Στην κατηγορία αυτή ανήκει το 4-7% των περιπτώσεων ΚΠΟ. Το σύνδρομο Lynch Ι και ΙΙ μεταδίδεται με τον επικρατούντα σωματικό χαρακτήρα μετά από μετάλλαξη στα γονίδια hMLH1, hMSH2, και hPMS2. Η μέση ηλικία εμφανίσεως είναι τα 45 έτη και ο κίνδυνος εμφάνισης ΚΠΕ στις οικογένειες αυτές είναι 80%, ενώ εμφανίζονται καρκίνοι και σε άλλα όργανα.(29,30)

4.3. Ο ρόλος της διατροφής στην ανάπτυξη Κ.Π.Ε.

Η σχέση διατροφή και νόσου αναφέρεται από παλαιοτάτων ετών. Σύμφωνα με μαρτυρία του Πλάτωνα ο Ασκληπιός θεράπευε όχι μόνο με φάρμακα και εγχειρήσεις αλλά καιμε δίαιτα. Ο Ιπποκράτης όμως καθιέρωσε την Διαιτητική σαν θεραπευτικό σύστημα της Ιατρικής και εδραίωσε την γνώση της επίδρασης των τροφών στις διάφορες παθήσεις.(31) Όσον αφορά την σχέση δίαιτας και καρκίνου η πρώτη παρατήρηση έχει γίνει στην αρχή του παρόντος αιώνος, όπου σε μελέτη αναφέρεται ότι η θνητότητα από καρκίνο είναι υψηλότερη σε χώρες που καταναλώνουν περισσότερο κρέας.(32)

Από τότε έχουν γίνει εκτεταμένες έρευνες για το θέμα από όπου προκύπτουν σοβαρές ενδείξεις για τη θετική αλλά και αρνητική επίδραση των διαφόρων τροφών στην εμφάνιση του καρκίνου.(33-35) Μάλιστα έχει διατυπωθεί από ειδικούς η άποψη ότι με τις υπάρχουσες σχετικές γνώσεις, θα μπορούσε να μειωθεί η συχνότητα των καρκίνων γενικώς κατά 35% περίπου με διαιτητικές οδηγίες και παρεμβάσεις στο γενικό πληθυσμό.(36)

Πίνακες 8. Διατροφικοί και άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με τη δίαιτα και θεωρείται

Είναι γενικά παραδεκτό ότι η υψηλή σε λίπος και ζωϊκή πρωτεΐνη δίαιτα συνδέεται με την ανάπτυξη ΚΠΟ, ενώ η πρόσληψη φυτικού υπολείμματος συνδέεται αντίστροφα με την ανάπτυξή του.(37,38)

Στις χώρες με υψηλή συχνότητα ΚΠΟ η κατανάλωση κεκορεσμένου λίπους αποτελεί το 40-45% της ολικής θερμιδικής πρόσληψης, ενώ αντίστοιχα στις χώρες χαμηλής συχνότητας είναι 10-15%. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει μία πρόσφατη σχετικά προοπτική μελέτη που προέρχεται από την Ιατρική Σχολή του Harvard (παρακολούθηση των διαιτητικών συνηθειών σε 88.751 νοσηλεύτριες για 6 χρόνια). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η κατανάλωση ζωϊκού λίπους και κρέατος σχετίζονται θετικά με τον κίνδυνο εμφανίσεως ΚΠΟ. Επίσης η κατανάλωση κόκκινου κρέατος σχετίζετο ιδιαίτερα με αυξημένη εμφάνιση ΚΠΟ, σε σύγκριση με εκείνη των ψαριών και του κοτόπουλου.(39) Στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε σημαντική μεταβολή στις διατροφικές συνήθειες του πληθυσμού,(40) γεγονός που επέδρασε αποφασιστικά στη συχνότητα της νόσου. Μεταπολεμικά η κατανάλωση κρέατος στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά τρεις φορές, η κατανάλωση ζάχαρης κατά οκτώ φορές, ενώ η κατανάλωση δημητριακών μειώθηκε κατά τρεις φορές. Όσον αφορά τώρα τους μηχανισμούς που μπορεί να υπεισέρχονται στη σχέση λίπους και Κ.Π.Ο έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις.

