Ailesi:
Mustafa Kemal Ataturk,1881 yilinda Selanik'te Kocakasim Mahallesi,Islahane Caddesi'ndeki üç katli pembe evde dogdu. Babasi Ali Riza Efendi,annesi Zübeyde Hanim'dir.Baba tarafindan dedesi Hafiz Ahmet Efendi XIV-XV. yüzyillarda Konya ve Aydin'dan Makedonya'ya yerlestirilmis Kocacik Yörükleri'ndendir.Annesi Zübeyde Hanim ise Selanik yakinlarindaki Langaza Kasabasi'na yerlesmis eski bir Turk ailesinin kizidir.Milis subayligi,evkaf katipligi,gümrük memurlugu ve kereste ticareti yapan Ali Riza Efendi, 1871 yilinda Zübeyde Hanim'la evlendi, 1888 yilinda 47 yasinda oldü. Atatürk'ün bes kardesinden dordü küçük yaslarda oldü, sadece Makbule (Atadan) 1956 yilina degin yasadi. Büyük bir fedakarlikla çocuklarini yetistiren, ornek Türk kadini Zübeyde Hanim, oglunun basarilarini gordükten sonra 14 Ocak 1923'te Izmir'de, 66 yasinda hayata gozlerini yumdu.
Çocuklugu, gençligi:
Küçük Mustafa, ogrenim çagina gelince once Hafiz Mehmet Efendi'nin mahalle mektebinde (okulunda) ogrenime basladi, sonra babasinin istegiyle ?emsi Efendi Mektebi'ne geçti. Bu sirada, 1888 yilinda babasini kaybetti. Bir süre Rapla Çiftligi'nde dayisinin yaninda kaldiktan sonra Selanik'e donüp okulunu bitirdi. Selanik Mülkiye Rüstiyesi'ne (ortaokul) kaydoldu. Kisa bir süre sonra 1893 yilinda Askeri Rüstiye'ye girdi. Bu okulda matematik ogretmeni Mustafa Bey adina "Kemal"i ilave etti. 1896 - 1899 yillarinda Manastir Askeri Idadisi'ni (lise) bitirip Istanbul'da Harp Okulu'nda ogrenime basladi. 1902 yilinda tegmen rütbesiyle mezun oldu, Harp Akademisi'ne devam etti. 11 Ocak 1905'te yüzbasi rütbesiyle Akademi'yi tamamladi. 1905 - 1907 yillari arasinda ?am'da 5. Ordu emrinde gorev yapti. 1907'de Kolagasi (Kidemli Yüzbasi) oldu, Manastir'a III. Ordu'ya atandi. 19 Nisan 1909'da Istanbul'a giren Hareket Ordusu'nda Kurmay Baskani olarak gorev aldi. 1910 yilinda Fransa'ya gonderildi. Picardie Manevralari'na katildi. 1911 yilinda Istanbul'da Genelkurmay Baskanligi emrinde çalismaya basladi.Trablusgarp ve Balkan Savaslari'nda:
1911 yilinda Italyanlarin Trablusgarp'a hücumuyla baslayan savata, Mustafa Kemal bir grup arkadasiyla birlikte Tobruk ve Derne bolgesinde gorev aldi. 22 Aralik 1911'de Italyanlara karsi Tobruk Savasi'ni kazandi. 6 Mart 1912'de Derne Komutanligi'na getirildi. Ekim 1912'de Balkan Savasi baslayinca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolayir'daki birliklerle savasa katildi. Dimetoka ve Edirne'nin geri alinisinda büyük hizmetleri gorüldü. 193 yilinda Sofya Atasemiliterligi'ne atandi. Bu gorevde iken 1914 yilinda yarbayliga yükseldi. Atasemiliterlik gorevi Ocak 1915'te sona erdi. Bu sirada 1. Dünya Savasi baslamis, Osmanli Imparatorlugu savasa girmek zorunda kalmisti. Mustafa Kemal 19. Tümeni kurmak üzere Tekirdag'da gorevlendirildi. ![]()
Çanakkale Cephesi'nde:
