| 1. Johann Sebastian Bach | uit: Ouverture III voor orkest [BWV 1068] |
| 1685 - 1750 | ·Air |
| ·Gavotte I & II | |
| 2. Mikhail Glinka | Variations sur un thème de Mozart |
| 1804 - 1857 | [voor fortepiano of harp, 1827] |
| 3. Franz Liszt | Im Rhein, im schönen Strome |
| 1811 - 1886 | [oorspr. zang met pianobegeleiding] |
| 4. David Harold Cox | Exodus |
| *1945 | [voor beiaard, 1999] |
| 5. George Gershwin | Rhapsody in Blue |
| 1889 - 1937 | [voor piano en orkest, 1924] |
beiaardbewerkingen
nr. 1: Bernard Winsemius
nrs. 2, 3 en 5: Gideon Bodden
>terug naar concert-overzicht NL
>back to
recital survey english
TOELICHTING OP HET PROGRAMMA
1. Johann Sebastian Bach twee delen uit Ouverture III voor
orkest
De aria uit Bach's 3de orkestsuite behoort tegenwoordig tot de
Music for the Millions. En dat is begrijpelijk, want zowel de
zangerige melodie als de begeleiding zijn uiterst 'pakkend' van
aard. Beiaardiers, altijd op zoek naar de combinatie van hoogstaandheid
en herkenbaarheid, hebben dit stuk (ook wel bekend als de 'Aria
op de G-snaar') dan ook al jaren geleden met gretigheid voor de
klokken bewerkt en sedertdien klinkt het vanaf honderden torens
over de wereld. Echter, vanwege de in de aria voorkomende langzame
melodie-tonen en de relatief korte uitklinktijd van kleinere beiaardklokken,
werd daarbij vrijwel altijd de zogenaamde tremolotechniek toegepast:
het snel achtereen repeteren van dezelfde tonen, zodat de suggestie
van lange tonen gewekt wordt. Het nadeel is echter dat dit tevens
het in bepaalde muziek zeer ongewenste 'mandoline-karakter' met
zich meebrengt. De vanavond uitgevoerde nieuwe versie van Bernard
Winsemius gaat uit van de oorspronkelijke polyfone structuur van
het stuk, die de melodie heel goed blijkt te dragen zonder dat
tremolo's nodig zijn.
Ook de beide Gavottes laten zich op de klokken verklanken, hoewel
de complexiteit van deze muziek hoge eisen stelt aan de dynamische
kwaliteiten van het instrument: het gereedschap om complexe muziek
op beiaard verstaanbaar, helder en in dit geval ook dansend te
laten klinken.
2. Mikhail Glinka Variations sur un thème de Mozart
Glinka groeide op in een Rusland dat op dat moment slechts een
musiceerpraktijk kende van een zeer twijfelachtig niveau. Hij
ontworstelde zich daaraan nadrukkelijk en zette zo de toon voor
volgende generaties. De grote Russische componisten van de Romantiek
(en van de huidige periode! Goebaidolina!) hebben Glinka's lijn
gevolgd, reden waarom Glinka wel 'Vader van de Russische Muziek'
wordt genoemd. Glinka schreef zijn Mozart-variaties op 23-jarige
leeftijd.
3. Franz Liszt Im Rhein, im schönen Strome
Franz Liszt leefde in dezelfde tijd als Glinka, maar niet in Rusland.
Tot welk een verschil dat verschil leidde, zal de luisteraar terstond
duidelijk zijn. Smart, weemoed, overweldigend geluk, extase, ontwrichtende
ellende... Bij liederen van Liszt stelt men zich eerder een intieme,
rood-pluchen salon voor, met goud-beschilderde guirlandes, dan
een bakstenen middeleeuwse toren! In kort bestek zal vanavond
iedere vooringenomenheid geweld worden aangedaan!
4. David Harold Cox Exodus
Exodus van de Ierse componist David Harold Cox was een van de
uiterst verrassende inzendingen voor de Millennium Beiaard Compositiewedstrijd
die de Nederlandse Klokkenspelvereniging uitschreef in 2000. De
overeenkomst met Liszt is dat ook Cox de allerheftigste emoties
in klank vervat. Een verschil is dat Cox natuurlijk de hele 20ste
eeuw achter zich heeft liggen, en een wezenlijk uitgebreider pakket
aan toonkleuringsmiddelen ter beschikking heeft, waar Liszt nog
aan het worstelen was met de antieke wetten van de harmolieleer.
Het feit dat Cox de kunst verstaat de meest bizarre toon-opeenvolgingen
een melodische kracht te verlenen (sinds Schönberg is bewezen
dat zoiets bestaat), bewijst al dat hij een groot componist is.
Dat hij in staat is zeer ongebruikelijke eigenaardigheden van
een beiaard aan te wenden om een reusachtige muzikale klaagzang
tot stand te brengen, die de beiaard haast lijkt te doen ontploffen,
bevestigt dat alleszins. Exodus valt onder het genre programmamuziek:
er ligt een concreet prozaïsch verhaal aan de noten ten grondslag.
Dat is het bijbelse verhaal van de tien plagen van Egypte, waarbij
ieder segment in het stuk een nieuwe plaag verklankt.
5. George Gershwin Rhapsody in Blue
Om de luisteraars wat tot bedaren te brengen, tot slot een
uitvoering van Gershwin's onvolprezen meesterstuk. De onbekommerdheid
van Amerika's 'Roaring Twenties', de flarden onversneden jazz,
de geraffineerde en uiterst pakkende akkoorden, het flitsende
passagespel: het is ook op de klokken allemaal even heerlijk!
De uitvoerder vertolkte deze bewerking in 1999 al op de beiaard
van de Parlementsgebouwen te Ottawa, Canada.
>terug naar concert-overzicht NL
>back to recital survey english