|
Τι
να πρωτοπεί κανείς για την ιερή μας τέχνη...
Από πού να αρχίσει και πού να τελειώσει...
μερικά βασικά, για να μην
υπάρξουν παρεξηγήσεις:
1) Δεν είναι ζωγραφική.
Δεν μας ενδιαφέρει να αποδόσουμε πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις κατά
την ιστορική τους ακρίβεια, αλλά να αναδείξουμε το πνευματικό τους περιεχόμενο,
και την εκκλησιαστική τους διάσταση. Αυτό οι δυτικοί ακόμα να το καταλάβουν.
(Πόσοι αιώνες πρέπει να περάσουν?)
2) Δεν είναι ειδωλολατρεία
Τις εικόνες τις προσκυνούμε, ως πράξη τιμής προς το εικονιζόμενο πρόσωπο.
Σε καμμιά περίπτωση δεν νοείται η εικόνα ως πνευματικώς αυθύπαρκτη,
αλλά αποκτά νόημα και υπόσταση από την αγιότητα του εικονιζομένου κάθε
προσώπου. Ειδικά για τον Κύριό μας, η προσκύνηση, εκτός από πράξη απόδοσης
τιμής είναι και πράξη λατρείας.
3) Οι εικόνες δεν είναι
έργα τέχνης
...τουλάχιστο αυτή δεν είναι η βασική τους ιδιότητα. Πρωτίστως είναι
λατρευτικά αντικείμενα. Παρόλα αυτά σε πολλές περιπτώσεις η τέχνη που
ενσωματώνουν είναι μοναδική. Ακόμα όμως και μια κακότεχνη εικόνα, πνευματικώς,
έχει την ίδια αξία με οποιαδήποτε άλλη.
|
Ο αρχ. Μιχαήλ, 14ος αι. |
ΙC XC Ιερά Μονή Χελανδαρίου
14αι
|
Η τέχνη αυτή είναι τόσο αρχαία,
όσο και η ευσεβής ψυχή του λαού μας. Χιλιάδων χρόνων παλιά δηλαδή.
Μα και τόσο νέα κάθε φορά, όσο η πρώτη νηπιακή ματιά στον κόσμο. Είναι
τόσο πολύπλοκη, που χρειάζεται πολύ παραπάνω από μια ολόκληρη ζωή
μαθητείας, μα και τόσο απλή, σαν παιδική ζωγραφιά. Τόσο αυστηρή, όσο
και το βλέμμα του Παντοκράτορα, μα και τόσο γλυκειά, σαν την Γλυκοφιλούσα,
και τόσο ανάλαφρη, σαν τα Σεραφείμ. Πένθιμη σαν μεγαλοβδομαδιάτικο
χοντροκόκκινο, και χαρούμενη σαν την κιννάβαρη. Γήινη σαν την ώχρα,
και ουράνια σαν τον χρυσό. Μπορεί να την μάθεις από την πρώτη στιγμή,
αν η καρδιά σου και η ματιά το αντέχουν, αλλά θα πρέπει στο εξής και
να την μαθητεύεις όσο ζείς...
Είναι τόσο πολύ μέσα στην ψυχή μας, που δεν μπορούμε να εννοήσουμε
την πίστη μας δίχως αυτή, μα και τόσο άγνωστη τελικά, που κάποτε μας
είχε διχάσει όσο τίποτε άλλο...
|
Πολλοί την υπηρέτησαν επάξια,
δημιουργώντας μοναδικά έργα ανθρώπινης τέχνης και πνευματικής ευωδίας.
Σπουδαίοι τεχνίτες, ανεπανάληπτοι. Ένας από αυτούς έμελλε να σημαδέψει
την ιστορία της στον 20ο αιώνα, κατορθώνοντας κάτι που κανένας παλιός
δεν είχε πράξει: να την αναστήσει από την ανυπαρξία.
Και αυτός είναι ο Μέγας Φώτιος Κόντογλου,
από το Αϊβαλί της αγιασμένης Ιωνίας.
Πνευματικός πατέρας της Ρωμιοσύνης, ξαναζωντάνεψε μια τέχνη λησμονημένη,
όχι αντιγράφοντας απλά τους παλιούς, αλλά προσλαμβάνοντας αυτούς μυστικώς,
και ξαναγεννώντας τους στον εικοστό πλέον αιώνα. Η τέχνη που μας έδωσε
ο κυρ Φώτης έχει το άρωμα των παλιών μαστόρων. Μοσχοβολάει παλιό κρασί
και θυμίαμα. Πλήν όμως είναι σύγχρονη τέχνη, εικοστοαιωνική. Θέλει
μυαλό, καρδιά και φώτιση για κάτι τέτοιο. Θα μπορούσε κανείς να γράφει
τόμους για αυτόν τον μοναδικό άνθρωπο. Δεν είναι αυτός ο σκοπός μου
εδώ. Στα αγαπημένα έχω κάποιες παραπομπές σε αυτόν και στο έργο του.
Ο Κύριος, ας τον έχει αναπαυμένο...
|
Παναγία Γλυκοφιλούσα, υπό
Φωτίου Κόντογλου
|
η οικογένεια του
Φωτίου Κόντογλου. Τοιχογραφία εφ υγροίς (φρέσκο) έργο του ιδίου.
Παρατηρήστε την φράση: "τον βοηθήσανε... οι μαθητές Γιάννης Τσαρούχης
από Πειραιά και Νίκος Εγγονόπουλος από Κωνσταντινούπολη"
|
IC XC υπό Φωτίου Κόντογλου |
...Κάποιοι τον απαξίωσαν.
Κακό του κεφαλιού τους. Άλλοι απλά επιχείρησαν να τον αντιγράψουν. Δέν
φτάνει. Τα αντίγραφα είναι καταδικασμένα να είναι νεκρά. (Τί σχέση έχει
το παγωμένο μάρμαρο της Αφροδίτης της Μήλου με την ζεστασιά της παρουσίας
και το άρωμα εφηβικού ιδρώτα της νεαρής κοπέλας που πόζαρε ώς πρωτότυπο
στον αρχαίο γλύπτη?)
Από τους λίγους που τον μαθήτευσαν και απομήζυσαν από την πνευματική
μαγιά της ζωντανής φρεσκάδας του έργου του κυρ Φώτη, δύο μου είναι πολύ
αγαπητοί και σεβαστοί. Ο Ιωάννης Χαρίλαος Βράνος από την συμβασιλεύουσα
Θεσσαλονίκη, και ο καθηγητής κ. Γιώργος Κόρδης. Ας με συμπαθούν όσοι
άλλοι δεν μνημονεύονται εδώ, κατανοούν πιστεύω ότι είναι αδύνατο να
τους γνωρίζω όλους. "Κύριος οίδε", και αυτό είχει σημασία,
νομίζω.
|
 
έργα του Γεωργίου Κόρδη. Ο εν λόγω ζωγράφος
έχει δώσει άριστα δείματα δουλειάς
και σε "κοσμική" θεματογραφία
|
"φυγή προς την Αίγυπτο"
υπό Ιω. Βράνου |
"εσπερινός" υπό
Ιω Βράνου |
