I. KHI Sá»° THá»°C BỊ ÃM SÃT TRÊN
ÃÆ¯á»œNG MÃ’N Há»’ CHà MINH
Bằng khẩu hiệu "giải phóng quê
hương khá»i quân xâm lược Mỹ và bá»n bù nhìn Ngụy," Hồ
Chà Minh và chÃnh quyá»n côäng sản miá»n Bắc đã đẩy quân
xuống miá»n Nam. Nhưng chỉ má»›i chưa đầy 50 năm sau, đã có
những tà i liệu lịch sỠcho thấy ngược lại. Trong một
bà i báo tựa đỠ"Peacetime Mileage on War Route" (David Lamb ) đăng
trên tỠLos Angeles Times, ngà y Thứ Năm, 20.7.2000 vỠdự án
400 triệu mỹ kim để biến đưá»ng mòn Hồ Chà Minh thà nh
xa lộ Hồ Chà Minh, đã viết râát rõ như sau:
-...Hanoi long maintained that the war
against the Saigon regime was fought by indigenous Viet Cong guerrilas,
not North Vietnamese soldiers, and that Hanoi's direct support of the Viet
Cong was in response to the landing of the first U.S. combat troops, in
Danang on March 8, 1965. But the history of the trail- which is the history
of the war itself- indicates that Hanoi's battles plans were drawn a full
10 years before the arrival of the first two Marine battalions [...] On
May 19, 1955, Ho Chi Minh's 65th birthday, Maj. Vo Bam, a defense
supply specialist, was instructed to find a supply route south....
(Từ lâu nay Hà Nội vẫn duy trì
rằng cuá»™c chiến chống lại chÃnh phá»§ Miá»n Nam đã được
tham chiêán bởi quân du kÃch Việt Cá»™ng tại địa phương,
chứ không phải bởi quân đội BắcViệt, và sự giúp đỡ
trực tiếp của Hà Nội cho Viêät Cộng là để đáp ứng
lại việc nhóm quân tác chiến Mỹ đầu tiên đổ bộ lên
Ãà Nẵng ngà y 8 tháng ba, 1965. Nhưng lịch sá» cá»§a đưá»ng
mòn (Hồ Chà Minh) mà cũng là lịch sỠcủa cuộc chiến nà y
- cho thấy Hà Ná»™i đã dá»± bị cho cuá»™c chiến ááy cả mưá»i
năm trước sự đổ bộ của hai tiểu đoà n Thủy Quân Lục
Chiêán (Mỹ.)[...] Và o ngà y 19 tháng 5, năm 1955, sinh nháºt thứ
65 cá»§a Hồ Chà Minh, Thiếu Tá Võ Bam, ngưá»i chuyên vá» tiếp
tế chiến phẩm, được chỉ thị tìm má»™t con đưá»ng tiếp
tế xuôi nam ...)
Ngưá»i ta cÅ©ng đặc biệt chú ý
đến một đoạn ngắn liên quan đến nhà văn Lê Minh Khuê,
ngưá»i từng được chÃnh phá»§ cá»™ng sản Việt Nam gá»i ra
ngoại quốc để cổ võ cho sá»± "hòa giải" má»™t chiá»u qua
cuốn The Other Side of Heaven, má»™t tuyển táºp có truyện
ngắn tham dự của các nhà văn Việt Nam trong và ngoà i nước
với các nhà văn Hoa Kỳ.
-...Ho Chi Minh trail,...will remain entwined
in the myths and realities of war- in the relentless U.S. bombing[...]
in the kinship that bonded people who lived and worked on the trail, sometimes
for years at a stretch, and found in their communal hardship an inexplicable
romanticism and contentment.
"I loved everyone with a passionate
love," wrote Le Minh Khue, 51, a Hanoi novelist who, as a teenager,
spent five years on the trail repairing bombed roads. Of her feelings and
her fellow workers and the southbound boy soldiers everyone called the
"Hanoi men," she wrote that it was a love "that only someone that stood
on that hill in those moments could understand fully. That was the love
of the people in smoke and fire, the people of war."
(ÃÆ°á»ng mòn Hồ Chà Minh..., sẽ
mãi mãi được bện chằng chịt và o những huyêà n thoại vÃ
những dữ kiện có thực của chiêán tranh- trong những cuộc
dội bom tà n nhẫn của Hoa Kỳ,[...] trong tình đồng đội đã
buá»™c chặt những ngưá»i đã sôáng và là m việc trong con Ä‘uá»ng
mòn nà y, có khi trải nhiá»u năm trong má»™t lần (công tác),
và tìm thấy trong sự khó khăn chung một thứ lãng mạn không
thể giải thÃch được và má»™t sá»± mãn nguyện...
"Tôi yêu má»i ngưá»i vá»›i cái tình
mê đắm," Lê Minh Khuê, một nhà văn Hà Nội, 51 tuổi, từng
bá» ra năm năm cá»§a tuổi thiếu niên trong đưá»ng mòn HCM vá»›i
phần vụ là sá»a chữa lại những khúc đưá»ng bị dá»™i bom,
viết như váºy. Vá» tình cảm mà bà dà nh cho đồng đội vÃ
những bá»™ đội trên đưá»ng xuôi Nam má»i ngưá»i gá»i lÃ
"đoà n trai Hà Nội", bà viết rằng đó là một thứ tình yêu
mà chỉ có ngưá»i nà o đã đứng trên ngá»n đồi ấy và o
đúng giây phút ấy má»›i có thể hiểu đến táºn cùng. Ãó
là tình yêu cá»§a ngưá»i trong khói lá»a, ngưá»i cá»§a chiến
tranh...")
