“Cumhuriyet Tarihi Boyunca Siyasi Partilerimiz” isimli araştırma, Yeni Türkiye Dergisi 1998 yılı 23 sayısında yayımlanmıştır. İçindeki başlıklar aşağıya aktarılmıştır. Parti kurucu isimleri, kuruluş tarihleri ile bazı rakamları içeren tablolar buraya alınmamıştır. Ayrıca bölüm sonlarında belirtildiği gibi, bu çalışmaya kaynaklık eden ve genişçe alıntı yaptığım, sn. Süleyman Coşkun’ un ‘Türkiye de Politika’ isimli cem yayınları 1995 isimli kitabına başvurabilirler. Gerçekten doyurucu, kapsamlı ve zahmetli bu çalışması için sn. Coşkun’ a teşekkür etmek isterim. Ayrıca, bu araştırmayı inceleyip geniş bir haber yaparak Cumhuriyet gazetesinde yayımlayan dostum gazeteci Evin Göktaş’a da teşekkür etmek isterim. Haberin tam metni son kısıma konulmuştur. HAÖ.

Bu makalede, Cumhuriyet tarihi boyunca kurulmuş bulunan siyasi partilerimizle ilgili muhtelif bilgiler verilmek istenmiştir. 1923 yılından "buya kurulan siyasi partilerimizin isim ve kuruluş yılları verildikten sonra, Anayasa Mahkemesinde kapatma davasına muhatap olmuş siyasi partilerimizin isim ve davanın sonucu ile karar yılı belirtilmektedir.

Tine, 1859 yılında kurulan ilk siyasi partimizden sonra 1923 yılına kadar kurulan siyasi partilerimizin isimleri, kurucularının bir kısmının adı ve kuruluş yılı verilmektedir,

Tablo A ve Tablo B de çok partili sisteme geçtiğimin tarihten sonraki milletvekili genel seçimi sonuçları, siyasi partilerin aldıkları oylar ve çıkarılan milletvekili sayısı aktarılarak seçim sistemi, milli iradenin oluşumu konusunda: okuyucuyu düşünme ve tartışmaya yöneltmek amaçlanmıştır. Siyasi partiler Kanunu ve seçim sisteminin TBMM'nin gündeminde olduğu bu günlerde bu bilgilerin tartışmalarda gerekli olduğuna inanıyorum.

Kurulmuş ve tüzel kişilik kazanmış siyasi partilerimizin fazlalığı üzerinde durulması gereken çok boyutlu bir konudur, özelliklede parti içi demokrasi konusu boyutu hep tartışılan klasik bir sorunumuz olmakla beraber her zaman güncel ve can alıcıdır.

Cumhuriyetin l923 yılındaki ilanından sonra kurularak tüzel kişilik kazanmış siyasi partilerimizin ismi ile kurucularının bir kısmının âdı ve kuruluş yıllarını vermek istiyorum. Aşağıda görüleceği üzere en son 1977 yılında kurulan partiye kadar toplam 94 adet siyasi partimiz kurulmuş, 1981 yılında çıkarılan kanunla bütün siyasi partilerimiz fesih edilmişlerdir.(Buradaki parti isimleri Süleyman Coşkun, Türkiye de politika cem yayınları 1995 isimli kitabından alınmıştır.

Kurulmuş partilerimizin faaliyetlerinden açıkça anlaşılacağı üzere, siyasi partilerin kapatılması çözüm olmamakta, kapatılan siyasi partilerin fikir ve kadroları bir başka siyasi partide devam etmektedir. Keza 1995 Anayasa değişikliğinden önce, bir partiden bir başka partiye doğrudan geçiş imkanı olmadığından milletvekilleri hülle partisi kurmakta,' tüzel kişilik kazandıktan sonra ilk günlerde toplantı yaparak katılmak istenilen partiye iltihak kararı alarak partilerinin yaşamına son vermektedirler. 1995 anayasa değişikliğinden sonra "bu şekilde hülle partisi kurulmâsı gereksinimi de ortadan kaldırılmıştır.