Η επικρατέστερη είναι ο η αυξημένη λήψη λίπους αυξάνει την έκκριση από το ήπαρ των χολικών οξέων, των οποίων αυξάνεται η πυκνότητα στο έντερο. Εκεί με την επίδραση της μικροβιακής χλωρίδος μετατρέπονται σε δευτερογενή χολικά οξέα και άλλα τοξικά παράγωγα τα οποία είναι καρκινογόνα.(41) Σύμφωνα με άλλη θεωρία τα χολικά οξέα συμβάλλουν, στο βλενογόνο του εντέρου, στη μετατροπή του αραχιδονικού οξέος σε προσταγλαδίνες, οι οποίες θεωρούνται ότι προάγουν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και την καρκινογένεση.(42)

Από σχετικές μελέτες προκύπτει ότι η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων και η αυξημένη μάζα του σώματος είναι επιβαρυντική για την ανάπτυξη των Κ.Π.Ο.(43) Επίσης αναφέρεται ότι η μειωμένη σωματική άσκηση αυξάνει τον κίνδυνο για Κ.Π.Ο.(44) Οι ενδείξεις για τις παραπάνω σχέσεις δεν είναι ισχυρές και χρειάζονται περαιτέρω μελέτες για το θέμα.

Η επίδραση του φυτικού υπολείμματος των τροφών στην εμφάνιση του ΚΠΟ έχει ελεχθεί σε μεγάλο βαθμό από την εποχή που ο Burkitt(45) διετύπωσε την υπόθεση ότι η αυξημένη συχνότητα του ΚΠΟ στις ανεπτυγμένες χώρες οφείλεται στις Δυτικού τύπου δίαιτες με μειωμένη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, τροφές. Τέτοιες είναι τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά.

Η υπόθεση αυτή τροφοδότησε ένα πλήθος επιδημιολογικών μελετών. Πιστεύεται σήμερα πως οι κύριοι προστατευτικοί μηχανισμοί των φυτικών ινών, έναντι του ΚΠΟ είναι: α) η αύξηση του όγκου των κοπράνων, που έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της συγκέντρωσης των καρκινογόνων των κοπράνων. β) η επιτάχυνση του χρόνου διαβάσεως των κοπράνων, που μειώνει την επαφή των καρκινογόνων, με το εντερικό επιθήλιο γ) η δέσμευση των χολικών οξέων και άλλων οργανικών συστατικών. δ) η απελευθέρωση βουτιρικού οξέος, που φαίνεται πως ασκεί προστατευτική δράση και ε) η μέσω μειώσεως του ΡΗ, μείωση της μετατροπής των πρωτογενών σε δευτερογενή χολικά οξέα. Επίσης το χαμηλό pH μειώνει την κυτταροτοξική δράση των χολικών και λιπαρών οξέων.(45-48)

Παρά την ευρεία αποδοχή του προστατευτικού ρόλου των φυτικών ινών τα αποτελέσματα των επιδημιολογικών μελετών είναι αντιφατικά. Αρνητική συσχέτιση βρέθηκε σε μερικές αλλά όχι σε όλες τις αναδρομικές μελέτες, ενώ σε ορισμένες βρέθηκε θετική συσχέτιση.(49-50) Στις μελέτες που εξέτασαν, ξεχωριστά τις πηγές των φυτικών ινών, η πρόσληψη φυτικών ινών που προέρχονται από δημητριακά, είτε δεν σχετίστηκε καθόλου είτε σχετίστηκε με τον κίνδυνο αναπτύξεως καρκίνου του παχέος εντέρου. Αντίθετα η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι περισσότερο προστατευτική από τον κίνδυνο αναπτύξεως του ΚΠΟ.(38) Δεν είναι σαφές αν η προστατευτική αυτή επίδραση οφείλεται στις φυτικές ίνες, κάποιο συστατικό τους, ή στο πλήθος των χημειοπροστατευτικών ουσιών που βρίσκονται στα φρούτα και τα λαχανικά (βιταμίνες C και Ε φυλλικό οξύ, σελληνις κ.λ.π.).