CÅ©ng theo bà i báo trên, 20 ngà n lÃnh
bá»™ đội và đồng chà cá»§a há» từ miá»n Bắc đã chêát
dá»c theo đưá»ng mòn HCM. Và má»›i và o năm 1968, đã có tá»›i
150 ngà n bộ đội
Bắc Việt xâm nháºp được và o
Miá»n Nam bằng lô'i nà y. Ãá»c những tin tức ấy, ngưá»i ta
không khá»i liên tưởng đến má»™t và i Ä‘oạn khác trong cuốn
"Ãêm Giữa Ban Ngà y" cá»§a nhà văn VÅ© Thư Hiên, má»™t đảng
viên Cộng sản sau bị cầm tù và được xem là một trong
những nhà văn Miá»n Bắc rất được các bạn ta như nhóm
Ngưá»i Việt, Thế Ká»· 21, đà i phát thanh VNCR...ra rả cổ võ
và không từ má»™t cÆ¡ há»™i nà o là không đăng những lá»i và ng
ngá»c cá»§a bạn ta lên báo, kể cả má»™t câu xách mé "cÅ©ng
có văn há»c Việt Nam hải ngoại nữa à ? " là m má»™t nhà văn
bình thưá»ng rất lịch sá»± như Phạm Xuân Ãà i không chịu
nổi phải rón rén có và i lá»i bà n La Sát. Ãoạn ấy được
viết và ghi thêm dưới dạng chú thÃch như sau:
-...Trong công tác phóng viên tôi
đã đến khu tự trị Việt Bắc và Khu mỠnhiêà u lần. Trở
vỠtôi kể lại cho cha tôi những gì tôi thấy. Nghe chuyện
dân vùng núi Việt Bắc không được phép kiếm củi trong những
khu rừng quê hương, nay đã trở thà nh khu vực đóng quân của
Trung Quốc, những ngưá»i thợ má» muốn Ä‘i tắt qua phần đất
đã được giao cho Trung Quốc (1) bị bộ đội Trung Quốc xua
Ä‘uổi...(trang 230,sÄ‘d) [...] Oâng Hoà ng Văn Hoan viết vá»
sự kiện Hoa quân nhâäp Việt như sau:"từ năm 1965 đến năm
1970...theo yêu cầu cá»§a Hồ Chá»§ Tịch và Trung Ương Ãảng
lao động Việt Nam, Mao chá»§ tịch và Trung Ương Ãảng côäng
sản Trung Quốc đã phái hơn ba mươi vạn bộ đội Trung Quốc..."
và o Việt Nam (Giá»t Nước Trong Biển Cả, tr. 345, Hoà ng Văn
Hoan) Ta có thể tin và o con số mà Hoà ng Văn Hoan đưa ra. Trong
giai đoạn quân Trung quốc và o Viêät Nam ông còn là ủy viên
Bá»™ ChÃnh Trị, ông không thể không biết những việc lá»›n
như việc nà y...(trang 231, sđd)
Tệ hại hơn:
-... Nguyá»…n Chà Thanh, ngưá»i nắm
thá»±c quyá»n trong quân đội hồi ấy, đã đặt Cục đồ bản
của Trung Quốc in bản đồ 1/1000 là thứ bản đồ dùng cho
pháo binh 'Ãó là bà máºt quốc gia, không má»™t nước nà o tá»±
guyện trao cho nước khác. Sao nó ngu thế? Sao nó báºy thế!',
ông bực bội kêu lên...(trang 231, sđd)
NghÄ©a là những bá»™ đội như nhÃ
văn Lê Minh Khuê thay vì ở lại Bắc Việt chống quân Trung
quốc được Hồ Chà Minh "má»i' và o rôà i mượn cá»› mà chiếm
đất, cấm dân Việt Nam đi lại ngay trên đất nước Việt
Nam ...lại ù té vượt Trưá»ng SÆ¡n, đòi giải phóng chúng
ta! Khốn thay cho cái thân pháºn bị lừa! Nhưng xem ra không
chỉ có các nhà văn miá»n Bắc má»›i bị lừa: các nhà văn
Miá»n Nam đã phải bá» chạy ra hải ngoại cÅ©ng bị lừa nữa.
Thế mới oan trái kiểu Thị Mà u chứ. Bằng cớ là và o năm
1995, tám nhà văn trong số có cả Võ Phiến, Nguyễn Mộng Giác
(chá»§ trương tá» Văn Há»c)...đùng đùng góp truyện vá»›i các
nhà văn Việt Nam (không có một nhà văn nà o trước 75 của
miá»n Nam có truyện được chá»n) và má»™t số nhà văn Mỹ
để cho ra Ä‘á»i cuốn The Other Side of Heaven: Postwar Fiction
by Vietnamese &American Writers. Chữ "hòa giải" (reconcilation)
được nhắc đến nhiá»u lần trong cuốn nà y kể cả trong
bà i Tá»±a cá»§a Wayne Karlin (ngưá»i chịu trách nhiệm nặng nhất)
,
Trước khi nói chuyện "hòa giải",
nếu đã tá»± nháºn là nhà văn, phải đủ trách nhiệm để
giải quyết những vấn đỠnhư mở cổng tam quan đón quân
ngoại quốc và o chỉ để thực hiêän cái âm mưu chiếm nốt
Miá»n Nam cho chá»§ nghÄ©a cá»™ng sản; dấm dúi mang vÅ© khà đà o
hầm, đà o đưá»ng như những tên đạo chÃch hạng bét để
tấn công ngưá»i lương thiện mà bây giá» lại coi thưá»ng
độc giả (và lịch sá») đến ná»—i tuyên bố ba hoa chÃch chòe
vá» ná»—i lòng "mê đắm" và "ngưá»i cá»§a chiến tranh"
như Lê Minh Khuê đã là m.
