hacialinin araştırmaları

CMUK 365 vd. maddeleri gereği "suçtan zarar gören" her şahıs kamu davasına müdahale ederek Savcılığın kamusal iddia makamı yanında ferdi iddia makamını oluşturabilmektedir.

Kanunumuz da, sanığın temsilcisi sıfatı ile vekil, koca ve kanuni temsilci müdafaa edebilmesine rağmen, ferdi müdaafa makamında bulunmak ve sanığı desteklemek için ceza davasına katılmayı düzenlememiştir.

Ancak, ceza mahkemesinde kamu davasına katılan, şahsi hak davasını açmışsa, bu davaya HUMK usulüne göre hukuk mahkemesi gibi bakılacağından, katılan, davalı olarak medeni sorumluyu göstermemişse medeni sorumlu HUMK 53 maddesi gereği şahsi hak davasına müdahale edebilmektedir.

CMUK'ta açıkça düzenlenmemiş olmasına rağmen, CUMK 53 vd. maddelerindeki feri müdahaleye benzeyen "medeni sorumlu”, "ek ceza sorumlusu*' olarak tanımlanan şahısların, taraf yardımcılığı amacıyla "YARDIM KATILMASI" müdahale usulü Doktrinde kabul edilmektedir.

Bu konudaki görüşünü Prof. Dr. Nurullah Kunter Muhakeme Hukuku dalı olarak Ceza Muhakemesi Hukuku isimli eserinde (Kazancı hukuk yayınları 8.Baskı) 225,294,306,307,308,309.sayfalarında belirtmiş, isviçre'nin bazı kantonlarında sorumlu 3.kişiler sanıkla beraber olmak üzere davaya katılabildiklerini ve bu konuda CPPI (italyan Ceza Muhakemeleri Kanunu) 112, 123.maddelerini önermiştir.

CMUK’ taki bu boşluğun doldurulmasında kıyasen uygulanabilecek olan HUMK 53 maddesi feri müdahale usulü istisnai ve sınırlayıcı olmayıp benzer durumlarda uygulanabilecek bir hükümdür. (a.g.e. s. 538)

Anayasa Mahkemesi içtüzüğünün Anayasa Mahkemesinin bağlı olduğu kurallar başlıklı 2/2 maddesinde "... Mahkeme çalışma esasları ve usûlleri hakkında kanunlarda ve içtüzükte hüküm bulunmayan hallerde genel hukuk kurallarını uygular." demektedir.

Hukukun genel ilkesi düzeyinde bulunan Medeni Kanunun 1. maddesinde "...Hakkında kanuni bir hüküm bulunmayan meselede...kendisi vazıı kanun olsaydı bu meseleye dair nasıl bir kaide vazedecek idiyse ona göre hükmeder..." demektedir.

Yine, 2949 sayılı kanunun öncesi olan ve aynı hükümleri içeren 44 sayılı kanunun gerekçesinde ".........Konacak usul hükümlerinin ihtiyaca uygunluk derecesini şimdiden kestirmenin güç olacağı, kurulacak Anayasa Mahkemesinin vasfı itibari ile karşılaşacağı usul meselelerini, umumi esaslar dairesinde içtihat yoluyla kolaylıkla çözebileceği düşünülerek bu sahada da kapsayıcı bir düzenlemeden kaçınılmıştır......." denilmiş,

Karma komisyon raporunda da "...hüküm sevk olunmayan hususlarında içtihada terk edilmesi uygun görülmüştür." denmektedir.

Anayasada ve diğer mevzuatımızda, Anayasa Mahkemesinin yürütmenin durdurulmasına ilişkin karar verilip verilmeyeceği yönünde hiçbir açık düzenleme yok iken, hatta Mahkemece bu yöndeki talepler reddedilmiş iken, (Örneğin; 06-04-1972 tarih 72/13 E, 72/18 Kararı, -24-05-1977 tarih 77/60 E, 77/81 Kararı, -01-08-1985 tarih 85/659E, 85/04 Kararlarında red edilmiştir.)

1993 yılı ve sonraki kararlarında, bu yöndeki boşluk içtihatla doldurularak Anayasa Mahkemesinin yetkisinde yorumu yapılmıştır.

Nitekim yürütmenin durdurulmasına Anayasa Mahkemesi kendisini yetkili gördükten sonra çok sayıda kararda yürütmenin durdurulmasına ilişkin karar verilmiştir. (Örneğin-21-10-1993 tarih 93/33 E, 93/40-1-2 kararı, -11-04-1994 tarih 94/43 E, 94/42-1 kararı.)

