlığıda kurtarılmıştır.Fevzi Paşa Sakaryada Mustafa Kemal Paşanın en önemli yardımcısı olmuş Türk ordusunu muhtemel Yunan saldırılarına karşı en uygun biçimde düzenlemiştir. (30) Mustafa Kemal Paşa Sakarya zaferi dolayısıyla ulusa bir bildiri yayınlanmış(31)tır. Soyadı Kanununun kabulünden sonra Mustafa Kemal Fevzi Paşaya Sakarya savaşındaki başarılarından dolayı “Sakarya”soyadını vermek istemiş bunun üzerine Fevzi Paşa Atatürk’e teşekkür ederek 300yıldan beri Çakmak oğulları adıyla şöhret kazanmış bulunan soyun adını değiştirme hakkını kendisinde görmediğini söyleyerek kabul etmemiştir.(32)Mustafa Kemal Atatürk 22 Eylül 1921 de Gazi unvanını almıştır.(33) _________________- (26) Külçe, a.g.e s.199 (27) Adıvar, a.g.e s.211 (28) Nutuk, c.II.s.108-15 (29) Aydemir,Şevket Süreyya , İkinci Adam, İst.1993 c.I s.262 (30) Tansel, a.g.e c.IV.s.111 (31) Nutuk, c.II s. 826 (32) Çakmak, a.g.e Tefrika 19 (33) Kınross,a.g.e s.335 |