![]() |
||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
"MOLİERE (JEAN – BAPTİSTE POQUELİN, 1962 PARİS – 1673 PARİS)
" |
|||||||||||||
Fransız oyun yazarı, yönetmen ve oyuncu; klasik Fransız komedyasının kurucusu. ![]() Kral tarafından 1.000 livre aylığa bağlandı; 1664'te Kral, oğlunun vaftiz babası oldu. Kral'ın bağladığı para 7.000 livre'ye çıktı; drama kuramcısı Boileau, La Fontaine ve Racine'le dostluk kurdu. Tartuffe oyunu yüzünden Jansenitler'in öfkesini üstüne çekti, sağlığı bozuldu. “Le malade imaginaire” (Hastalık Hastası) oyununun oynanması sonrasında yaşamını yitirdi, törensiz gömüldü. Bir tiyatro adamı olarak oyunculuğu ve tiyatroyu çok yakından tanıyışı, halk tiyatrosunun kaynakları olarak doğaçlamaya yönelişi, özellikle de yarattığı tiplerle “Commedia dell'arte” ile “Commedia erydita”dan yararlanarak yeni Fransız komedyasını oluşturan Moliere, pastoral komedya, comedia ballet ve farslar da yazmışsa da, öncelikle töre komedyası ile karakter komedyasının en iyi örneklerini vermiştir. "Komedyanın görevi, genel olarak insanın, öncelikle de çağımızın insanının kusurlarını göstermektir" diyen Moliere, -Tartuffe'e yazdığı önsözde de belirttiği gibi- insanın doğası gereği bütün bu kusurlarının ve güçsüzlüklerinin ancak güldürmecenin gücüyle düzeltilebileceğini, onun için de hiçbir konunun yergisel bakış alanı dışında kalamayacağını vurgular. Bu anlamda toplumsal töreler ile onların temsilcisi olan toplumsal bireyleri ele alan Moliere, bireysel ile törelerin insancıllık ile gerçeklik karşısındaki konumlarını –komedyalarını- ortaya koymuş; kişileri eleştirirken topluma da eleştiri getirmiş; yarattığı kişilerin -tiplerin- güçsüz yanlarını ortaya çıkarmış; yaşamın gerçeklerine ters düşen davranışlarını alaya aldıkça, gerçeklerle uyuşan ahlakın öğreticiliğini yapmıştır. Moliere'in oyunları düzçizgilidir; Olaylar örgüsünün yavaş yavaş çözülüşü içinde bir öykü öbürünü izler. Yalın bir oyun dili kullanmış olan Moliere, ilkönce Alexandrine ölçüsüyle, sonra düzyazı diliyle yazmış; yeni-klasikçi beş perdelik oyun yapısı dışında yek ya da üç-perdelik oyunlar kaleme almıştır. Ulaştığı evrensellikten dolayı Batı tiyatrosu üstünde çok geniş etki yapmış olan Moliere'in Türk tiyatrosunda özel bir yeri vardır. Tanzimat'la başlayan tiyatro edebiyatına Moliere örnek alınmış, Ahmet Vefik Paşa, Ali Bey, Teodor Kasap ve Güllü Agop tarafından yapılan uyarlamalar, çeviriler ve yeniden düzenlemelerle bir "Türk-Moliere okulu" yaratılmıştır. Türkçeye hemen hemen bütünüyle çevrilmiş olan Moliere'in oyunları şöyle sıralanabilir: George Dandin'e benzeyen ilk farslarından olan "La Jalouisie de Barboille (1645-50, Soytarının Kıskançlığı), Scramouche'un II Medico Volante'sine dayanan ve ‘Le Medecin Malgre lui'nin ilk çeşitlemesi olan "Le Medecin Volant" (1945-50, Hekim Uçtu); N. Barbieri'nin L'inavsertino'suna dayanan bir fars, L'etourdi, ou Les Contre-Temps (1653, Şaşkın yahut Beklenmedik Engeller), XIV. Louis önünde ilk kez oynadıkları "Le Depit Amoureux" (1656, Küskün Aşıklar), bir evlilik komedyası olan "Sga'arelle, ou Le Cocu İmaginaire" (1660, İkili Memo), koşuklu