| Fevzi Paşaya göre I.Dünya savaşı boyunca Osmanlı ordularını idare eden Alman Genelkurmayı olmuştur. Enver Paşa ise sadece onların isteklerini ve emirlerini yerine getiren bir vasıtadır. Fevzi Paşa Suriye ve Filistin cephesinde muharebeler esnasında üstün sevk ve idare örnekleri vermiş, birliklerin düşman tarafından kuşatıldığı anda geri çekilme kararı vererek birlikleri imha olmaktan kurtarmıştır. Bir süre sonra hastalanmış ve yerine Mustafa Kemal Paşa tekrar atanmıştır. IV.BÖLÜM MÜTAREKE YILLARI I.Dünya savaşı kaybedilmişti. Mütareke şartlarını uygulayan İtilaf devletleri birer bahane ile Anadolu’nun çeşitli yerlerini işgal ediyorlar, Türk olmayan unsurları kışkırtıp aleyhimize harekat ettirmek için mümkün olan her şeyi yapıyorlardı. Bu sırada ordu da dağılmıştır. Memleket fakir düşmüştür. Fevzi Paşa bu vaziyet ve şartlar içinde 1918 sonları ile 1919 başlarında Genelkurmay başkanlığı görevini üzerine aldı. Fevzi Paşa anılarında” memlekette işler normal gittiği devirlerdi Erkan-ı Harbiye reisliği (G.Kurmay bşk.)şerefli bir makam olduğundan talipleri çok olur, halbuki uzun süren bir savaş kaybedilmiş ağır bir mütareke yapılmış, orduyu ilgilendiren konularda söz sahibi olacak vatansever kuvvetli bir şahsiyetin Harbiye Nazırlığını kabul etmesi cidden bir fedakarlıktır.” (16) şeklinde ifadelerde bulunmuştur. Fevzi Paşa görevi sırasında memleketin kurtuluşu için çareler aramaya başlamıştır. Bu faaliyetlerden rahatsız olan İngiliz Haber Alma Subayı, İstanbul İngiliz İstihbarat merkezine verdiği raporda Mustafa Kemal,Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir,Halil Kut ile İsmet Bey gibi bazı kişilerin İstanbuldan uzaklaştırılmaları gerektiğin belirtmiş hazırlanan liste gereği için Londraya gönderilmiştir. Damat Feritte özellikle Mustafa Kemalin Anadoluya gönderilmesi konusunda İngiliz Subayı ile aynı fikirdedir, çünkü Mustafa Kemalin kendi yerine geçmesinden endişe duymaktadır. Mustafa Kemal Paşa Mondros mütarekesinin şartlarını öğrendikten sonra şunları söylemiştir ;”Sultan artık kendi tahtının düşünecektir bundan sonra millet kendi haklarının kendi savunacaktır, bizim ve ordunun ona yardım etmemiz yol göstermemiz lazımdır. (17)Sarayın değil milletin olan ordu millete yardım etmek ona yol göstermek görevini (18) ayrıntılı bir biçimde açıklamıştır. Mustafa Kemal Paşa Milli mücadeleye atılma hazırlığı yaparken Fevzi Paşanı’ nın daima büyük alakasını görmüştür. Falih Rıfkı Atay’a göre “Fevzi Paşa Mustafa Kemalin ordu müfettişliği göreviyle Anadolu’ya gitmesini hazırlayanlardan biridir.”(19) O sırada İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve malzeme kaçıran gizli teşkilatların hepsi Fevzi Paşanın her türlü tehlikeyi göze alarak yaptığı yardımlardan daima faydalanmışlardır. Fevzi Paşa aynı zamanda İstanbul Hük.ile işgal kuvvetleri kumandanlığının milli hareket hakkındaki fikir ve düşüncelerini de düzenli olarak Ankara’ya ulaştırmıştır. Bu surette Paşa daha Anadolu’ya geçmeden oradaki Milli harekete katılmış bulunuyordu. __________________ (16) Çakmak, a.g.e (17) Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları (18) Bayar, Celal, Atatürk’ten Anılar (19)Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, İst.1969 s.207 |