สุ่มตาข่าย : ภูมิปัญญาชาวบ้าน สร้างงานเสริมรายได้
@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
การชนไก่เชื่อกันว่าเคยเป็นกีฬาของมหาราชนักรบผู้ยิ่งใหญ่ของชนชาติไทย ที่เคยท้าพนันเอาบ้านเอาเมืองกับราชศัตรูมาแล้วตั้งแต่ครั้งอดีตแม้กาลเวลาล่วงเลยมาหลายร้อยปีแล้วก็ตามยังปรากฏว่ายังมีคนไทยอยู่ไม่ใช่น้อยที่ยังชมชอบการชนไก่อยู่ในปัจจุบัน และมีกระจายอยู่ตามทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ เนื่องจากการชนไก่นั้นมีการสั่งสมและสืบสานต่อ ๆ กันมาหลายยุคหลายสมัย ถือว่าเกิดมาโดยสายเลือด จนสามารถกล่าวได้ว่าการชนไก่เป็นวัฒนธรรมหนึ่งที่ปรับตัวได้อย่างกลมกลืนกับวิถีชีวิตของตนไทยจนยากที่จะแยกจากกันได้
สืบเนื่องจากวิถีชีวิต ประเพณี พิธีกรรมรวมไปถึงการละเล่นที่เกี่ยวข้องกับไก่จึงก่อเกิดนวัตกรรมอันเป็นมรดกจากภูมิปัญญาการเลี้ยงไก่ชน ซึ่งสุ่มเป็นนวัตกรรมหนึ่งที่ถูกคิดค้นขึ้นมาเพื่อรองรับการเลี้ยงไก่ชนโดยตรง การแปรรูปจากลำไม้ไผ่มาเป็นสุ่มแสดงให้เห็นความผูกพันระหว่างไก่กับคนที่พยายามทำให้ประณีตและสวยงามให้กับไก่ชนที่ตนรัก โดยยึดหลักแข็งแรงและปลอดภัย โดยไม่คิดว่าทำเล่น ๆ ในยามว่าง แต่ในปัจจุบันสุ่มได้เปลี่ยนบทบาทมาเป็นผลิตภัณฑ์สินค้า สามารถสร้างรายได้ให้กับชาวบ้านได้อย่างเป็นกอบเป็นกำ และหากได้รับการส่งเสริมอย่างจริงจังก็น่าจะเป็นอาชีพหลักได้เป็นอย่างดี
ลุงสมยศ สระเป็นคนหนึ่งที่ชมชอบการเลี้ยงไก่ชน เลี้ยงมาหลายปีและพยายามพัฒนาการเลี้ยงอยู่ตลอดเวลา จากประสบการณ์ลุงเคยซื้อสุ่มไม้ไผ่มาใช้ขังไก่ ล่อไก่ก็ก่อความรำคาญปวดหัวให้บ่อย ๆ ปัญหาที่เกิดขึ้นก็คือ ผิวไม้ไผ่นั้นมีความคมอันเกิดจากการผลิตที่รีบเร่งหรือจากความมักง่ายก็ตาม เมื่อนำไปใช้ก็จะเป็นอันตรายต่อไก่ชน เพราะเมื่อไก่ตะกุยสุ่มคมไม้ไผ่ก็จะทำให้เกิดบาดแผล ส่วนมากลุงพบว่าเกิดบาดแผลที่นิ้วเท้าไก่ และมีการจิกสับกันระหว่างไก่ในกับไก่นอกระหว่างที่มีการเลาะสุ่มซึ่งกรณีนี้ก่อความเสียหายอย่างมหันต์ต่อผู้เลี้ยงไก่ชน หรือหากนำมาล่อสุ่มก็เป็นตัวก่อปัญหาให้ปากไก่กะเทาะหรืออาจหลุดออกมาได้โดยง่าย เป็นต้นเหตุให้ลุงได้คิดหาทางออกสร้างความปลอดภัย ลดอันตรายให้กับไก่ชนตัวโปรดของลุงตลอดมา