Thế thì tình yêu của những
ngưá»i dân Miá»n Nam-và cả miá»n Bắc nữa- không bằng lòng
với chế độ cộng sản thì sao? Cái "chiến tranh" áp
đặt lên nhân dân hai miá»n Nam Bắc có nên tiểu thuyết hóa
nó như một thứ lãng- mạn- ky-ø tình- vương- mùi- thuốc-
súng, xuân -nà y- em- không -vá», nếu -mai -không -nở -em -không
-biết- xuân- vá» -hay -chưa -vì -cò²n-báºn- đà o- hầm- trên-
Ä‘uá»ng -mòn -Hồ Chà Minh không? Căn cứ trên những tà i liệu
cá»§a tá» Los Angeles Times và cá»§a cả chÃnh ngưá»i cá»™ng sản
VÅ© Thư Hiên, thì thứ tình-yêu-trong-khói-lá»a ấy hóa ra chỉ
là một thứ tình yêu của những kẻ "xâm lược và bị xâm
lược" không hơn không kém. Những nhà văn như nhà văn Lê
Minh Khuê cho đến nay vẫn chưa có lá»i chÃnh thức vá» sá»±
xâm lược nà y, cứ là m như dân Miá»n Nam "má»i" những ngưá»i
như Lê Minh Khuê và o để "giải phóng" há»! Khi nói vá» lòng
yêu say đắm (passionate love) của bà trong năm năm chung
vai satù cánh vá»›i những ngưá»i lÃnh Hà Ná»™i (Hanoi men)
trên đưá»ng xâm nháºp Miá»n Nam hẳn Lê Minh Khuê không bao
giá» nghÄ© tá»›i những ngưá»i phụ nữ Miá»n Nam mất chôà ng,
máát ngưá»i yêu, mất tình yêu say đắm cá»§a há» (không
kém gì cái say đắm cá»§a bà ) chỉ vì những ngưá»i như
Lê Minh Khuê. Xa xôi hơn, trong khi Lê Minh Khuê còn sống, còn
cÆ¡ hôäi để LẠI viết sai lịch sá», bao nhiêu ngưá»i đà n
bà khác ở cả hai miá»n Nam Báéc đã bá» thân trên đưá»ng
mòn Hồ Chà Minh hay biển Ãông? Cho nên, sá»± "giải phóng Miá»n
Nam" và những tình cảm lãng mạn trên những ngá»n đồi khói
lá»a dá»c đưá»ng mòn HCM tháºt ra chỉ là má»™t thứ "huyá»n
thoại" của những kẻ bị lừa.
DÄ© nhiên ngưá»i ta không thể đòi
há»i quá nhiá»u ở những nhà văn như Lê Minh Khuê. Nhưng ngưá»i
ta có quyá»n đòi há»i ở những nhà văn Miá»n Nam chạy ra hải
ngoại để lánh nạn cộng sản như Võ Phiến, Nguyễn Mộng
Giác- nhất là khi những nhà văn nà y đang sống ở một nơi
có tá»± do hoà n toà n- sá»± thà nh thá»±c là cái tÃnh chất căn
bản đầu tiên là m nên một nhà văn. Các nhà văn nà y nghĩ
sao vá» những vấn đỠnhư vụ đưá»ng mòn Hồ Chà Minh (qua
lá»i nhà văn Lê Minh Khuê thì há» là những "thánh tỠđạo"
cho tình yêu, tình ngưá»i đầy lãng mạn trong khói lá»a để
giải phóng Miá»n Nam), như vụ trung tâm Joiner bấy lâu nay vẫn
vô tình "má»i má»c" má»™t chiêà u các nhà văn Miá»n Bắc, như
vụ các nhà văn Miá»n Nam không vô tình nhưng chỉ vì sợ "lỡ
chuyến tà u đêm" đã bá» mặc sá»± thá»±c và các nhà văn Miá»n
Nam còn ở lại Ä‘ang còn bị cấm sinh hoạt...để trịnh trá»ng
đeo cái mão "hòa giải" ?
ChÃnh vì sá»± thà nh thá»±c ấy mÃ
những sự "hợp tác", hòa giải (dối trá) để xuất hiêän
những cuốn như cuốn "The Other Side of Heaven" là sự khánh kiệt
cá»§a tinh thần tôn trá»ng sá»± thá»±c.
Nhưng đúng ra, "The Other Side of Heaven"
chỉ là kết quả cá»§a sá»± váºn động trong nhiá»u năm, khởi
Ä‘i từ nhà văn Nháºt Tiến. Nháºt Tiến là nhà văn miá»n Nam
đầu tiên ra mặt cổ võ cho sự "hòa hợp hòa giải" một
chiá»u cá»§a cá»™ng sản:
-...Tuy nhiên, tôi vẫn tin rằng
trong tương lai, tình hình sẽ khác đi. Bằng lương tri và tình
tá»± dân tá»™c, những ngưá»i cầm bút cả trong lẫn ngoà i nước
sẽ phá vỡ được má»i hà ng rà o, má»i định kiến, má»i trở
lực để cùng nhau tìm vỠcội nguồn dân tộc, biết đặt
quyá»n lợi cá»§a dân tá»™c cÅ©ng như quyá»n lợi tinh thần cá»§a
thế hệ tiếp nối lên trên má»i vướng mắc cá»§a quá khứ
cÅ©ng như cá»§a háºn thuø...( Trả lá»i phá»ng vấn,Văn Há»c
, số 100, 8.1994)
Chỉ non ná»a năm sau , trong má»™t
bức thư trả lá»i Nháºt Tiến, Nguyá»…n Chà Thiện đã phản
bác những lý luáºn (nếu tạm coi là lý luáºn) xác địch chá»§
ý "hòa hợp hòa giải" hết sức ngây thơ nà y như sau:
-...Khi ngưá»i trong nước nghe
má»™t số ngưá»i Việt ở ngoà i nước kêu gá»i hòa hợp hòa
giải, dùng chÃnh khẩu hiệu cá»™ng sản đã dùng mòn trÆ¡ ra
, thá»i ai cÅ©ng hiểu là hòa hợp hòa giải vá»›i nhà nước
cộng sản, chứ không ai hiểu lẩn thẩn là hòa hợp hòa giải
giữa Bắc 75, Bắc 54, giữa ngưá»i Ä‘i từ VÅ©ng Tà u, Ä‘i từ
Hải Phòng, hòa hợp vá»›i Hoà ng Minh ChÃnh, Dương Thu Hương,
Nguyễn Hộ, Nguyễn Chà Thiện!...(Dân Chúng, 30.11.1995).
