Vakit gazetesi, yazar ve muhabirlerine karşı tazminat davaları açılmaya devam ediyor. Gazete ile yazar ve muhabirler açılmış çok sayıda tazminat davaları ve ceza soruşturmaları ile uğraşmak zorunda kalıyor. Abdurrahman Dilipak'ın uğradığı haciz mağduriyeti hepimizin hafızasın da. Şimdi de Asım Yenihaber hakkında 312 general hakarete uğradıklarını ileri sürerek 634 milyarlık tazminat davası açmışlar. Bu vesile ile Basın kanunu değişikliği TBMM gündeminde iken konuyu hukuki açıdan değerlendirmek istiyorum.
Basın yoluyla hakaret yapıldığında parasal tazmin sorumluluğu olmalı mı? Tekzip metninin veya mahkeme kararının basında yayımlanmasının yeterli müeyyide olacağı kanısındayım. Çünkü, gazeteler doğrudan ticari kuruluşlar değil, kamu hizmeti ağır basan sosyal hizmet kurumlarıdır. Sermaye şirketi gibi düşünülmeyeceğinden yaptırımların parasal olmaması daha yerinde olacaktır. Çok sayıda tazminatın ödenmesi ciddi ekonomik güçlüklere neden olarak gazetelerin kapanması sonucunu doğurabilecektir. Diğer yandan hakarete uğrayan mağdur kişi, yayın yoluyla mağdur olduğu için gönderdiği tekzibin veya mahkeme kararanının yayınlanmasını önemsediğinden yeterli tatmini oluşturacak kapsamdadır. Hatta, mağdur ancak bu şekilde tatmin olacaktır. Gerçi kanun parasal tazminata gerektiği halde de mahkumiyet kararının gazetede yayınlanmasıyla hakime seçimlik bir yetki veriyor. Hatta kanun "diğer bir tazmin sureti ikame veya ilave edebileceği gibi tecavüzü kınayan bir karar vermekle de yetinebelir" diyerek seçimlik hakkı epeyce genişletiyor. (Borçlar kanunu m.49) Ancak mahkemeler genelde para yoluyla tazmine karar veriyorlar.
Yazar ve muhabirin tazminat sorumluluğu ise kesinlikle kaldırılmalıdır. Yazar ve muhabir işveren adına ücretli olarak çalışan durumundadır ve geliri sınırlıdır. Gerçi genelde gazeteler yazar ve muhabirin sorumluluğunu üstlenmektedir ancak yazar ve muhabirin davalı olarak yıllara sirayet edecek şekilde yargılanması gerçekte yıpratıcıdır. Gazetenin kapandığında veya borçlarını ödeyemez hale geldiğinde yazar ve muhabirin mağdur olacağı açıktır.
Kanuna göre hakarete uğradığını söyleyen kişi gazeteye tekzip metni göndermeden dava açabilmektedir. Yani gazete ve yazar tekzibi bilmeden mahkemede davalı duruma düşmektedir. Tekzip metni yayımlandığında muhatap cevap hakkını kullanmış olacağından kamuoyu bilgilendirilerek mağduriyet giderilmiş olunacaktır. Mağduriyetin bu yolla tazmini mümkün iken, bu yol denenmeden doğrudan mahkemede dava açılması yeni haksızlıklara neden olabilecektir. Özellikle kötüniyetli kişiler mağdur olduk bahanesiyle, ek gelir sağlayan kazanç kapısı olarak görebileceklerdir. Bu nedenle tekzip etmek tazminat davası için ön şart haline getirilmeli, tekzip metni yayımlanmadığında dava açılabilmelidir.
Basın kanununda yapılacak değişiklikte, mağdurun tekzip zorunluluğu dava ön şartı olarak getirilmeli, gazete sahibinin parasal tazminat sorumluğu yerine "mahkeme kararını" yayımlamak müeyyidesi getirilmesi, yazarın ve muhabirin parasal tazminat sorumluluğunun kaldırılması işin niteliği ve mevcut koşullarda daha isabetli olacaktır. Ancak mahkeme kararı yayımlanmadığında parasal bir yaptırım ve hatta hapis cezası getirilebilir.
Asım Yenihaber davası bize göstermiştir ki; bir yazıda geçen bir meslek veya kavramdan dolayı o meslek veya kavramla ilgili herkesin kendisini muhatap görerek dava açması hakkında kanuni hüküm getirilmesi gereklidir. General kelimesi geçti diye bütün generallerin dava açabilmesi yani aktif husumet ehliyeti dediğimiz bu hakkın kullanımı kanunda açık bir düzenlemeye kavuşturulmalıdır. Yine hakaret kavramı yorumlanırken Avrupa Birliğinin değerleri ölçü alınmalıdır. Aksi halde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde Türkiye mahkum olacağı gibi Avrupa Komisyonunun geçenler de açıkladığı ilerleme raporuna göre giriş sürecide gereksiz uzamış olacaktır. Bu nedenle "hakaret" kavramı belirgin, açık, ağır, haksız, kötüniyetli, zarar vermek amaçlı saldırılarla sınırlanarak, yazarın ifade özgürlüğü ve halkın bilgilenme hakkı genişletilmelidir.
hacı ali özhan
bu makale vakit gazetesinde 8 kasım 2003 tarihinde yayımlanmıştır.