Ο ρόλος της χρήσεως αλκοόλ στην εμφάνιση του ΚΠΟ δεν έχει σαφώς καθορισθεί. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν θετική αιτιολογική σχέση σε άτομα που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, ιδιαίτερα μπύρας.(51,52) Ο μηχανισμός με το οποίο η κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει την καρκινογένεση του παχέος εντέρου δεν είναι γνωστές. Πάντως η μεγάλη χρήση μπορεί να επηρεάζει την κατανάλωση των άλλων διαιτητικών παραγόντων, όπως λίπους φυτικών ινών βιταμινών και μικροστοιχείων των τροφών.

Όσον αφορά την κατανάλωση καφέ στις λίγες μελέτες που υπάρχουν βρέθηκε θετική συσχέτιση με τον ΚΠΟ σε ειδικούς πληθυσμούς όπως στους Μορμόνους.(13) Ενώ το κάπνισμα σιγαρέτων δεν σχετίζεται αντίθετα το κάπνισμα πούρων συσχετίζεται με τον Κ.Π.Ο.

Ο τρόπος μαγειρέματος των τροφών έχει ενοχοποιηθεί ότι επηρεάζει την εμφάνιση του Κ.Π.Ε. με την ανάπτυξη καρκινογόνων ουσιών (ετεροκυκλικές αμινες). Αυτό μπορεί να συμβεί σε πολύ ψημένο κρέας ή ψάρια στα κάρβουνα αλλά και στις τηγανιτές και καπνιστές τροφές.(34)

Η επικρατούσα άποψη είναι ότι τα χημικά συντηρητικά πρόσθετα των τροφών και άλλες χημικές ουσίες από το περιβάλλον που μπορεί να μολύνουν τις τροφές φαίνεται να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του Κ.Π.Ο.(54)

Πίνακας 9. Διατροφικοί παράγοντες που θεωρείται ότι ασκούν προστατευτική

Έντονο είναι διεθνώς το ενδιαφέρον για τον προστατευτικό ρόλο του ασβεστίου και βιταμίνης D καθώς και για τους μηχανισμούς, μέσω των οποίων ασκήται αυτή η προστασία. Σε προοπτική μελέτη 19 ετών που έγινε στις ΗΠΑ και περιελάμβανε 1950 άτομα, η λήψη καθημερινά ασβεστίου πάνω από 1200 mg και βιταμίνη D πάνω από 3,75 μg παρετηρήθη μεγάλη μείωση της εμφανίσεως του ΚΠΟ συγκριτικά με μάρτυρες.(55) Παρόμοια αποτελέσματα αναφέρονται και σε άλλες μελέτες. Η επικρατέστερη υπόθεση για τον μηχανισμό δράσεως του ασβεστίου και της βιταμίνης D είναι ότι η βιταμίνη D κινητοποίει και βοηθάει στην καλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου, το οποίο δεσμεύει τα χημικά και λιπαρά οξέα, τα οποία θεωρούνται ότι προάγουν την καρκινογένεση.(54,55)

Έχει αναφερθεί προστατευτικός ρόλος στον Κ.Π.Ο. από την βιταμίνη Α την βιταμίνη C και από το Σελήνιο των οποίων η δράση είναι πιθανό αντιοξειδωτική.(56)

Αρκετές πρόσφατες κλινικές και πειραματικές μελέτες έχουν δείξει προστατευτικό για τον ΚΠΟ, ρόλο της ασπιρίνης και άλλων MΣAΦ.(57,59) Σε πρόσφατη σχετικά προοπτική μελέτη που περιελάμβανε 90.000 νοσηλεύτριες απέδειξε ότι η συστηματική λήψη ασπιρίνης σε δόση που συνήθως συνιστάται για την πρόληψη της καρδιοπάθειας, μείωσε σημαντικά την συχνότητα του Κ.Π.Ο. Η ωφέλεια αυτή προκύπτει με τη χρήση ασπιρίνης για μακρό χρονικό διάστημα.(60) Πιθανώς τρόπος δράσεως της ασπιρίνης είναι ότι αλλάζει τον μεταβολισμό του αραχιδονικού οξέος και συγκεκριμένα εμποδίζει την σύνθεση προσταγλαδινών από το αραχιδονικό οξύ. Αυτή η λειτουργία της ασπιρίνης συνδέεται με την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων.(42) Το θέμα παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον, γιατί δίδεται η θεωρητική δυνατότητα πρόληψης του ΚΠΟ με φαρμακευτικά μέσα. Ο τρόπος αυτός πρόληψης αναφέρεται με τον ορό «χημειοπροφύλαξη» (“che moprevention”).(61)

1. Boyle P, Zuridge DG, Smans M. Descriptive epidemiology of colorectal cancer. Int J. Cancer 1985, 36:9-18.

2. Papadimitriou C, Day N, Tzonou A, Gerovassilis F, Manousos O, Trichopoulos D. Biosocial correiutes of colorectal cancer in Grece. Int J Epidemiol 1984, 13:155-159.