Nhưng cái cảm tưởng ngây thơ nếu
ngưá»i ta có vá» Nháºt Tiến sẽ không tồn tại lâu hÆ¡n khi
Ä‘á»c kỹ lại phần ông ta ngay trước đó định loại thế
nà o là văn há»c Việt Nam hải ngoại và trong nước :
-...Tất cả bốn tác giả kể
trên, tuy có tác phẩm ấn hà nh lần đầu tiên ở hải ngoại,
nhưng hỠhiện đang sống trong nước....; do đó tác phẩm
nháát thiết phải được xếp loại là thuôäc dòng văn chương
hải ngoại [...] Rồi gần đây, tại TP HCM, nhà xuất bản
Trẻ vừa cho phát hà nh táºp thÆ¡ "Loà i Chim Di Trú" cá»§a Thu Lâm,
má»™t tác giả hiện Ä‘ang sống ở Canada. Mặc dù ná»™i dung táºp
thÆ¡ không đỠcáºp gì tá»›i lÄ©nh vá»±c chÃnh trị, chỉ mang
nặng tình tự dân tộc,...nó phải được xếp loại trong
dòng văn há»c ở trong nước.
Như thế, yếu tố địa lý (tác
giả ở trong nước hay ngoà i nước) đã trở nên không đứng
vững một khi đem dùng là m tiêu chuâån để quy định một
tác phẩm thuộc dòng văn chương nà o...(báo đã dẫn).
Nháºt Tiến vô tình để lá»™ ra má»™t
Ä‘iá»u vốn là thâm ý cá»§a nhà câà m quyá»n cá»™ng sản: những
tác phẩm xuất bản ở Viêät Nam cho tới nay của những tác
giả ngoà i Việt Nam hoặc là "không đỠcáºp gì tá»›i lÄ©nh
vá»±c chÃnh trị" hoặc là phải có lợi cho há». Vì cÅ©ng
cho tới nay, đừng nói tới chuyện in ấn trong nước, đã
có bao nhiêu tác phẩm cá»§a những nhà văn Miá»n Nam (hãy cứ
nói tá»›i nhà văn Miá»n Nam-mục tiêu bị trù dáºp - trước
đã) được cho Ä‘á»c công khai chứ đừng nói phổ biến ở
Việt Nam?
Sau nữa, quan trá»ng hÆ¡n, ngưá»i
Ä‘á»c bình thưá»ng không thể biết nhưng môät nhà văn Miá»n
Nam như Nháºt Tiến chắc chắn phải biết chÃnh cá»™ng sản
đã dùng cái võ "yếu tố địa ly'" nà y để đà o một
đưá»ng mòn Hồ Chà Minh khác và o văn há»c Miá»n Nam cách đây
mấy chục năm cùng lúc vá»›i con đưá»ng Hồ Chà Minh Ä‘ang được
đà o lén lút ở Trưá»ng SÆ¡n. Ãó là trưá»ng hợp cá»§a những
ngưá»i cá»™ng sản hay đảng viên cá»™ng sản đã táºp kết ra
Bắc hoặc ở ngoà i Bắc bỗng biến thà nh thà nh phần chủ
yếu cá»§a "văn há»c giải phóng" Miá»n Nam như Trần Bạch Ãằng
thà nh Hưởng Triá»u, Lư u Hữu Phước thà nh Huỳnh Minh Siêng
...Từ má»™t nước có thể chế hẳn hòi, có chÃnh phá»§ đà ng
hoà ng, có tự do thực sự, Việt Nam Cộng Hòa bỗng trở thà nh
một "vùng bị tạm chiếm." (chữ của cộng sản và các ông
trà thức khuynh tả láºp lại như con vẹt. Trong các ông nà y,
nếu như tôi nhá»› không lầm, có cả nhà phê bình Ãặng Tiến
ở bên Pháp. Gớm, sao mà cái chữ "Tiến" nà y nó lại ...gian
truân đến thế không biết! ) Sau nà y các nhà văn nhà thơ
như Tô Thùy Yên, Viên Linh, Thanh Tâm Tuyêà n, Mai Thảo, Vũ Khắc
Khoan...và hầu như toà n thể những ngưá»i viết cùng vá»›i
hỠở "vùng bị tạm chiếm" ấy Ä‘á»u bị gạt ra khá»i những
cuốn sách viết vá» "văn há»c giải phóng" do các ngưá»i cá»™ng
sản viết sau 1975 dù há» má»›i chÃnh là những ngưá»i đại
diện cho ná»n văn há»c ấy. Ngẫu nhiên hay cố ý mà Nháºt
Tiến áp dụng lại cái võ nà y cá»§a cá»™ng sản? Câu trả lá»i
là việc Nháºt Tiến nay Ä‘i Ä‘i vá» vỠđể "đánh Ä‘u vá»›i
tinh", với hồ ly ở Việt Nam, là m một thứ hà ng thần hạng
bét. Sáu năm sau khi Nháºt Tiến tuyên bố những câu trên, những
ngưá»i cầm bút có lương tri và tình tá»± dân tá»™c như
nhà văn Miá»n Bắc Dương Thu Hương ra khá»i Há»™i Nhà Văn, dệt
vải kiếm ăn, viết bà i chống lại; nhà thÆ¡ miá»n Nam (Thượng
Tá»a) Tuệ Sỹ chÃnh thức kết án nhà cầm quyá»n cá»™ng sản
đã biến Việt Nam thà nh má»™t bãi rác khổng lồ. Nêáu ngưá»i
ta nhìn kỹ, trong bãi rác khổng lồ ấy ắt có nhà văn Nháºt
Tiến chạy từ hải ngoại vá», ngồi chồm chá»—m ở má»™t góc.
