İdam cezasının kaldırılmasıyla bunun yerine ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası getirildi. Müebbet hapis 36 yıllık süre ile sınırlanmıştır. En ağır ceza idam olduğundan ceza silsilesini bozmamak için müebbete ağırlaştırma niteliği getirilmiştir.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis, yüksek güvenlikli cezaevlerinde tek kişilik odada çekileceği belirtilerek mahkumun dışarıyla ilişkisi, haberleşme, ziyaret, havalandırma gibi haklarına sınırlanmıştır. Bu nitelikler, müebbet hapis cezasından ayırıcı, farklı özellik göstermemektedir. Keza uygulanma zorlukları düşünüldüğünde ağır müebbetin ceza kademesinde pratik bir anlamı da yoktur.
Aslında yapılması gereken idam cezası yerine en ağır cezanın müebbet hapis kabülü ile ceza kademelerinin yeniden ayarlanmasıydı. Zaten 2002 yılındaki 4771 sayılı kanunlada bu yapılmıştır. Ancak 2004 yılında çıkarılan 5218 sayılı kanunla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası getirilmiştir.
Geçen hafta değinmeye çalıştığım gibi 9 ağustos 2002 tarihine kadar işlenen "savaş" suçları hariç idam cezaları "müebbet hapise" dönüşmüştür. Bu kanunu yürürlükten kaldıran 2004 yılında çıkarılan kanunla müebbete dönüşen bu cezalar "ağırlaştırılmış müebbete" çevrilmiştir. Yani idam mahkumlarına önce müebbete sonrada ağırlaştırılmış müebbete cezası verilmiştir. Böylece idam cezalarına ilişkin hapis süresinin hesabında gereksiz bir karışıklığa neden olunmuştur.
Kanunla kazanılmış hak geri alınamayacağı ve TCK m.2 hükmü işlemez hale getirilemeyeçeği için 20.7.2004 tarihine kadar işlenmiş olan idam cezalı suçların cezası müebbet hapis olacaktır. Ancak bu tarihten sonraki suçlar için ağırlaştırılmış müebbet cezası verilebilir. Cezanın infaz hesabındada ceza hukukukun genel ilkesi olan sanık lehine yorum gereği müebbetin karşılığı olan ceza esas alınmalıdır.
Müebbet hapis cezası yaşam boyu olmakla beraber 36 yılla sınırlanmıştır. Bununla cezaların ıslah edici özelliği nedeniyle kesintisiz olarak bir kerede çekilebilecek cezayı tespit ederek insani duyarlılık gösterilmiştir. Bu gerekçeden hareketle mahkum, Türkiye'ye iade edildiğinde yabancı ülkedeki hapis süresi Türkiye'de infaz edilmiş gibi hesap edilmelidir. Suçluların iadesine ilişkin uluslararası sözleşmeler ile mahkum iadesine ilişkin ikili sözleşmelerin bir amacıda bunu sağlamaktır.
Özellikle Almanya'da suç işleyen Türkleri ilgilendiren bu konuda en tipik örnek Mehmet Ali Ağca olayıdır. Bilindiği üzere Ağca, Türkiye'de suç işledikten sonra İtalya'da Papa'ya suikast nedeniyle ölünceye kadar hapise mahkum edilmiştir. Papa tarafından af edilmesi üzerine 20 yıl hapis yattıktan sonra 2000 yılında Türkiye'ye iade edilmiştir.
Ağca, Papa'ya karşı Türkiye'de suikast yapsaydı veya İtalya'da suikast yapmakla beraber Türkiye'de yakalansaydı hiç kuşkusuz Türk kanunları uygulanacaktı. Üst cezanın belirli bir miktarla sınırlanması gerekçeleri yanında cezaların içtiması ve şartlı tahliye hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, İtalya'da yakalanıp cezasını çekmiş olması infaz hukuku uygulamasında değişiklik doğurmayacaktır.
Aksi halde her iki ülkede ayrı ayrı 36 yıllık hapisin kesintisiz olarak çekilmesi hali ortaya çıkacaktır. Bununda kanun ve sözleşmelerdeki amaca aykırı düşülecektir. Bu nedenle kesintisiz ve Türkiye'deki infazdan önce Ağca'nın İtalya'da çektiği 20 yıllık hapisin, Türkiye'de çekmiş gibi hesap edilmesi gerekir. Yani yabancı ülkedeki hapis süresinin, Türkiye'deki başka suçtan mahkumiyet halinde her iki cezanın toplamına infaz hükümleri uygulanmalıdır.
Yeni ceza kanunumuzda ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası fikrini benimsemiştir. Aslında bu yeni kanunla müebbet hapis cezasınında tümden kaldırılması isabetli olacaktı. Adı müebbet olmakla beraber zaten süreli bir hapislik söz konusu olduğundan pratik bir anlamıda kalmamıştır. Müebbetin kaldırılmasında bir mahzur olmayacağı gibi infaz uygulamasında önemli kolaylıklar sağlayacaktır. Bu nedenle müebbet hapis cezası kaldırılmalı, henüz uygulamaya başlanmadan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasından vazgeçilmelidir.
Hacı Ali Özhan
Bu makale 5 şubat 2005 tarihli vakit gazetesinde yayımlanmıştır.
yargı sayfası
yargıtay sitesi