Anayasa Mahkemesi Başkanı sn. Bumin, mahkemenin yapısının değişmesi gerektiğini, bu yönde kanun tasarısı hazırladıklarını söyledi. Anayasa Mahkemesinin yapısı ve işleyişinin değiştirilmesi gerektiği ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Anayasa Mahkemesi nin gündeminde bulunan İş yükü ve her alana yayılmış her biri kendi alanında uzmanlık İsteyen konular. Artık iş bölümü esasına dayalı, uzmanlık alanları üzerine yapılanmış daireler ve büyük genel kurul yöntemi benimsenmektedir. Bu nedenle en az 3 alan üzerine daire kurulmalı, üye sayısı artırılmalı ve Cumhurbaşkanınca seçilmesi yolu kaldırılmalıdır. Ayrıca özel ve teknik konularda her kurumdan "bilirkişi" mahiyetinde değerlendirme alabilmelidir. Kısaca Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince 1998 yılında benimsenen yapısal statüye girmesi en uygun işleyiş olacaktır. Böylece davaların uzaması, gerekçeli kararların geç yayımlanması önlenerek, tarafların temyizi ile büyük genel kurulda yeniden inceleme imkânı sağlaması mümkün olacaktır.
Mahkemelerde mutlaka hukuk eğitimi almış hakimler üye olmalıdır. Nitekim Birleşmiş Milletler' in hakimlerle ilgili yönergesinde de hukuk eğitimi almış hakimlerce mahkeme oluşturulması belirtilmiştir. Ayrıca AİH sözleşmesindeki hakim önüne çıkılması da, hukuk eğitimi almış bir hakim huzuruna çıkılması anlamındadır.
Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açabilecek makamlar, 1961 Anayasası'nda bulunan, kanunlarla ilgili kurumların, kendi varlık ve görevleriyle ilgili, haklarını etkileyen kanunlar hakkında, geniş bir kitleye dava açma hakkı, daha da genişletilerek verilmelidir. Örneğin, Meclis' te temsil edilen veya seçime girmeye hak kazanmış siyasi partilerin, sendikaların, üniversitelerin, yüksek yargı kurumlarının, meslek odalarının, sivil toplum örgütlerinin, hatta bireylerin iptal davası açabilme hakkı tanınmalıdır. Nitekim, Almanya, ispanya, Portekiz, Meksiko, Arjantin, Kolombiya, isviçre hukuk düzenleri bireylere Anayasa Mahkemesi'ne başvuru hakkını tanımıştır.
İtirazen denetimlerin daha genişçe yapılabilmesi için, itirazlarının ciddiliği değerlendirmesi daha makul, belirli ölçülerle sınırlanmalıdır. Aksi halde ilgili mahkemenin birçok iddiayı ciddi bulmayarak anayasal denetiminin önünü tıkaması haklı olarak yakınmaya meydan vermektedir. Anayasa' ya aykırılık iddiasında bulunan kişiye, doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne iddiasını bildirmesi yolu düşünülebilir. Eğer Anayasa Mahkemesi, iddiayı ciddi görürse yerel mahkemeden, dosyayı kendisine göndermesini isteyerek anayasal denetim yapılabilir.
Yüce Divan yargılaması ve siyasi parti kapatılma davaları ceza davası niteliğinde olduğu için, bu görev Anayasa Mahkemesi'nin uzmanlık alanı değildir. Yargıtay'ın ceza daireleri başkanlarından oluşacak bîr kurul tarafından bu iki tür davaya bakılması en isabetli çözümdür. Anayasa Mahkemesinin yapısı ve işleyişini değiştiren AK Parti hükümeti, anayasal yargı alanında reform yapmış olacaktır.
Hacı Ali Özhan
Bu makale vakit gazetesinde 1 şubat 2003 tarihinde yayımlanmıştır.