Keza, siyasi partilerimiz içindeki demokrasi azlığından dolayı kısmen farklı düşünen üyeler yönetim organlarına getirilmemekte çoğu amanda ihraç edilmektedirler. Bu durum partilerden ayrılmaları, kopmaları ve yeni parti kurulmasına neden olmaktadır. Çoğu partinin bu şekilde kurulduğu gözlenmiş hatta bir günde 3 parti kurulabilmiştir. Örneğin 12/4/1995 tarihinde, Adalet partisi, Büyük adalet partisi, Türkiye adalet partisi kurulmuştur. Herkesin demokrasiye saygılı oldugunu söylemesine hatta parti isimlerimizin çoğunun adının demokrat olmasına karşın ne yazık ki parti içi demokrasi gelişkinliğimiz, ülkemizin demokrasi gelişkinliğinin epeye gerisindedir. Anayasamız partilerin çalışmaları demokratik esaslara göre olacaktır demesine karşın, temel ilke ve esaslar getirmemiştir. Siyasi partilerin iç işleri olarak görülen bir çok uygulama anti demokratik olarak halende devam etmektedir. Bu konu kesinlikle kanuni düzenlemeye kavuşturulmalı, parti içi demokratik ilke ve esaslar kesin hüküm/olarak düzenlenmelidir. Aksi şekilde siyasi parti genel padişahları ile diktatörler yaratır ve demokratik sistemimizi de zedeleyerek çürütmeye devam ederiz. Keza delege, seçme, seçilme, üyelik konuları da mutlaka demokratikleşmelidir.

Yine, Demokrat Parti, Ankara Asliye Hukuk Mahkemesinde; dini siyasete alet ettiği, zümre taahkümü kurduğu, esas gayesinden ayrıldığı nedeniyle 1960 yılında kapatılmasına karar verilmiştir.

Cumhuriyetin 1923 yılında ilanından önce, ulusal kurtuluş savaşı ortamında TC Osmanlı imparatorluğunun son dönemlerinde kurulan partileri belirtmek istiyorum. (Kurucu isimleri ve kuruluş tarihleri Yeni Türkiye dergisinden görülebilir.)(Buradaki siyasi parti listeleri Süleyman Coşkun, Türkiye de Politika Cem yayınları 1995 isimli kitabından alınmıştır.)

Bizzat Mustafa Kemal'in görev aldığı partilerin dışında bir kısım partilerin yöneticilerini belirlemek hatta bazı partileri de bizzat kurdurduğu, kurulmasını önerdiği bilinmektedir, örneğin, Türkiye, Komünist Partisi (resmi olarak) kendi arkadaşları olan Yunus Nadi, Mahmut Esat Bozkurt (Adalet Bakanı) tarafından kurulmuştur. Aynı yıl Mustafa Suphi ve Nejat Ethem tarafından kurulan Türkiye Komünist Partisi yöneticisi 15 komünist Karadeniz sularında bir teknede vahşice öldürülmüşlerdir. Türkiye Komünist tarihine komünist hareketin başlangıç döneminde geçen bu katliam, komünist Şair Nazım Hikmet tarafından 15 kara saplı bıçak, olarak nitelenmiş ve Cumhuriyet döneminin ilk faili meşhul siyasi cinayeti olarak kara bir leke olmuştur.

Cumhuriyet döneminin en eski partisi olan Türkiye Komünist Partisi 1920 yılından 1987 yılına kadar illegal olarak faaliyet göstermiş, 1981 yılında Türkiye îşçi Partisi ile birleşerek Türkiye Birleşik Komünist adını almıştır. 1990 yılına kadar meşru olarak siyasi faaliyet yürütmüş 1990 yılında îçişleri Bakanlığına müracaatla yasal tüzel kişilik kazanmıştır.

