วงศ์ Schizaeaceae

ชื่อสามัญของเฟินวงศ์นี้ เรียกว่า Comb Fern หรือ Curly-grass Family จัดเป็นเฟินโบราณอีกกลุ่ม เฟินวงศ์นี้เป็นเฟินดิน ลักษณะลำต้น หลายชนิดส่วนมากเป็นเหง้าสั้น บางชนิดเป็นเหง้าตั้ง และบางเลื้อยปีนป่าย
ใบปกติและใบสปอร์ หลายชนิดส่วนมาก มีลักษณะแตกต่างกัน ใบปกติแบ่งหรือแตกกิ่งได้หลายชั้น กิ่งมีลักษณะเล็กและเหนียว
อับสปอร์เกิดรวม เป็นกลุ่ม แถวเดี่ยว หรือแถวคู่ บนอวันวะพิเศษที่ขอบใบ หรือกิ่งใบย่อย และไม่พบเยื่ออินดูเซีย
วงศ์นี้ แบ่งเป็น 4 สกุล พบในประเทศไทยมี 2 สกุล คือ สกุล Lygodium ย่านลิเภา และ สกุล Schizaea

สกุล Lygodium ย่านลิเภา

เฟินในสกุลนี้เป็นเฟินเลื้อย ซึ่งมีเหง้าลำต้นจริงอยู่ใต้ดิน ส่วนใบพัฒนาเป็นเถาเลื้อยขึ้นพันขึ้นไปตามต้นไม้ใหญ่ เพื่อรับแสงแดด เลื้อยยาวไปได้หลายเมตร กระจายพันธุ์อยู่ในเขตร้อนและกึ่งร้อน มีจำนวนราว 40 ชนิด พบในไทยมี 7 ชนิด (บางแห่งแยกสกุลนี้เป็นอีกวงศ์เรียก Lygodiaceae)

Lygodium circinnatum (Burm. F.) Sw.
ชื่ออื่น : ลิเภาใต้ ลิเภาหางไก่ รีบู (Ribu)
พบกระบี่ พังงา พัทลุงยะลา

Lygodium flexuosum (L.) Sw.
ชื่ออื่น :  กูดจ้อง กูดดอย กูดงอดแงด กูดแพะ กูดย่อง กะฉอด (ราชบุรี) กระฉอก(ปราจีนบุรี) ตะเภาขึ้นหน (ใต้) ตีนมังกร (กทม) ตีนตะขาบ ลิเภาใหญ่ ( [2]  กูดก้อง กูดเครือ สายพานผี  รีบูบะซา (มลายู) หมอยยายชี [15] ผักตีนต๊กโต (เหนือ) หมอยแม่ม่าย (ราชบุรี นครพนม) หลีเภา (ใต้) [16]
มีเหง้าสั้น ขนสีน้ำตาลปกคลุม ลำต้นเลื้อยพันได้ยาวหลายเมตร ใบประกอบแบบขนนก ใบย่อยมีหลายรูปร่าง เช่น ขอบขนาน ถึงรูปสามเหลี่ยม กว้าง 7-12 ซ.ม. ยาว 10-25 ซ.ม. ขอบใบหยักฟันเลื่อย กลุ่มอับสปอร์เกิดที่ขอบใบย่อย
พบทั่วไปทุกภาคในไทย

Lygodium giganteum Tagawa & K. Iwats.
ชื่อไทย : ลิเภาเชียงใหม่
ถูกค้นพบและรายงานไว้เป็นครั้งแรกในปี 2510 ก้านมีขนาดใหญ่แตกต่างจากชนิดอื่น ที่มีขนขึ้นตามก้านเห็นได้ชัด ที่นับว่าเป็นลักษณะเด่น คือ มีเถายาวที่สุดในบรรดาลิเภาชนิดต่างๆ แต่มีคุณภาพในการใช้ถักต่ำมาก
พบที่เชียงใหม่ ในป่าผลัดใบเชิงดอยสุเทพ ระดับ 260-300 เมตร และพบที่เชิงดอยอินทนนท์ในระดับ 500 เมตร และที่เชียงราย แม่ฮ่องสอน ตาก