bir komedya olan "Don Garcie de Navarre, ou Le Prince Jaloux" (1661, Don Garcia de Navvare), Terentius'un İkizler oyunundan esinlenme olan "L'ecole de Maris" (1661, Kocalar Mektebi), saray için yazılmış ilk comedie-ballet olan "Les Facheux" (1662, Münasebetsizler); ahlaki ve edebi yönden eleştiriye uğrayan “L'ecole” ve edebi yönden eleştiriye uğrayan "L'ecole des Femmes" (1662, Kadınlar Mektebi); bu oyunla ilgili eleştirileri yanıtlayarak, iyi bir oyunun beğenilen oyun olduğunu öne süren "Critique de L'ecole des Femmes" (1663, Kadınlar Mektebinin Tenkidi), bir oyun provası ortamında Moliere'in oyunculuk ve komedya üstüne düşüncelerini dile getiren "L'impromptu de Versailles" (1663, Versailles Tuluatı", Rabelais'in Pantagruel'indeki bir olaya dayanan "Le Marige Force" (1664, Zorla Evlenme); Moreto'nun "Aşağılamaya Karşılık Aşağılama" oyununa dayanan Comedie-Ballet, La Princesse d'Elide (1664, Elis Prensesi), XIV. Louis'yle aralarının açılmasına neden olan ve din adamlarının ikiyüzlülüğünü işleyen "Tartuffe" (1664, Tartuffe); Don Juan öyküsünün ilk çeşitlemelerine dayanan düzyazılı komedya, “Don Juan, ou Le Festin de Pierre” (1665, don Juan); Versailles'da Karal'ın önünde oynana hafif doğaçlama bir oyun (comedie-ballet) olan “L'omour Medecin” (1665, Sevda Hekim), tragedyaya yaklaşan bir komedya sayılan "Le misantrhrope" (1666, Adamcıl); “Le Vilaine Mire” adlı masaldan esinlenme olan düzyazılı fars, "Le Medecin Malgre Lui" (1666, Zoraki Hekim); "Ballet de Muses'e katılan oyunlar; "Melicerte" (1666, Melicerte), “La Pastorale Comique” (1667, Komik Pastoral) ve “Le sicilien, ou L'amour Peinte” (1667, Sicilyalı yahut Resimli Muhabbet); Plautus'un Amphitryon'una dayanan özgür koşuklu oyun "Amphitryon" (1668, Amphitryon), bir sınıf farkı evliliği komedyası olan Georges Dandin,”ou Le Mari Confondu” (1668, Geroge Dandin), Plautus'un Altın Çömlek oyununa dayanan komedya, “L'avare” (1668, Cimri), komik şarkı ve dansları içeren comedie-ballet, “Monsiour de Pourceaugnac” (1669, Mösye de Pourceaugnac), Kral XIV Louis tarafından konusu verilen oyun, “Les Amants Magnifiques” (1670, Şanlı Aşıklar), Versailles'a uygun giyinmemiş bir Osmanlı elçisini gülünç düşürmek için konusu yine XIV. Louis tarafından verilmiş bir comedie-ballet olan “Le Bourgeois Gentilhomme” (1670, Kibarlık budalası), Cupid ile Psyche söylencesine dayanan ve Moliere, Corneille, P. Quinault (şarkı sözleri) ve Lully (müzik) tarafından birlikte kotarılmış bir comedie-ballet olan “Psyhce” (1671); Terentius'un Phormio'suna dayanan farssal komedya, “Les Fourbeise de Scpain” (1671, Scapin'in Dolapları); sınıf atlama budalası taşralıları taşlayan düzyazılı komedya, “La comtesse D'Escarbagnas” (1671, Kontes D'Escarbagnas (1671, Kontes D'Escarbagnas); günün modası olan dil bilgisi, felsefe ve astronomi öğrenme tutkusunu alaya alan “Les Femmes Savantes” (1672, Bilgiç Kadınlar); son oyunu olan "Le Malade İmaginaire" (1673, Hastalık Hastası). . |
||||||||||||||
|
||||||||||||||
E-mail:
derlenis@hotmail.com
- bullshit@kornfreak.com
- govsanat@hotmail.com Görsel Ve Sahne Sanatlari Toplulugu Web Tasarimi 2004© |