II. KHI "YÊU NHAU NÓI Dá»I CHO NHAU"
Mới đây, lại có tin Trung Tâm Joiner
(nơi đã bảo trợ cuốn The Other Side of Heaven) đã rục
rịch má»i hai nhà văn Việt Nam là Hoà ng Ngá»c Hiến và Nguyá»…n
Huệ Chi và o má»™t ban "Nghiên Cứu Ngưá»i Di Dân Việt Nam hải
ngoại"! Các cộng đồng Việt Nam đang hết sức chống lại
dá»± tÃnh nà y: không có gì khôi hà i hÆ¡n là thuê những tên
sát nhân để nghiên cứu xem trước khi chết, nạn nhân đã
dẫy dụa, đau đớn như thế nà o! Không hiểu sự việc nà y
rồi đi đến đâu nhưng tôi có cảm tưởng rằng ai nghiên
cứu vỠ"nhà văn" Việt Nam Hải ngoại chắc chắn sẽ không
thoát khá»i cái âán tượng nà y: có những "nhà văn" sa*u7861?n
sà ng "đánh" anh em bằng những thứ "văn phong" đê hạ, bằng
những thủ đoạn bẩn thỉu nhất khi không được khen hay
còn dở trò rỉ tai, chuyá»n độc nhưng không bao giá» dám đương
đầu với những vấn đỠsống chết của đa số như vấn
đỠTrung tâm Joiner bây giá», tháºm chà còn hợp tác (The
Other Side of Haeven) và ỉm luôn cho nhau. Nhà văn Lê Minh Khuê
'nói dối" vì bị che mắt đà ng trước, vì còn cái bóng của
nhà nước cá»™ng sản như cái bóng cá»§a thần chết chá»n vá»n
sau lưng. Nhưng tệ hơn Lê Minh Khuê nữa là những nhà văn
miá»n Nam cam tâm nói dối để bảo vệ cái danh hão cá»§a mình
và đồng bá»n.
Thà dụ điển hình cho sự "yêu
nhau nói dối ối à cho nhau" đó là trưá»ng hợp nhà văn Lê
Tất Ãiá»u (còn có bút hiệu Kiá»u Phong, Cao Tần). Lê Tất
Ãiá»u hoà n toà n im lặng vá» những vấn đỠnà y dù lúc nà o
ông cÅ©ng sẵn sà ng "cầu viện" đến những ngưá»i lÃnh miá»n
Nam, ngưá»i tù miá»n Nam (HO). Trưá»ng hợp Lê Tất Ãiá»u lÃ
má»™t trưá»ng hợp rất đặc biệt. Ngưá»i Ä‘á»c sẽ phải
cắt nghĩa ra sao vỠsự mâu thuẫn giữa những đoạn mà ông
viết rất chà thà nh vá» chÃnh nghÄ©a cá»§a miá»n Nam, vá» ngưá»i
lÃnh Miá»n Nam vá»›i sá»± im lặng khác thưá»ng trước những
vâán đỠvô cùng quan trá»ng nêu trên? Hay thứ văn phong tấn
công cá nhân vô cùng đê tiện trong một loạt bà i mới đây
chỉ để nhắm bênh vực Võ Phiến vỠnhững sai lầm trong
sáu cuốn sách Văn há»c Miá»n Nam, vá» việc ông đòi bá» quốc
ca, vỠviệc ông và Võ Phiến là hội viên của Văn Bút Việt
Nam trước 75 mà sau 75 còn khen ngợi, vá» hùa vá»›i má»™t ngưá»i
Ä‘ang úp úp mở mở tá»± nháºn là con trai cá»§a tướng côäng
sản Nguyễn Chà Thanh? Nhất là khi tin tức nà y được Hà Thượng
Nhân, chá»§ nhiệm tá» Tiá»n Tuyến, và đại tá Nguyá»…n Tá»
Ãóa công bố qua sá»± xác nháºn cá»§a chÃnh ông bố vợ cá»§a
Nguyá»…n Hữu NghÄ©a. Quan trá»ng hÆ¡n, cái loa Kiá»u Phong vẫn chưa
giải thÃch được sá»± xuất hiện cá»§a Võ Phiến trong The
Other Side of Heaven, má»™t sá»± "hòa hợp" nối dà i từ Nháºt
Tiến.
Ãể cắt nghÄ©a cho những sá»± mâu
thuẫn rất khó hiểu gần như là phi lý ấy, ngưá»i Ä‘á»c
cần xem lại toà n bộ tác phâåm của ông, nhất là những
tác phẩm viết sau 1975. Một trong những tác phẩm để lộ
con ngưá»i tháºt cá»§a tác giả là cuốn ThÆ¡ Cao Tần.
Cuốn nà y được xem như tiêu biểu cho cái "tinh thần tỵ nạn"
mà nhà văn Võ Phiến hết lá»i ca ngợi trong lá»i Tá»±a "...VÃ
trên chừng âáy nét tâm trạng cá»§a chÃnh mình là má»™t khÃ
phách hà o hùng, dù là cái hà o hùng cá»§a ngưá»i lâm và o mạt
lá»™..." Tiếc thay, Võ Phiến chỉ đúng có má»™t ná»a. Bên
cạnh cái khà phách hà o hùng âáy là những câu thơ tương
phản rõ rệt :
...Em Ä‘iếm rẻ tiá»n hà nh nghá»
Gò Vấp Â
Anh tìm vui hoang em hát cải lương
Â
Oâm nhau dá»ng dưng rá»i nhau hấp
tấp Â
Lòng vẫn chung mang nỗi sợ sa
trưá»ng...(Chiá»u Bát Phố)
Khi ấy, chưa mất nước, lại lÃ
trung úy -dù là trung úy ...lÃnh kiêång ngồi ở tòa soạn Tiá»n
Tuyến- mà chà ng đã sợ sa trưá»ng rồi à !? Thế thì
cái khà phách hà o hùng cá»§a ngưá»i chưa mạt lá»™
chà ng để ở đâu? Chắc cũng ở... Gò Vấp?! Tinh thâà n khiếp
nhược âáy được bâà y hà ng một cách hết sức thê thảm
trong bà i "Ta là m gì cho hết ná»a Ä‘á»i sau?" sau khi chà ng đã
...đà o ngÅ©, sau khi bá» cá»§a chạy lấy ngưá»i trước anh em,
với những câu bất hủ:
"Chuyện binh lá»a anh em chừng
cÅ©ng á»›n. Dá»n tinh thần: cưa nhẹ đỡ ba chai...Năm tráng sÄ©
bị mưá»i chai quất gục. Ãá»i tha hương coi bá»™ vẫn êm đêà m....Kẻ
thức tỉnh ngu ngÆ¡ nhìn nắng má»›i: "Ta là m gì cho hết ná»a
Ä‘á»i sau?..."
Trước 75, chà ng Lê Tất Ãiá»u vừa
...ôm em Ä‘iếm vừa run câà m cáºp (không phải vì sợ
phu nhân hay lÃnh kiểm tục bắt gặp) mà vì sợ... sa trưá»ng.