3. Reddy BS, Hedges AR, Lakso K, Wynder EL. Metabolic epidemiology of large bowel cancer. Cancer 1978, 42:2832-2838.

4. Davis DL, Hoel D, Fox J, Lopez L. International treds in cancer mortality in France, west Germany, Italy, Japan, England and Wales, and the USA, Lancet 1990, 336:474-481.

5. Kee F, Patterson C, Collins B. Colorectal cancer in the north and south of Ireland 1950-1984 Epidemiol Commun Health 1990, 44:220-223.

6. Waterhouse SAN, Muirr CS. Shanmugarutman K, Powell J (ed.) Cancer in five continents Vol IV, IARC Sci, Publ. No 42 International Agency for Research on Cancer, Lyon 1982.

7. Doll R, Muir CS, Waterhouse JAH (ed.) Cancer incidence in five continets Vol II Springer – Vertug, New York 1970.

8. Potter JD, Slattery ML, Bostick RM, Gapstur SM. Colon cancer. A review of the epidemiology. Epidemiol. Rev. 1993, 15:449-545.

9. Nelson RL, Persky V, Turyk M. Determination Determination of factors responsible for the declining incidence of coloroctal cancer. Dis Colon Rectum 1999, 42(6):741-752.

10. Troisi PJ, Freedman AN, Devesa SS. Incidence of colorectal carcinoma in the U.S.: an update of trends by gender, ruce, age, subsite, and Stage, 1975-1994. Cancer 1999, 85(8):1670-1676.

11. Sleisenger H.M. and Fordtran SJ. Castrointestinal 6^th edition p. 1449-1493.

12. Cancer Facts and Figures 1999 American Cancer Society 1999.

13. Hamall-Cherit M. Sekfall N. Coleman MP. Incidence du cancer dans la wilaya de seref Algerie, Bull Cancer 1991, 78:155-167.

14. Cyprus Cancer Registry, Bull Health Ministery, 1992.

15. Adout Nasr AL Epidemiology of cancer of the gastrontestinal truct in Egyptians Natl Cancer Inst Monogr 1967, 25:1-6.

16. Gazayerill M. Khall HA Abdel-Aziz A. Diand W. Cancer of the almento-y trac in Egyptians. Natl Cancer Inst Monog. 1967, 25:7-19.

17. Kalapothaki V, Kaludidi A. Katsouyanni K, Trichopoulou A, Kyriopoulos J, Kremastinou J, Hatzikostantinou V, Trihopoulos D. The health of the Greek population. Materia Medica Greca 1992, 20:91-164 (in Greek with English summary).

18. World Health Organization data bank 1991.

19. Trachopoulos D, Xirouchaki E, Tzonou A, Katsouyanni K, Zavitsanos X. Cancer in Greece Regionali differences and secular treds Material Medica Greca 1992 10:20-30.

20. Τριανταφυλλίδης Τ, Κογεβίνας Ε. Περιγραφική επιδημιολογία του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού με έμφαση στα δεδομένα των χωρών της Μεσογείου. Πρακτικά έκτου ετήσιου μεταπτυχιακού Σεμιναρίου στην ογκολογία του πεπτικού συστήματος, 1995 Αθήνα.

21. Κολεβίνας Μ. Επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού Στο: Ογκολογία του πεπτικού συστήματος Π. Κοσμίδης – Ι.Κ. Τριανταφυλλίδης (εκδότες), Βήτα ιατρικές εκδόσεις, Αθήνα 1991 σελ. 232-236.

31. Ιπποκράτης, «Περί Διαίτης» Μετάφραση Κ. Μητρόπουλος, Ιατρική Βίβλος, Αθήνα 1953.