Osmanlıda ilk meclis 1876 Anayasası gereğince 1877 yılında toplandı, bıkanlardan, Ortadoğu dan, Afrika ya kadar bir çok ulustan oluşan Osmanlı imparatorluğunda bu ilk seçim deneyimi demokrasinin de ilk kaynağı olmuştur. 35 yaşını bitirmiş herkes seçilme yeterliliğine sahip seçmen yaşı da 25 idi. 1978 yılında meclis .kapatılması üzerine padişaha karşı grupçuklar oluşmaya başladı. Bu grupçuklar sonradan kurulan partilerinde başlangıcı oldular.

Meclisin yeniden açılması 1908 yılıdır, iktidara gelen ve döneme damgasını vuran parti ittihak ve Terakki partisidir. 1918 yılına kadar iktidarını korumuştur. İttihat ve Terakki partisi genel olarak bütün muhalif grupları içinde barındırıyordu. Ülke meşrutiyetle mi yönetilsin yoksa federatif bünyeli bir devlet mi kurulsun tartışmaları partiyi ikiye bölmüş federasyonu isteyenler prens sarahattin önderliğinde Teşebbüsü Şahsi ve ademi merkeziyet cemiyetini kurmuşlardır.

Yasal olarak kurulmuş partilerin yanında yasadışı siyasi partilerde kurulmuştur. Bu tip partilerin isimlerinin resmi kayıtlara göre tesbiti mümkün olmamakla beraber, basına yansıyan yasadışı siyasi partilerden adı parti olmayan ordu, cephe vb. isimlerle siyasi grupları başlıca şöyle belirtebiliriz.

Türkiye Birleşik Komünist partisine yasadışı demek ne kadar doğru olur. bilemiyorum. Çünkü, yasal olarak kurulmak ürere TÎP ve TKP yöneticilerince 1987 yılında Türkiye ye gelinmiş ve başta Haydar kutlu, Nihat sargın olmak üzere yöneticileri tutuklanmış 1990 yılına kadarda tutuklu kalmışlardır. Bu dönemde parti üyeleri bizde komünist tiz, TBKP üyesiyiz, açıklamaları yapmışlar hatta Cum. Savcılıklarına başvurarak kendilerinin komünist olduklarını ve tutuklanmalarını istemişler ne ilginçtir ki Cum. Savcıları hiçbir işlem yapmayarak dilekçeleri reddetmiştir. Bu tip eylemler 1987, 1988 yıllarında basında da çokça yer almıştır. Kuşkusuz bu durum sağlanan meşruluktan kaynaklanmaktadır. Yine hukuken il-ginçtir, TCK nunda ki 141, 142 inci maddeler halen yürürlükte iken Hayda Kutlu ve Nihat Sargın tahliye edilmişlerdir. Bu durum meşruluğun boyutunu açıkça göstermektedir. Haydar Kutlu ve Nihat Sarğın cezaevinden , çıkar çıkmaz partinin kuruluş işlemlerine başlamışlar ve 1990 yalında TC1 141 ve 142 maddeleri yürürlükte iken içişleri Bakanlığına 55 kurucusu ile müracaatta bulunmuşlardır. Tüzel kişilik kazanmış TBKP parti genel merkez bürosunu açmış ve Ankara da Hükümet komiseri ve emniyet güçlerinin denetiminde yasal kongresini yapmıştır. Anayasa Mahkemesinde açılan kapatma davası süresince l yıl kadar yasal tüzel kişiliği devam etmiş ve siyasi faaliyetine devam etmiştir.

1923 yılından buyana kurulan partilerimizin 44 adedi sosyalist, komünist siyasi fikirleri benimsemiş olmasına karşın TBMM'de temsil edilmeyi başaran tek sosyalist parti Türkiye işçi Partisidir» 1965 seçimlerinde ki 14 milletvekili gerçekten meclis tarihinde farklı bir rüzgar estirmişler 1969 seçimlerinde de sayıları 2 ye düşmüştür. SHP'den ayrılan 4 milletvekilinin Sosyalist Pirlik partisine geçerek mecliste temsil edildikleri de Meclisin sosyalist tarihine geçecek önemdedir.