1914 yilinda baslayan 1. Dünya Savasi'nda, Mustafa Kemal Çanakkale'de bir kahramanlik destani yazip Itilaf Devletleri'ne "Çanakkale geçilmez!" dedirtti. 18 Mart 1915'te Çanakkale Bogazi'ni geçmeye kalkan Ingiliz ve Fransiz donanmasi agir kayiplar verince Gelibolu Yarimadasi'na asker çikarmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915'te Ariburnu'na çikan düsman kuvvetlerini, Mustafa Kemal'in komuta ettigi 19. Tümen Conkbayiri'nda durdurdu. Mustafa Kemal, bu basari üzerine albayligi yükseldi. Ingilizler 6 - 7 Agustos 1915'te Ariburnu'nda yeniden taarruza geçti. Anafartalar Grubu Komutani Mustafa Kemal 9 - 10 Agustos'ta Anafartalar Zaferi'ni kazandi. Bu zaferi 17 Agustos'te Kireçtepe, 21 Agustos'ta II. Anafartalar zaferleri takip etti. Çanakkale Savaslarinda yaklasik 253.000 sehit veren Türk ulusu onurunu Itilaf Devletlerine karsi korumasini bilmistir. Mustafa Kemal'in askerlerine "Ben size taarruzu emretmiyorum, olmeyi emrediyorum!" emri cephenin kaderini degistirmistir. Birinci Dünya Savasi'nda diger cepheler:
Mustafa Kemal, Çanakkale Savaslari'ndan sonra 1916'da Edirne ve Diyarbakir'da gorev aldi. 1 Nisan 1916'da tümgenerallige yükseldi. Rus kuvvetleriyle savasarak Mus ve Bitlis'in geri alinmasini sagladi. ?am ve Halep'teki kisa süreli gorevlerinden sonra 1917'de Istanbul'a geldi. Veliaht Vahidettin Efendi'yle Almanya'ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Bu seyahatten sonra hastalandi. Viyana ve Karlsbad'a giderek tedavi oldu. 15 Agustos 1918'de Halep'e 7. Ordu Komutani olarak dondü. Bu cephede Ingiliz kuvvetlerine karsi basarili savunma savaslari yapti. Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasindan bir gün sonra, 31 Ekim 1918'de Yildirim Ordulari Grubu Komutanligi'na getirildi. Bu ordunun kaldirilmasi üzerine 13 Kasim 1918'de Istanbul'a gelip Harbiye Nezareti'nde (bakanliginda) goreve basladi.Kurtulus Savasi'na dogru:
Mondros Mütarekesi'nden sonra Itilaf Devletleri'nin Osmanli Imparatorlugu'nu isgale baslamalari üzerine; Mustafa Kemal 9. Ordu Müfettisi olarak 19 Mayis 1919'da Samsun'a çikti. 22 Haziran 1919'da Amasya'da ylayimladigi genelgeyle "Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararinin kurtaracagini" ilan edip Sivas Kongresi'ni toplantiya çagirdi. 23 Temmuz - 7 Agustos 1919 tarihleri arasinda Erzurum, 4 - 11 Eylül 1919 tarihleri arasinda da Sivas Kongresi'ni toplayarak vatanin kurtulusu için izlenecek yolun belirlenmesini sagladi. 27 Aralik 1919'da Ankara'da heyecanla karsilandi. 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açilmasiyla türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasi yolunda onemli bir adim atilmis oldu. Meclis ve Hükümet Baskanligina Mustafa Kemal seçildi. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kurtulus Savasi'nin basariyla sonuçlanmasi için gerekli yasalari kabul edip uygulamaya basladi. ![]()
Türk Kurtulus Savasi'nda:
