CEP' İN ALT YAPISI

Rekabet Kurulu, Aria' nın başvurusu üzerine Turkcell ve Telsim'e, hakim durumlarını kötüye kullandıkları gerekçesiyle para cezası verdi. Turkcell ve Telsim'in oluşturdukları alt yapı dolaşım hizmetinden, Aria' nın yararlanmasını reddetmeleri üzerine bu karar alındı. Hatırlanacak olursa, ilk cep telefonu ihalesini 500 milyon Dolar gibi küçük miktarlara 1996 yılında alan Turcell ve Telsim, pazara ilk giren firmalar olarak alt yapı ağlarını kurmuşlardır. Sonraki ihalenin 2001 yılına kadar gecikmesi yanında piyasaya ilk girenlerin avantajı nedeniyle abonelerin büyük çoğunluğunu bu iki firma toplamışlardır. Hatta beklenilen 200 bin abone sayısının çok üzerinde yaklaşık 20 milyonu bulan abone toplanmıştır.

Aria ile Aycell, 2,5 milyar dolara ihaleyi almalarına karşın, Turkcell ve Telsim'in alt yapı dolaşım hizmetlerinden Kurula göre kötüniyetli olarak faydalandırılmaması, hatlar arasındaki ücret fazlalığı ve abonelerin çoğunluğunu bu firmalar topladığı için yeterli abone sayısına ulaşamamışlardır. Bu nedenlerle de Aria ile Aycell birleşmek zorunda kalmışlardır.

Kendine özgü olduğu için düz mantıkla anlaşılması zor bir konu. Teknik olarak hatalı düşünebileceğimi kabul ederek, kafama takılan bir konuyu paylaşmak istiyorum. Bilindiği üzere, 1996 yılında cep telefonları kullanıma açıldı. İlk abone ve kullanımı Turkcell ve Telsim yaptığı için, ihtiyaç sahipleri bu iki hattan birisini seçmek zorundaydı. Abone ve açılış işlemlerini Telekom yaptığı için ( o zaman cep alanlar hatırlar, firma temsilcilerine vekalet verilerek Telekom da işlem yapılıyordu) tüketiciler, ilk olarak isimlerini duydukları Turkcell ve Telsim kimdir, rolü nedir bunu bile anlayamamışlardı.

Turkcell ve Telsim arasındaki konuşmalarda ücret farkı olacağı kimse tarafından bilinmiyordu. Herkes rastgele iki hattan birini satın aldı. Şimdi Turkcell ve Telsimi kendi içinde aradığınızdaki tarife ile Telsim' den Turkcell'i aradığınızdaki tarife iki katına kadar farklı olabiliyor. Hatta Ayceel'in cep telefonu tarifesi çok düşük iken Ayceel'den diğer hatları aradığınızda on katı kadar, hat dışı ücret ödenmekte. Turkcell ve Telsim iki ayrı hat olmasaydı tüketici aynı hat içinde konuşmuş gibi ücret ödeyecekti. 542 li numaradan, 532 li numaraları aramak arasında tüketici açısından pratik bir fark yok. Farklı ücrete tabi olunacağını bilmeden, bu yönde bilgilendirilmeden farklı bir tarife ödenmesi tüketicinin yanıltılmasıdır. Tüketici açısından Turkcell ve Telsim veya başka bir firma hiçbir anlam ifade etmemekte. Dolayısıyla tüketici hizmetin niteliğine yönelik fark bulunmamasına rağmen, farklı tarife ödemek zorunda bırakılmaktadır. Cep telefonu hizmetini Telekom verseydi, hatlar arasında böyle bir farklı tarife olmayacaktı. Telefon hizmetleri bu iki firma değil de, 5 veya 10 firma arasında paylaştırılmış olsaydı, tüketiciler daha büyük miktarda, başka hattı aradıkları için fark ödemek zorunda kalınacaktı.

Bu hali şöyle örnekleyebiliriz. karayolu yokken iki şehir arasında yolcu taşıma yetkisi verdiğiniz bir firma, yolcu taşımak için öncelikle karayolunu inşa etmek zorundadır. Yol için alt yapı yatırımı yapan firma bilet fiyatlarına bunu mecburen yansıtacaktır. Telsim ve Turkcell iki ayrı karayolu yaparak ayrı yollardan aynı şehire yolcu taşımaktadırlar. Bu karayolunu yapan firma, başka firmaların yolcu taşımasına izin vermek istemeyecektir. Bu nedenlede Aria firmasına yolu kullanma izni vermemişlerdir. Bu durumda aynı şehire yolcu taşıyan firmaların hepsi ayrı ayrı karayolu inşa ederek yolcu taşımak gibi verimsiz, fuzuli bir yapılanma içine itilmişlerdir.

Hizmetin kalitesi ve mahiyetiyle ilgisi olmayan yalnızca bir yönetim biçiminden dolayı hatlar arasında farklı tarifeler tüketiciyi ilgilendirmemelidir. Hat dışı ücret yani diğer hatları aradığınızda ödenen yüksek ücret farkı Telekom'un cep telefonu hizmetini "niteliği düşünülmeden" özelleştirmesinden kaynaklanmakta. Kamusal bir ihtiyaç olan telefon tüketimindeki bu yanlışı Telekom'un telafi etmesi mümkündür. Cep telefonu alt yapı dolaşım hizmeti Telekom'un mülkiyetine alınarak bu sorun aşılabilir. Böylece iki şehir arasında tek bir karayolu inşa edilerek, yolcu taşıyan firmalara kullandırmış olacaktır. Rekabet Kurulu kararındaki alt yapı hizmetlerinin 'zorunlu unsur' sayılması da, özelleştirme karşıtı bir öneri gibi olsa da bunu gerektiriyor. Böylece her firma, alt yapı hizmetlerine yatırım yapmayacağından maliyet düşecek ayrıca Aria ve Aycell' den başka firmalarda piyasa girdiğinde hem hizmetin kalitesi yükselecek hem de cep telefon ücreti ucuzlayacaktır. Telefon konuşma yani dağıtım hizmetleri özel firmalarca yapılabilir ancak "alt yapı dolaşım hizmetleri" kamulaştırılmalıdır. Verimlilik, maliyet, kalite yanında kamusal gerekler ve halkın yararı bunu gerektiriyor.

Hacı Ali Özhan

Bu makale 14 haziran 2003 tarihli vakit gazetesinde yayımlanmıştır.

aihm   any.mah.   yürütme   yargı   araştırmalar   makaleler         main page / ana sayfa    hacialiozhan@hotmail.com  ı   hacialiozhan@mynet.com  ı   hacialiozhan2000@yahoo.com