ตอนแรกลุงได้เห็นสุ่มที่ทำจากโครงเหล็กและใช้ตาข่ายไนล่อนถักรอบ ๆ ก็คิดว่าคงช่วยแก้ปัญหาที่หนักอกของลุงได้ เพราะตาข่ายสามารถยืดหยุ่นได้ไม่ก่อให้ไก่ได้รับบากเจ็บมากมายเท่ากับสุ่มไม้ไผ่จึงตัดสินใจซื้อมาลองใช้และก็ลดปัญหาเหล่านี้ได้ผลดี แต่ติดอยู่ที่ราคาค่อนข้างสูงซึ่งผู้เลี้ยงไก่ในระดับชาวบ้านจะซื้อหาก็คงลำบากอยู่มิใช่น้อย จึงคิดทำสุ่มตาข่ายนี้เอาไว้ใช้เอง โครงเหล็กทรงกระบอกที่ทำเลียนแบบสุ่มไม้ไผ่นั้นลุงไปซื้อเหล็กเส้นขนาดสองหุนมาจ้างใช้ช่างเหล็กทำให้ ส่วนตาข่ายก็ไปซื้อที่โรงงานแหอวนที่เขาคัดออกเพราะเป็นตาข่ายที่มีตำหนิ ส่วนการถักอวนลุงก็ไปเรียนรู้เอากับชาวบ้านเพราะชาวบ้านเขาจะถักอวน ถักแหหาปลาอยู่เป็นประจำอยู่แล้ว และลุงก็ลงมือทำสุ่มตาข่ายด้วยตัวเองด้วยต้นทุนที่ไม่ถึงร้อยบาทต่อสุ่มหนึ่งใบ ซึ่งเทียบกับสุ่มไม้ไผ่ใบหนึ่งสนนราคาอยู่ที่ร้อยถึงร้องห้าสิบบาท
ลุงสมยศใช้เวลาในการพัฒนาฝีมือการทำสุ่ม ปรับปรุง เปลี่ยนแปลง ลองผิดลองถูกมาหลายครั้งจึงได้ขนาด รูปทรงที่ตนเองพอใจ และต่อมาได้ทำเป็นสุ่มสองชั้นเอาไว้สำหรับล่อไก่ ซึ่งลุงเรียกมันว่า "สุ่มวิ่ง" มีเพื่อนฝูงที่เลี้ยงไก่ชนด้วยกันมาพบเข้าก็สนใจเพราะใช้งานได้ดี และข้อดีอีกประการหนึ่งคือ ทนกว่าสุ่มไม้ไผ่แม้จะตากแดดตากฝนก็ยังไม่ผุพังซึ่งเป็นข้อได้เปรียบสุ่มไม้ไผ่ มีเพื่อนฝูงขอซื้อลุงต้องทำใช้ใหม่อยู่เรื่อย ๆ ในที่สุดลุงสมยศจึงหยุดเลี้ยงไก่หันมาทำสุ่มตาข่ายขายเพียงอย่างเดียว
แม้จะเป็นเพียงการใช้เวลาในยามว่างหลังจากเลิกจากงานประจำ ลุงจะถักสุ่มตาข่ายอยู่ทุกวัน เพราะทำส่งลูกค้าไม่ทัน มีคนสนใจสั่งจองมาก จนทำให้เกิดรายได้เสริมที่ได้จากค่าเหนื่อยจากการทำสุ่มตาข่ายแซงหน้าเงินเดือนประจำที่ลุงทำอยู่ นอกจากนี้ลูงยังทำส่งร้านค้าที่ขายผลิตภัณฑ์สำหรับไก่ชน นำส่งวางขายสนามชนไก่ต่าง ๆ ซึ่งก็ได้รับการตอบรับจากลูกค้าด้วยดี
สุ่มตาข่ายนับเป็นนวัตกรรมหนึ่งทางภูมิปัญญาที่เกิดจากการเลี้ยงไก่ชน ลุงสมยศ สระเป็นผู้ประสบผลสำเร็จในการคิดค้นและสร้างสุ่มตาข่ายขึ้นมาจนได้รูปลักษณ์ที่สวยงาม พร้อมทั้งสุ่มตาข่ายที่ทำขึ้นมานั้นก็มีความเป็นอเนกประสงค์ในแง่ของการใช้สอยอยู่ในตัวจึงมีผู้คนนิยมใช้ คุณสมารถแวะเยี่ยมชมสุ่มตาข่ายและทักทายพูดคุยกับลุงสมยศได้ที่ บ้านพักหมู่บ้านศรีฐานอยู่ภายในมหาวิทยาลัยขอนแก่น อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น เพื่อความสะดวกให้ใช้ทางเข้าไปในมหาวิทยาลัยทางด้านประตูศรีฐาน เมื่อถึงซอยแรกให้เลี้ยงขวาเข้าตรงเข้าไปประมาณ 300 เมตร หรืออาจถามคนแถวนั้นว่าบ้านหลังไหนที่สานสุ่มตาข่าย เขาก็จะแนะนำคุณได้เพราะคนแถวนั้นรู้จักลุงสมยศดีพอ ๆ กับร้านขายไก่ย่างส้มตำรสเด็ดที่อยู่ติด ๆ กัน เท่านี้คุณก็จะได้เป็นคนที่ได้ชื่อว่า ส่งเสริมภูมิปัญญาไทย ซื้อของไทย ใช้ของไทย....