Siyasi partilerimiz arasında kitle partisi olmuş AP,CHP,DP, ANAP gibi partilerin yanında istikrar olarak siyasi yaşamını devam ettirmişler, MHP ve RP siyasi fikir çizgisidir. Bunun dışındaki partiler değişik nedenlerle varlıklarını devam ettirememişler ve siyasi yaşamdan çekilmişlerdir. Siyasi partilerimizin adına gelince, demokrat ismi birinci olduğu açıkça gözükmektedir. Halen nüfusumuzun %40'nın köylü olmasına karşı önceki dönemlerde köylü, çiftçi, gibi isimler kullanılmasına karşın bu isimler 1983 yılından sonra hiçbir partiye verilmemiştir. Kanımca en ilginç parti, 1951 yılında kurulan islam demokrat partisidir. Ne yazık ki bu parti konusunda fazlaca bilgiye sahip değiliz.

Siyasi partilerimiz askeri darbe dönemlerindeki yasaklar kalktıktan sonra çok sayıda kurulmakta, daha sonrada ana eğilimler de birleşilmektedir. Örneğin 1961 yılında 19 adet siyasi parti kurulmuş, 1983 yılında da 15 adet siyasi partimiz kurulmuştur.

Türk siyasi hayatına ilişkin verilen bilgiler üzerinde durulması gerektiğini, çarpıcı ve önemli sonuçlar çıkarılabileceğini düşünüyorum. Gerçek bilgileri objektif ve bilimsel olarak yorumlayıp, sonuçlar çıkarmamız demokrasimiz için gerekli olduğa gibi toplumsal gelişmemiz için de bir zorunluluktur.

Yararlanılan Kaynaklar

-Süleyman Coşkun Türkiye de Politika isimli eseri, 1960 yılından önceki parti isim listesi bu kitaptan alınmıştır(Genişçe alıntılar yaptığım bu kitabı, kütüphanemize kazandıran, bu zahmetli çalışmasından dolayı sn. Çoşkun’ u tebrik ediyorum.)

275 siyasi parti kuruldu.

Ankara Barosu avukatlarından Hacı Ali Özhan tarafından yapılan araştırmaya göre Cumhuriyet tarihi boyunca Türkiye'de 55 hükümet kuruldu, 26 kişi başbakanlık koltuğuna oturdu, 5675 kişi milletvekilliği sıfatı kazandı ve 40 milletvekilinin dokunulmazlığı kaldırılırken Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Farın Rüştü Zorlu' nun dışında 12 milletvekili idam edildi. Milletvekili sıfatı kazanan 5 bin 675 kişiden sadece 105'inin kadın olduğu belirtildi.