Sau 75, không có "ánh mắt há»a châu", không có AK 47, chà ng vẫn
"á»›n chuyện binh lá»a", vẫn "không biết là m gì cho hết ná»a
Ä‘á»i sau" ! Và để cho chắc ăn, chà ng bèn "suy bụng ta ra bụng
...mình" là từ em Ä‘iếm cho tá»›i các anh em lÃnh
cÅ© khác cÅ©ng sợ sa trưá»ng, á»›n binh lá»a như chà ng!
Cà ng không lạ gì khi Lê Tất Ãiá»u
cho đến nay vẫn im lặng trước thái độ hòa hợp hòa giải
cá»§a Nháºt Tiến hay sá»± cá»™ng tác -vô tình hay cố ý?-vá»›i
Hội Nhà Văn (gồm toà n đảng viên cộng sản) của Võ Phiến:
"...Ông sẽ mở ra nghìn lò cải
tạo Â
Lùa cả nước và o há»c táºp
yêu thương"
VÃ :
"Cuá»™c chiến cÅ© sẽ coi là tiá»n
kiêáp..." (Mai Mốt Anh Vá», sÄ‘d)
Æ hay, "cả nuá»›c" chúng tôi
có háºn thù gì ai mà phải và o há»c táºp yêu thương?
Ãâu có thua gì láºp luáºn cò môà i "quên háºn thù" mà Nháºt
Tiến (và sau nà y cá»§a cả nhà văn Mai Kim Ngá»c trong ban chá»§
biên tá» Văn Há»c) đã bị Nguyá»…n Chà Thiện đả cho mấy
chùy trà mạng trong bà i trả lá»i đã dẫn. Nguyá»…n Chà Thiện
là ngưá»i viêát miá»n Bắc. Hoà ng Hải Thá»§y, má»™t ngưá»i
viết miá»n Nam, không có may mắn "Ä‘i trước" như Cao Tần,
bị cá»™ng sản giam nhiá»u năm tù , cÅ©ng tuyên bố "không bao
giá» cuá»™c chiêán cÅ© lại có thể coi là tiá»n kiếp..." trong
má»™t bà i đăng trên tá» Ngưá»i Việt, CA. Như thế nghÄ©a lÃ
Bắc Nam đã rất đoà n kết, đã cùng không nhá được cái
món tiết canh "hoà hợp, quên háºn thù" còn tanh máùu anh em
nà y.
Ãá»c từng bà i hay từng phần cá»§a
tác giả Lê Tất Ãiá»u- kiêm Cao Tần- kiêm Kiá»u Phong, ngưá»i
ta không thể nhìn thâáy những mâu thuẫn nà y. Nhưng chỉ cần
Ä‘á»c toà n bá»™ hay Ä‘á»c kỹ má»™t tác phẩm, ngưá»i ta sẽ nháºn
ra ngay: cứ má»™t lá»i "tráng sÄ© vung kiê'm há», má»™t Ä‘i không
trở lại" thì lại có dăm bẩy câu "lòng vẫn mang nỗi
sợ sa trưá»ng" (ThÆ¡ Cao Tần). Cứ má»™t bà i ca ngợi
ngưá»i lÃnh Việt Nam Cá»™ng Hòa thì ngay bên cạnh có má»™t bà i
dìm ... Phan Lạc Tiếp (và cả bà PLT) đến nơi đến chốn
(Thư VỠBloomington, Illinois). May là trung tá Hải Quân
Phan Lacï Tiếp ..biết lá»™i chứ là Ãịa Phương quân hay bá»™
binh thì bị dìm kiểu đó ắt phải chết đuối từ khuya.
Cứ má»™t bà i khóc mếu tả tình tả cảnh khÃch động anh em
HO vá» sá»± hy sinh cá»§a há», lại có má»™t bà i sỉ nhục công
khai cả một binh chủng:
-...một câu thơ...vô nghĩa như
thế, phải là một thi sĩ gốc sĩ quan Dù mới có can đảm
viết xuống giâáy ...(Kiá»u Phong, trÃch Saigòn Nhá»)
Ngưá»i Ä‘á»c không khá»i sá»ng sôát
trước sự xúc phạm tới binh chủng Nhẩy Dù một cách rất
nghiá»…m nhiên trên. Sá»± xúc phạm ấy có tÃnh toán vì Kiá»u
Phong còn phân biệt rõ "...gốc sĩ quan Duø". Các gốc
sĩ quan Dù -từ chuâån úy tới đại tươnùg - được Kiêà u
Phong chỉ Ä‘Ãch danh nghÄ© gì vá» lá»i nhục mạ nà y, vá» tá»
báo đã cho đăng lá»i nhục mạ nà y? Binh chá»§ng Nhẩy Dù sở
dÄ© nổi tiếng là môät binh chá»§ng thiện chiến chÃnh vì sá»±
can đảm cá»§a há». Nay Kiá»u Phong đưa sá»± can đảm ấy ra,
gán ghép, vu cáo nó và o má»™t chuyêän hoà n toà n không dÃnh dáng
gì đến binh chủng Nhẩy Dù là để biến nó thà nh môät sự
lố bịch. Tôi khá»i cần "bảo hoà ng hÆ¡n vua" vì ai cÅ©ng dư
biết rằng trong khi Kiá»u Phong múa gáºy vưá»n... Gò Vấp thì
binh sĩ và sĩ quan gốc Dù đang đổ máu ở sa trươnøg, cái
sa trưá»ng mà bạn ta vẫn sợ chêát khiếp dù
ngay cả trong khi xem hoa nở, khi chỠtrăng lên ở xóm
Bình Khang, cách nÆ¡i binh lá»a Ãt nhất và i chục dặm- đưá»ng-
chim- bay nếu nói theo kiểu không quân và mấy chục hải lý
nếu nói theo kiểu ...ca sÄ© gốc Hải quân Anh Khoa (ngưá»i rất
nổi tiếng với bà i Hoa Biển.) Phải chăng mấy chục năm nay,
được Võ Phiến và và i nhà văn khác dung túng, được tự
tung tá»± tác nhá» thể chế tá»± do ở Miá»n Nam, Kiá»u Phong tưởng
bở rằng chà ng có thể viết lách vô cùng láo lếu, hỗn xược,
nghĩa là ngang nhiên bước qua những khu vực bát khả xâm phạm
mà binh sĩ (và sĩ quan Dù ) không dám ...nổ súng chăng?