Siyasi partilerin kapatılması veya kapanmasına ilişkin hükümler SPK' da bulunmasına karşın, kendiliğinden fesih, dağılma halinin tesbiti, hukuki varlığının sona erdiğinin tesbiti, kurulmamış sayılmanın tesbiti türünde tesbit kararı vermeye, Mahkeme içtihatla kendisini yetkili görerek davaları incelemeye almıştır.

-Any.Man.21-01-3987 tarih 86/522E, 97/01 kararı, -Any.Mah.24-11-1992 tarih 92/03 E, 94/04 kararı.)

Mahkemece, anayasaya aykırılık sorunu yorumla 'bekletici mesele' olarak görülmüş, keza, SPK' nun 9 maddesinin yorumunda itirazı 'önsorun' olarak görmüş, bir kararında da 'soruşturmanın genişletilmesi' yönünde karar verilebileceği yönünden inceleme yapmıştır.

Anayasa Mahkemesi Fazilet Partisi davasında, başsavcılığın hazine yardımı hakkı üzerine ‘ihtiyadi tedbiren’ karar verilmesi istemini, ara kararıyla kabul ederek, bu konuda özgün bir örnek oluşturmuştur. Asıl karar verilirken de hüküm bölümün de, ‘gerekçeli karar yayımlanıncaya kadar hazine yardımına ilişkin tedbirin devamına’ şeklinde karar vermiştir.

Yukarıdaki açıklamalar da görüleceği üzere, parti kapatma davasının sonuçlarından zarar görecek kişilerin davaya müdahil olabileceklerini düşünüyorum. Davanın esası ve sonuçları ile, zarar arasında illiyet bağı tespit edilen kişilerin, müdahillik başvurusunun kabulü kanımca zorunludur. Partinin kapatılmasına neden olacak kişilere 5 yıl süre ile seçilme yasağı ayrıca milletvekili ise vekilliğin düşümü gibi kararlar verilmektedir. Dolayısıyla doğrudan kişisel zarar söz konusudur. Ayrıca kapatmaya neden olacak eylemlerin, “gerçeğinin tespiti açısından” bu kişilerin dinlenilmesi, savunmasının alınması, deliller gösterebilmeleri gibi usul hükümlerinin tanınması da gereklidir. Aslında davanın esastan çözülmesi de bunu gerektirmektedir.

Kapatmaya eylemleriyle neden olmayan kişiler dışındaki, parti yönetici organlarının (örneğin genel merkez yönetim kurulu veya il, ilçe yönetim kurulu organlarının) da, partilerinin kapatılması nedeniyle ‘zarar’ ları olacağı, karardan etkilenecekleri açıktır. Bu kişilerin de müdahillik taleplerinin ciddi görülerek esastan incelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Yine partili milletvekillerinin, açılmış kapatma davasına müdahillik başvurularının kabul edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Örneğin RP si davasında milletvekilliği düşürülen sn. Ahmet Tekdal’ ın veya Fazilet Partisi davasında eylemleriyle kapatmaya neden gösterilen sn. Merve Kavakçı’ nın, bu davalara müdahillik başvurularının reddi, usul kurallarına sığınılarak şekli gerekçelerle izah edilemez kanısındayım.

Anayasa mahkemesi, görülmekte olan kapatma davasının esasıyla ilgili ve sonuçlarından doğrudan zarar görecekler için, müdahillik konusundaki kanun boşluğunu, hukukun genel ilkelerine, vicdana, hakkaniyete uygun ve haklara üstünlük veren yorumlarla doldurması gerekir. Usul kurallarını basit şekil uygulaması olarak görmemelidir. Kanunun ve içtüzüğün hükmü ve gerekçesinde belirtildiği gibi, genel hukuk ilkeleri uygulanarak, müdahil başvuruları esastan incelenmelidir kanısındayım.

Hacı Ali Özhan .................................................................................

Not:

*...........-Mağdur (Medeni) sorumlu sıfatı ile seçmen vatandaş olarak davalı yanında "yardım katılması" olarak MÜDAHALE TALEBİMİN KABÜLÜNÜ,

-Kabul edilmediğinde, davalı parti yanında ek ceza sorumlusu sıfatı ile..............partisi üye ve yöneticilerinin müdahalelerinin mümkün olup olmadığının tespitini,

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI