ASKERİ CEZA

Askeri Ceza kanununda, bazı suçları işleyen sivillerin askeri mahkemelerde yargılanabilecekleri belirtilmiştir. Yedinci uyum paketiyle bu suçlar azaltılarak Avrupa Birliği hukukuna uyum sağlanmak istenmiştir, ancak getirilen daraltma yeterli değildir. Avrupa ülkelerinde askeri mahkemelerin sivil kişileri yargıladıkları pek görülmez. Kanun geniş tutulduğu için bizde bunun örnekleri sıkça görülmektedir.

Kışla içinde askeri şahıslara karşı sivillerce işlenen suçlar bu kapsamda olduğu gibi kışla dışında işlenen suçlarda da askeri mahkemeler sivilleri yargılamaktadır. (353 sk.m.11) Yine bir suç asker kişilerle birlikte sivillerce işlendiğinde askeri mahkemeler sivilleri de yargılamaktadır. Askeri mahkemelerin görev alanı savaş halinde daha da genişlemektedir. Askeri kuvvetlere hakaret eden siviller askeri mahkemelerde yargılanıyorken, Anayasa. Mahkemesi 1978 yılında bu hükmü iptal etmiştir. Eğer bu hüküm iptal edilmemiş olsaydı TCK m. 159 gereği kamuoyunun yakından tanıdığı bir çok gazeteci, yazar, siyasetçi askeri mahkemelerde yargılanıyor olacaktı.

Askeri mahkemelerin yanında birde Disiplin mahkemeleri var. Bunlar teknik olarak mahkeme statüsünde olup ' sırf askeri suç' diye tanımlanan suçları yargılamaktadır. Disiplin mahkemesi başkan ve üyeleri kıta subaylarından oluşmaktadır. Kanunda hukukçu olma şartı getirilmediğinden kışla komutanı, genellikle kıta subaylarını atamaktadır. Bu mahkemeler askeri konulardaki özel suçları yargıladığı için ihtiyaçtır. Ancak disiplin mahkemeleri varken ayrıca askeri mahkemelerin kurulması gerekli değildir. Askeri mahkemelerin görev alanından sivilleri yargılayan kısmı çıkarılıp, disiplin mahkemesinin görevleriyle birleştirilebilir. Böylece disiplin mahkemeleri ortadan kaldırılarak yalnızca askeri mahkemelerin bulunması ihtiyacı karşılamaya yetecektir.

Ayrıca sivil ve askeri Yargıtay ve Danıştay'ın varlığı yargılama ikiliğine neden olduğu için sürekli eleştirilmektedir. Yüksek mahkemenin tek olması fikri bir çok yönden gerekli ihtiyaçtır. Askeri Yargıtay'ın kaldırılarak, Yargıtay içinde bir askeri konulara bakacak yeterli sayıda daire kurulmalıdır. Yine Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırılarak Danıştay içinde askeri uyuşmazlıklara bakacak bir daire şekline dönüşmesi benimsenmelidir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine, Türkiye'ce konulan Askeri konulardaki çekince kaldırıldı. Artık askeri mahkemelerin kararları da Avrupa'ya taşınabilmektedir. Avrupa süreciyle uyumlu olmak için askeri yargının da yeniden yapılanmaya ihtiyacı var. Özellikle askeri mahkemelerde hukukçu olmayan asker üyenin bulunması, askeri mahkemelerin sivilleri yargılaması, askerlerin düşünce açıklaması niteliğindeki hareketlerin cezalandırılması, savcının komutandan olur almadan soruşturma yapamaması, komutanın emriyle iddianame hazırlamak zorunda olması gibi askeri suçların niteliği ve usuli konular ciddi anlamda elden geçirilmelidir.

Hacı Ali Özhan

Bu makale vakit gazetesinde 29 kasım 2003 tarihinde yayımlanmıştır.