"Fedailer Cemiyeti, Yeni Osmanlılar Cemiyeti, Ali Suavi Komitesi, Kleanti Skalyeri (Aziz Komitesi), Osmanlı İttihat Ve Terakki Cemiyeti, Teşebbüsü Şahsi ve Ademi Merkeziyet Cemiyeti, Osmanlı ittihat ve İnkılap Cemiyeti, Cemiyeti lnkılabiye,Osmanlı hürriyet cemiyeti , Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, Selameti Umumiye Kulübü, Fedekarani Millet Cemiyeti, Nesli Cedid Kulübü, Osmanlı Demokrat Fırkası, Osmanlı Ahrar Fırkası, Türk Derneği, Islahata Esasiye Osmaniye Fırkası, Heyeti Mütteflka Osmaniye, ittihadı Muhammedi Fırkası, Osmanlı Sosyalist Fırkası, Ahali Fırkası, Türkocağı, Hürriyet ve itilaf Fırkası, Cenevre Türk Yurdu, Türk Yurdu Cemiyeti, Lozan ve Neuchatcl Türk Yurdu, lstihlak Milli Cemiyeti, Milli Meşrutiyet fırkası, Halaskar Zabıta Grubu, Paris türk Yurdu, Milli Talim Terbiye Cemiyeti,-Halka Doğru Cemiyeti, Selameti Osmaniye Fırkası, izmir Müdafai Hukuku Osmaniye Cemiyeti, Trakya Paşaeli Müdafa Heyeti Osmaniye, Ahali iktisat Fırkası, Milli Kongre, Osmanlı Sulh ve Selamet Cemiyeti, Teceddüt Fırkası, Selameti Amme Heyeti, Karakol Cemiyeti, Kars Milli Şûra Hareketi, İhtilası Vatan Cemiyeti, Osmanlı Hürriyet Per-veran Avan Fırkası, Radikal Avam Fırkası, Kilikyahlar Cemiyeti, Sosyal Demokrat Fırkası, Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası, Vahdeti Milliye Heyeti, Kürdistan Teali Cemiyeti, istanbul Müdafai Hukuk Cemiyeti, Anadolu ve Rumeli Müdafai Milliye Cemiyeti, Trabzon Muhafaza-i Hukuk Milliye Cemiyeti, Türkiye Sosyalist Fırkası, Teali İslam Cemiyeti, Mağdurun Siyasi Teavün Cemiyeti, Osmanlı Mesai Fırkası. Nibeghan Askeriye Cemiyeti, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Vılson Prensipleri Cemiyeti, Aydın Milli Heyeti, Trabzon ve Havalisi Ademi Merkeziyet Cemiyeti, Ihakı Reddi Heyet Milliyesi, Milli Türk Fırkası, Osmanlı ilanı Vatan Cemiyeti, Türkiye işçi Çiftçi Sosyalist Fırkası, Reddi İlhak Milli Hareket Teşkilatı, Şark Vilayeti Müdafa Milli Cemiyeti, Şarki anadolu Müdafai Hukuk Cemiyeti, ingiliz MuhipIer Cemiyeti, Milli Ahrar Fırkası, Yeşil Ordu, Türkiye Zürre Fırkası, Müdafai Milliye Teşkilatı, Halk İştirakiyim Fırkası, Türkiye Komünist Fırkası, Türkiye Komünist Partisi, Amele Fırkası, Şarkı Karip Çerkezleri Teinin Cemiyeti, Müdafai Hukuk Grubu, Tariki Salah Cemiyeti, Müstakil Sosyalist Fırkası, Müdafai Hukuk Grubu (2), Muhafaza Mukaddesat Cemiyeti."

"Cumhuriyet Halk Partisi, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Cumhuriyet Fırkası, Türkiye Cumhuriyet Amele ve Çiftçi Fırkası, Laik Cumhuriyetçi işçi ve Çiftçi Fırkası, Milli Kalkınma Partisi, Demokrat Parti, Sosyal Adalet Partisi, Liberal Demokrat Parti, Çiftçi ve Köylü Partisi, Türk Sosyal Demokrat Partisi, Türkiye Sosyalist Partisi, Türkiye Sosyalistişçi partisi, Türkiye işçi çiftçi partisi, Türkiye sosyalist emekçi ve köylü partisi, yalnız vatan için partisi, ergenekon işçi ve köylü partisi, Artırma koruma partisi, islam koruma partisi, yurt görev partisi, idealist parti, türk muhafazakar partisi, türkiye yükselme partisi, millet partisi, öz demokratlar partisi, serbest demokrat parti,