Nà y bạn ta Kiá»u Phong, ai cÅ©ng có quyá»n nói tá»›i hai chữ can
đảm chứ bạn đã từng có thà nh tÃch chết nhát bị bắt
táºn tay day táºn mặt ở Gò Vấp thì không nên nhắc tá»›i
hai chữ nà y kẻo mâáy cuốn tự điển tiếng Việt chúng đi
trình cẩm vỠcái tội bạo hà nh chữ nghĩa. Bạn ta cũng không
nên đụng và o binh chủng Nhẩy Dù là m gì mà có ngà y ra
ngõ gặp ...Nhẩy Dù là phiá»n cho bạn lắm đấy. Nói theo
kiểu thi sÄ© gốc sÄ© quan Dù Máºu Binh (Hà Huyá»n Chi) thì:
Kiê`u Phong chẳng lượng sức
mình Â
Khi không gãi ngứa Máºu Binh cÅ©ng
liá»u Â
Cao Tần sức vóc bi nhiêu
Â
Cá»™ng thêm võ bẩn Tốt Ãiá»u
thá» coi
(Chưa há»c là m ngưá»i)
Trò ngu xuẩn vôán lưá»i lại
bẩn Â
Nói, không là m mà vẫn tranh công
Â
Quốc Ca đòi bỠkhông xong
Â
Cao Tần bể mặt, Kiá»u Phong
mạt thá»i Â
Vẫn lẻo mép, dựa hơi, xách
đôäng Â
LÃnh gì ngươi, chống cá»™ng gì
ngươi Â
Mượn dăm khẩu hiệu lòe ngưá»i
Â
Cái tâm biển láºn, cái Ä‘á»i
nhá» nhen
(Cưỡng Lý Ãoạt Từ)
Cứ một bà i viết vỠcái xấu
trên Chân Dung Bác Hồ (ký Kiá»u Phong) thì láºp tức có
ngay cả chục bà i khác lôi Ä‘á»i riêng nhiá»u tác giả khác
lên tấn công bằng thứ chữ nghĩa rùng rợn mà ngay cả với
tội đồ dân tộc như Bác Hồ, chà ng cũng không dùng đến.
Trong khi ấy, quần hùng quần tà tuy không nói ra nhưng Ä‘á»u
biết rõ tại sao mưá»i máy năm nay, tuy San Diego không có lụt
mà chà ng đã phải trốn biệt, phải "lên núi." Ấy là vì
chưa hai năm mươi, chưa có bia mộ mà chà ng đã bị một cái
bia miệng khổng lồ như lá bùa Lỗ Ban yểm ngay trên trán.
Nếu muốn cho chà ng "cất đầu chẳng lên" thì không cần phải
là xạ thủ đại liên, nhắm mắt mà bắn cũng trúng cái bia
miệng chà ng Ä‘ang Ä‘eo trên ngưá»i cho tá»›i ngà y chà ng Ä‘em nó
xuống tuyêà n đà i, chôn dưới bia má»™. Khác vá»›i thá»i kỳ
trước 1975 khi Kiá»u Phong còn có đồng đảng dung dưỡng cho
những trò nhảm nhÃ, những ngưá»i viết mà Kiá»u Phong lỡ
dại động và o Ä‘á»u trả đũa Ä‘Ãch đáng. Máºu Binh tung ra
33 bà i thơ:
Lấy nước ...thải mà soi dung
mạo Â
Tá»™i cho ngươi nhà giáo, nhÃ
banh Â
Háºu phương múa bút thâäp thà nh
Â
Thấy nguy đà o ngũ chuồn nhanh
gián ngà y Â
Viết dơ dáy và o tay cự phách
Â
Chá»i lèm bèm lãng nhách vô song
Â
Nhổ rồi lại liếm như không
Â
Vu oan, tá há»a Kiá»u Phong hÆ¡n
ngưá»i.
(Tốt Ãiá»u Má»™ Khúc)
Còn một số tác giả khác, những
ngưá»i được Kiá»u Phong có "hảo tâm" chú ý tá»›i bằng những
bà i viết vá» con cái, vá» y phục, vá» nhan sắc, tháºm chÃ
cả vá» những ngưá»i bạn cá»§a há», ngưá»i ta có thể "lâ'y
răng đổi răng; lấy mắt đổi mắt" bằng cách lôi Ä‘á»i
riêng cá»§a quý bạn ra. Kiá»u Phong nghÄ© há» dá»a chăng? Ãể
dẫn chứng, xin đưa má»™t thà dụ Ä‘iển hình trÃch trong táºp
bản thảo của Thế Phong, tựa đỠ"Thư Viết ở Sà igon,"
1999. Nghe nói táºp bản thảo nà y vừa được xuất bản tại
Hoa Kỳ thì không hiểu trong ấn bản chÃnh thức tác giả có
giữ Ä‘oạn mà tôi sẽ trÃch ra không, nhưng đây là nguyên
văn (1):
...Có một buổi, UUU, tôi, Hoà ng
cùng Ä‘i ăn cÆ¡m tây bụi (ở thà nh phố nay mở nhiá»u tiêäm
cÆ¡m tây rẻ tiá»n lại ngon). Hoà ng há»i:
-Mà y là m thế nà o lại có con
gái với TTT? Vợ mà y không biết sao?
UUU đà nh phải kể: Quen với TTT
song hà nh vá»›i việc cưới NNN chÃnh thức. ChÃnh NNN đã lui
tới thăm nom...(trang 29, bản thảo-Trong bản thảo có viết
rõ tên các nhân vâ.t. Trong trưá»ng hợp đặc biệt nà y, tôi
xin mạn phép-và cáo lỗi- tác giả để được không dùng
tên tháºt cá»§a há».)