Lygodium japonicum (Thumb. ex Murray) Sw.
ชื่ออื่น : งอแง ลิเภางอแง
พบที่ เชียงใหม่ ตาก เลย กาญจนบุรี ประจงบคีรีขันธ์

Lygodium microphyllum (Cav.) R. Br.
ชื่ออื่น : กระฉอดหนู ลิเภายุ่ง
พบในป่าที่เชียงใหม่ ลำปาง หนองคาย ภาคตะวันออก ภาคใต้ตอนล่างสุด

Lygodium polystachym Wall. ex. T. Moore
ชื่ออื่น : กูดก๊อง กูดเคือ ลิเภา ลิเภาย่อง
พบในป่าเชียงใหม่ ลำปาง เพชรบูรณ์ ชลบุรี ภาคใต้

Lygodium salicifolium C. Prresel.
ชื่ออื่น : กูดคือ สายพานผี อู่ตะเภา กะฉอด กะฉอดหนู ย่านอีเภา ย่านยายเภา ลิโบ
พบในป่าเชียงใหม่ เชียงราย ลำปาง หนองคาย กาญจนบุรี ปราจีนบุรี ตราด ประจวบคีรีขันธ์ ภาคใต้

สกุล Schizaea Smith
ชื่อสามัญ Curly-Grass Fern ตาน

พืชในสกุลนี้มีใบแตกเป็นกิ่งหลายกิ่ง ใบเล็กแคบคล้ายหญ้า ตั้งตรง หรือบิดเป็นเกลียวลอน ดูคล้ายเส้นผม จึงได้ชื่อว่า Curly-Grass Fern
ในบางเวปไซท์ของมหาวิทยาลัยในต่างประเทศ ได้กล่าวถึงการเพาะสปอร์ของเฟินในสกุลนี้ ทำได้ยากมาก แทบไม่ขึ้นเลย ทั้งที่ทดลองเพาะในสภาพต่างๆ กันหลายวิธีแล้ว เนื่องจากอัตราการงอกน้อยนี้เอง เฟินชนิดหาได้ยาก
อับสปอร์รวมเป็นกระจุกอยู่ที่ใบ ชูตั้งขึ้น เมื่อแก่ จะแผ่ออกเป็นฝอย สีน้ำตาล
สกุลนี้ กระจายพันธุ์อยู่ในเขตร้อน มักพบขึ้นบริเวณพื้นดิน ที่เป็นดินทรายและมีอินทรีย์วัตถุสูง มีสภาพเป็นกรด มีความชื้นในดินสูง แต่ก็หาพบในธรรมชาติได้น้อย
ที่พบในประเทศไทยพบอยู่ 2 ชนิด คือ

Schizaea dichotom (L.) J.Sm.
ชื่ออื่น : ตานพร้าว ตานกล่อม ตานส้าน ว่านดอกดิน (ภาคใต้) หญ้าหางหมาบ้า (ตราด) มีซารีมา ปูราเซ (เมเลย์)

เหง้าเลื้อยอยู่ในดิน ส่งก้านใบขึ้น ยาว 10-50 ซม. ตัวใบมีลักษณะเป็นปีก ยาว 7-20 ซ.ม. แตกกิ่งเป็นคู่ซ้อน 2-6 คู่ ปลายใบมีอับสปอร์ 3-4 ม.ม. พบทั่วทุกภาคของไทย ตามทุ่งหญ้า หรือชายป่า ในบริเวณที่เป็นทราย หรือดินทราย และในเขตร้อนทั่วไป ถึงออสเตเรีย สามารถนำมาปลูกประดับมนอาคาร หรือสวนขวด สวนตู้กระจกได้ดี

Schizaea digitata (L.) Sw.
ชื่ออื่น : ตานบิด ตานทราย

คล้ายชนิดที่กล่าวไปแล้วแต่ไม่แตกกิ่ง มีลักษณะคล้ายใบหญ้ายาว 15-35 ซ.ม. อับสปอร์เกิดในอวัยวะเป็นติ่งห้อยจากปลายใบ พบมากทางภาคตะวันออกและภาคใต้ของไทยตามพื้นที่ระดับต่ำ