Müstakil Türk Sosyalist Partisi,Toprak Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi,Müstakiller Birliği, Çalışma Partisi, Liberal Köylü Partisi, Demokrat işçi Partisi, Bağımsız Siyasi Derneği, islam Demokrat Partisi, Türkiye Köylü Partisi, Vatan Partisi, Cumhuriyetçi Millet Partisi, Hürriyet Partisi, Birlik Parti-si, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, Ufak Parti, Hür Türkiye Adalet Partisi, Hürriyet Partisi, Sosyalist Parti, Devrim Partisi, Demokrat Parti, Yeni Demokrat Parti, Mutedil Liberal Parti, Memleketçi Serbest Parti, Memleketçi Cumhuriyet Partisi, Cumhuriyetçi Mesleki Islahat Partisi, Çalışma Partisi, Adalet Partisi, Millete Hizmet Partisi, Düstur Partisi, Müsavat Partisi, Güven Partisi, YeniTürkiye Partisi,Muhafazakâr Par-ti, Türkiye İsçi Partisi, Kemalist Gençlik Partisi, Türkiye işçi Çiftçi Partisi, Cumhuriyetçi Parti, 946'lılar Milli Mücadele Partisi, Radikal Parti, Millet Partisi, Yeni Köylü Partisi, Sosyal Demokrat Parti, Türkiye Birlik Partisi, Milli Güven Partisi, Demokrat Birlik Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, Türkiye ileri Ülkü Partisi, Büyük Anadolu Partisi, Milli Nizam Partisi, Demokrat Parti, Demokratik Parti, Cumhuriyetçi Parti, Millî Selamet Partisi, Türkiye Ulusal Kadınlar Partisi, Büyük Kuvvet Partisi, Türkiye Kardeşlik Partisi, Cumhuriyetçi Güven Partisi, Sosyalist Vatan Partisi, Türkiye Sosyalist İşçi Partisi, Vatan Partisi, Türkiye işçi Partisi, Türkiye Emekçi Partisi, Sosyalist Devrim Partisi, Nizam Partisi, Türkiye işçi Köylü Partisi, Sosyalist Hareket Partisi."

"Milliyetçi Demokrasi Partisi, Anavatan Partisi, Halkçı Parti, Büyük Türkiye Partisi, Sosyal Demokrasi Partisi, Yüce Görev Partisi, Doğru Yol Partisi, Yeni Doğuş Partisi, Yeni Düzen Partisi, Milliyetçi Çalışma Partisi, Fazilet Partisi, Bizim Parti, Refah Partisi, Huzur Partisi, Bayrak Partisi, Islahatçı Demokrasi Partisi, Demokratik Sol Parti, Büyük Anadolu Partisi, Vatandaş Partisi, Hür Demokrat Parti, Büyük Vatan Partisi, Halk Partisi, Sosyalist Parti, Yeşiller Partisi, Cumhuriyetçi Demokrat Gençlik Partisi, Yeni Doğuş Partisi, Halk Partisi, Diriliş Partisi, Cumhuriyetçi Halk Parti, Demokrat Merkez Parti, Türkiye Birleşik Komünist Partisi, Halkın Emek Partisi, Demokratik Mücadele Partisi, Sosyalist Birlik Partisi, Büyük Anadolu Partisi, Demokratik Hareket Partisi, Yeşil Türkiye Partisi, işçi Partisi,Özgürlük ve eşitlik partisi, Sosyalist iktidar Partisi,Yeniden Doğuş partisi, Bütünleşme Partisi, Özgürlük ve Demokrasi Partisi, Birlik ve Barış Partisi, Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Millet Partisi, Sosyalist Devrim Partisi, Büyük Birlik Partisi, Demokratik Katılım Partisi, Demokrasi Partisi, Büyük değişim partisi, Yeni Ufuk Partisi, Yeni parti , Türkiye için Yeniden Birlik Partisi, Sosyal Demokrasi Partisi, Anayol Partisi, Halkın Demokrasi Partisi, Türkiye Sosyalist işçi Partisi, Sosyalist iktidar Partisi, Birleşik Sosyalist Parti, Demokratik Hedef Partisi, Liberal Parti, Solda Katılım Partisi, Genç Demokrat Parti, Birliğe Çağrı Partisi, Milli irade Partisi, Söz Milletindir Partisi, Solda Birlik ve Bütünleşme Partisi, Yeni Demokrasi Hareketi, Anavatan İçin Bütünleşme Partisi, Öz Adalet Partisi, 2. Değişim Partisi, Yükselen Ufuk Partisi, Demokratik Sosyalist Parti, Demokrasi Değişim Partisi, Büyük Adalet Partisi, Adalet Partisi, Türkiye Adalet Partisi, Özgürlük ve Dayanışma Partisi, Demokrasi Barış Partisi, Emek Partisi, Büyük Türkiye Partisi, Devrimci İşçi Partisi, Türkiye Sultan Partisi, Türkiye Özürlüsü ile Mutludur Partisi, Sosyalist işçi Partisi, Demokratik Barış Hareketi, Emeğin Partisi, Barış Partisi, Demokratik Kirle Partisi, Demokratik Türkiye Partisi, Devrimci Sosyalist işçi Partisi, Demokratik Halk Partisi, Fazilet Partisi, Değişen Türkiye Partisi, Türkiyem Partisi"