Türk Kurtulus Savasi 15 Mayis 1919'da Yunanlilarin Izmir'i isgali sirasinda düsmana ilk kursunun atilmasiyla basladi. 10 Agustos 1920 tarihinde Sevr Antlasmasi'ni imzalayarak aralarinda Osmanli Imparatorlugu'nu paylasan I. Dünya Savasi'nin galip devletlerine karsi once Kuva - yi Milliye - ordu bütünlesmesini saglayarak savasi zaferle sonuçlandirdi. ![]()
Mustafa Kemal yonetimindeki Türk Kurtulus Savasi'nin onemli asamalari:
- Sarikamis (29 Eylül 1920), Kars (30 Ekim 1920) ve Gümrü'nün (7 Kasim 1920) kurtarilisi
- Çukurova, Gaziantep, Kahramanmaras, ?anli Urfa savunmalari (1919 - 1921)
- I. Inonü Zaferi (6 - 10 Ocak 1921)
- II. Inonü Zaferi (23 Mart - 1 Nisan 1921)
- Sakarya Zaferi (23 Agustos - 13 Eylül 1921)
- Büyük Taarruz, Baskomutan Meydan Muharebesi ve Büyük Zafer (26 Agustos - 9 Eylül 1922)
Sakarya Zaferi'nden sonra 19 Eylül 1921'de Türkiye Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal'e Maresal rütbesi ve Gazi unvanini verdi. Kurtulus Savasi, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlasmasi'yla sonuçlandi. Boylece Sevr Antlasmasi'yla paramparça edilen, Türklere 5 - 6 il büyüklügünde vatan birakilan Türkiye topraklari üzerinde ulusal birlige dayali yeni Türk devletinin kurulmasi için hiçbir engel kalmadi.Cumhuriyet'in kurulusu:
23 Nisan 1920'de Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açilmasiyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulusu müjdelenmistir. Meclis'in Türk Kurtulus Savasi'ni basariyla yonetmesi, yeni Türk devletinin kurulusunu hizlandirdi. 1 Kasim 1922'de hilafet ve saltanat birbirinden ayrildi, saltanat kaldirildi. Boylece Osmanli Imparatorlugu'yla yonetim baglari koparildi. 13 Ekim 1923'te Cumhuriyet idaresi kabul edildi, Atatürk oybirligiyle ilk cumhurbaskani seçildi. 30 Ekim 1923 günü Ismet Inonü tarafindan cumhuriyet'in ilk hükümeti kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti, "Egemenlik kayitsiz sartsiz milletindir" ve "Yurtta baris, cihanda baris" temelleri üzerinde yükselmeye basladi. ![]()
Devrimci Atatürk:
Atatürk, Türkiye'yi "Çagdas uygarlik düzeyinin üzerine çikarmak" amaciyla bir dizi devrim yapti: ![]()
I. Siyasal Devrimler: Saltanatin kaldirilmasi (1 Kasim 1922), Cumhuriyet'in ilani (29 Ekim 1923), Halifeligin kaldirilmasi (3 Mart 1924)
II. Toplumsal Devrimler: Kadinlara erkeklerle esit haklar verilmesi (1926, 1934), sapka ve kiyafet devrimi (25 Kasim 1925), tekke, zaviye ve türbelerin kapatilmasi (30 Kasim 1925), Soyadi Kanunu (21 Haziran 1934), lakap ve unvanlarin kaldirilmasi (26 Kasim 1934), uluslararasi saat, takvim ve olçülerin kabulü (1925, 1931)
III. Hukuk Devrimi: Mecellenin kaldirilmasi, Türk Medeni Kanunu ve diger kanunlarin çikarilarak laik hukuk düzenine geçilmesi (1924 - 1937)
IV. Egitim ve Kültür Alanindaki Devrimler: Ogretimin birlestirilmesi (3 Mart 1924), yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasim 1928), Türk Dil ve Tarih Kurumlarinin kurulmasi (1931, 1932), Üniversite ogretiminin düzenlenmesi (31 Mayis 1933), Güzel Sanatlarda yenilikler.