Araştırmada, kurularak tüzelkişilik kazanmış siyasi partilerden Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın 1925, Türkiye Cumhuriyet ve Amele Fırkası'nın 1930, Ahali Cumhuriyet Fırkası'nın 1931 yıllarında vekiller heyetince kapatıldığı belirtildi. Siyasi Partiler Yasası'nın olmadığı 1961 Anayasası'ndan önce Millet Partisi'nin 1954'te Ankara Sulh Ceza, Demokratik Parti' nin de Ankara Asliye Hukuk Mahkemelerince kapatıldığı bildirildi. Siyasi Partiler Yasası'nın yürürlüğe girdiği 1961 yılından sonra Anayasa Mahkemesi' ne açılan 36 ayrı kapatma davasından 10'unun reddine, 4'ünün dağılma halinin tespitine, 2.1'inin de kapatılmasına karar verildiği kaydedildi.

Kapatılan partiler şunlar: "işçi Çiftçi Partisi, MM Nizam Partisi, Türkiye ileri Ülkü Partisi» Türkiye işçi r si, Büyük Anadolu Partisi, Türkiye Emekçi Partisi,' Görev Partisi, Türkiye Huzur Partisi, Bizini Parti, I Partisi, Türkiye Birleşik Komünist Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Sosyalist Parti, Büyük Anadolu Partisi, Halkın Emek Partisi, Özgürlük ve Demokrasi Partisi, Sosyalist Türkiye Partisi, Yeşiller Partisi, Demokrasi Partisi, Demokrat Parti, Demokrasi Değişim Partisi, Emek Partisi, Diriliş Partisi, Refah partisi." Kapatma davası açılan Demokratik kitle partisi ile ilgili inceleme halen devam ederken "Muhafazakar Parti, Yeni Düzen Partisi, Büyük Anadolu Partisi, Halk Partisi, Sosyalist Parti, Bayrak Partisi, Milliyetçi Çalışma Partisi, Demokratik Barış Hareket ile ilgili davaların ise reddine karar verildi. Kapatılmaya ilişkin 21 adet davanın dördünün lâiklik ilkesine; l3 ünün devletin bölünmez bütünlüğü ilkesine aykırılığa, dördünün de teknik mevzuat eksikliğine dayandığı belirtildi. Laiklik ilkesine aykırılıktan kapatılan partilerin, "Milli Nizam Partisi, Türkiye Huzur Partisi, Fazilet Partisi ve Refah Partis'nin olduğu kaydedildi.

Not: Bu çalışma Yeni Türkiye dergisinde yayımlanan, Cumhuriyet Tarihi boyunca siyasi Partilerimiz başlık araştırma yazısından alıntı yapılarak sn. Evin Göktaş tarafından haberleştirilmiş ve cumhuriyet gazetesinde yayımlanmıştır. Habere kaynak olan araştırma yazısı Yeni Türkiye dergisindeki araştırma başlıklı bölümde bulunmaktadır. Araştırmamda kaynak eser olarak faydalandığım ve çok geniş alıntılar yaptığım ‘Türkiye de Politika’ isimli eserin sahibi Agabeyim sn. Süleyman Çoşkun’a bu kıymetli eseri siyaset tarihine kazandırdığı için ve bu zahmetli haber çalışması için Evin beye teşekkürlerimi burada da belirtmek isterim.