V. Ekonomi Alaninda Devrimler: Asarin kaldirilmasi, çiftçinin ozendirilmesi, ornek çiftliklerin kurulmasi, Sanayiyi Tesvik Kanunu'nun çikarilarak sanayi kuruluslarinin kurulmasi, I. ve II. Kalkinma Planlari'nin (1933, 1937) uygulamaya konulmasi, yurdun yeni yollarla donatilmasi.
Soyadi Kanunu geregince, 24 Kasim 1934'te TBMM'nce Mustafa Kemal'e "Atatürk" soyadi verildi.Devlet Adami Atatürk:
Ulu Onder Atatürk, 24 Nisan 1920 ve 13 Agustos 1923 tarihlerinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanligi'na seçildi. Bu baskanlik gorevi, Devlet - Hükümet Baskanligi düzeyindeydi. 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edildi ve Atatürk ilk Cumhurbaskani seçildi. Anayasa geregince dort yilda bir cumhurbaskanligi seçimleri yenilendi. 1927, 1931, 1935 yillarinda Türkiye Büyük Millet Meclisi, Atatürk'ü yeniden cumhurbaskanligina seçti. Atatürk, sik sik yurt gezilerine çikarak devlet çalismalarini yerinde denetledi. Ilgililere aksayan yonlerle ilgili emirler verdi. Cumhurbaskani sifatiyla Türkiye'yi ziyaret eden yabanci ülke devlet baskanlarini, basbakanlarini, bakanlarini, komutanlarini agirladi. 15 - 20 Ekim 1927 tarihinde Kurtulus Savasi'ni ve Cumhuriyet'in kurulusunu anlatan büyük nutkunu (soylevini), 29 Ekim 1933 tarihinde de 10. Yil Nutku'nu okudu. ![]()
![]()
![]()
![]()
![]()
Ozel Yasami:
Atatürk, ozel yasaminda sadelik içinde yasadi. 29 Ocak 1923'te Izmir'de Latife Hanim'la evlendi. Birçok yurt gezisine birlikte çiktilar. Bu evlilik 5 Agustos 1925 tarihine dek sürdü. Çocuklari çok seven Atatürk, Afet (Inan), Sabiha (Gokçen), Fikriye, Ülkü, Nebile, Rukiye, Zehra adli kizlari ve Mustafa adli çobani manevi evlat edindi. Abdurrahim ve Ihsan adli çocuklari himayesine aldi. Yasayanlarina iyi bir gelecek hazirladi. 1937 yilinda çiftliklerini hazineye, bir kisim tasinmazlarini da Ankara ve Bursa Belediyelerine bagisladi. Mirasindan kiskardesine, manevi evlatlarina, türk Dil ve Tarih Kurumlarina pay ayirdi.
Kitap okumayi, müzik dinlemeyi, dans etmeyi ve yüzmeyi çok severdi. Zeybek oyunlarina, Rumeli türkülerine, gürese asiri ilgisi vardi. Tavla ve bilardo oynamaktan zevk alirdi. Sakarya adli atiyla kopegi Fox'a çok deger verirdi. Zengin bir kitaplik olusturmustu. Aksam yemeklerine devlet ve bilim adamlarini, sanatçilari davet eder, ülkenin sorunlarini tartisirdi. Temiz ve düzenli giyinmeye ozen gosterirdi. Dogayi çok severdi. Sik sik Atatürk Orman Çiftligi'ne gider, çalismalara bizzat katilirdi. Fransizca ve Almanca biliyordu. 10 Kasim 1937 saat 9.05'te yakalandigi siroz hastaligindan kurtulamayarak Istanbul'da Dolmabahçe Sarayi'nda hayata gozlerini yumdu. Cenazesi 21 Kasim 1938 günü torenle geçici istirahatgahi olan Ankara Etnografya Müzesi'nde topraga verildi. Anitkabir yapildiktan sonra, nasi gorkemli bir torenle 10 Kasim 1953 günü ebedi istirahatgahina gomüldü.
Atatürk Kösesi / Ana Sayfa E- mail : gokhan_baris@hotmail.com