Nhưng không ai đã là m như Kiá»u
Phong. Việc TTT-bạn thiết cá»§a Kiá»u Phong ở tòa soạn Sóng
Thần - có con vá»›i ai, trong trưá»ng hợp éo le nà o ...không
phải là chuyện bất cứ nhà văn nà o cần lưu tâm tới khi
phải tranh luáºn vá» nhưnõg vấn đỠvăn há»c. Nhưng nay tôi
viết ra cốt để Kiá»u Phong thấy chá»› có bao giá» bá»›i móc
Ä‘á»i riêng cá»§a bạn hữu ngưá»i khác vì mai sau nếu có
bao gìơ, vô phúc mà ở lần khác, vá»›i ngưá»i khác...thì
bạn hữu cá»§a Kiá»u Phong có râát nhiá»u hy vá»ng bị chết
oan vì ngưá»i ta có thể dùng như môät thứ tà i liệu để
há»i lại Kiá»u Phong rằng: "bạn cá»§a tôi như thế còn bạn
(TTT) của bạn thì sao?!" Những chuyện "ở trong chăn mới biết
chăn có ...ngưá»i " nà y không phải cứ tá»± xưng là đại văn
hà o, đại thi bá, đại chá»§ nhiêäm mà bá tánh không dám khá»u
ra đâu. Kiá»u Phong còn là m má»™t việc tháºp phần hèn nhát
là lôi ngưá»i hôn phối cÅ© cá»§a bạn tôi lên báo trong khi
ngưá»i phụ nữ nà y không phải trong văn giá»›i, không có cách
nà o tá»± bảo vệ hỠđược. Ãây không còn là cái thá»i kỳ
"và ng son" của quý bạn để quý bạn lại dở trò phe đảng
mà tà n hại ngưá»i khác vì sẽ có những ngưá»i cầm bút,
những cựu quân nhân, những tỠbáo ...đã rất sẵn sà ng
dáºy quý bạn và i bà i há»c vá» việc "yêu già , kÃnh...phụ
nữ":
Ãem cả vợ là m khiên đỡ đạn
Â
Chơi hoa rồi rao bán cả cà nh
Â
Khoe chi cái võ lưu manh Â
Ngáºm chi chữ máu hôi tanh phun
ngưá»i
(Máºu Binh, Má»™t Nòi Tiểu Nhân)
Xưa nay, để tránh chuyện "dây với
há»§i", ngưá»i ta thưá»ng im lặng. Nhưng im lặng lâu quá, há»§i
sẽ lan trà n đầy trong anh em (mượn lá»i Nguyá»…n Mạnh Côn.)
Nhất là thứ há»§i (phong) kinh niên. Váºy chỉ có má»—i má»™t
cách: lôi hủi ra xát xà phòng cẩn thâän.
Cho nên, cà ng lúc cà ng có nhiá»u
dấu hiệu cho thấy rằng sá»± mong má»i, kỳ vá»ng và o má»™t
số nhà văn (Miá»n Nam) tăm tiếng nà o đó là vô Ãch, cả vá»
văn chương lẫn thái độ chÃnh trị. Sở dÄ© có những mâu
thuẫn như đã xẩy ra trong trưá»ng hợp Lê Tất Ãiá»u vì
há» có tăm tiếng trong má»™t thá»i gian chưa bị thá» thách,
vì há» chưa thá»±c sá»± nếm mùi binh lá»a. Ra tá»›i hải ngoại,
lần đầu tiên phải đối phó với một hoà n cảnh địa lý
rá»™ng lá»›n nÆ¡i những triá»u đình như ở Saigòn không còn tác
dụng nữa, phải sáng tác đúng vá»›i tinh thần sáng tác mÃ
độc giả muốn thâáy ở các nhà văn nổi tiếng ngoại quốc...
một số nhà văn nà y đà nh phải sống gủi ăn nhỠvà o cái
hà o quang sót lại trước 1975. Một số nhà văn khác vì tình
riêng (như Võ Phiến vá»›i Nguyá»…n Má»™ng Giác, ngưá»i có sách
xuất bản ở Việt Nam hay như Lê Tất Ãiá»u vá»›i Nháºt Tiến,
ngưá»i kêu gá»i "hòa giải" vô Ä‘iá»u kiện vói chÃnh phá»§
cộng sản) và không đủ đởm lược để tham dự và o những
chuyện chung đã nhắm mắt là m ngơ trước sự hợp tác với
cộng sản nhân danh dân tộc và văn chương hay hoạt động
bằng cá»a háºu, bằng những bà i viết nhắm ca ngợi thá»i
và ng son cÅ© hay "rỉ tai", chuyá»n độc để hại má»™t tác giả
khác. Kiếp nà y mà không há»c được bà i há»c nà o thì nói
tá»›i kiếp trước là m chi?! Ãể kiếp sau lại vất vả ...tháo
chạy như kiếp nà y rồi ngồi xuông mà thơ với thâån nữa
à ?! Nhưng có lẽ Cao Tần hiểu mình hơn ai hết. Khi ông viết
:"Ta là m gì cho hết ná»a Ä‘á»i sau" quả là đã có tà i tiên
tri cho cái ná»a Ä‘á»i sau rất là vô tÃch sá»± cá»§a ông.
III- CHIẾU CẠP ÃIỀU hay CHIẾU
RÃCH?
Ở đây sầu đã tan tà nh Â
Ngưá»i Ä‘i chưa đủ vá» quanh
chiếu ngồi
(thơ Viên Linh)
Tiếc là những ngưá»i chúng ta chá»
đợi để vá» quanh chiếu ngồi thì đã qua Ä‘á»i trong
tù cộng sản (Vũ Hoà ng Chương, Nguyễn Mạnh Côn, Hồ Hữu
Tưá»ng...) hay không thể ra khá»i nước. Chỉ còn lại những
kẻ "chiến thắng" chá»…m chệ Ä‘oiâá mặt vá»›i ngưá»i ngoại
quốc và những ngưá»i "bại tráºn" (Võ Phiến, Nguyá»…n Má»™ng
Giác...) tình nguyện khép nép ngồi ghé và o một góc chiếu
do những tổ chức như trung tâm Joiner trải ra với cái tên
"The Other Side of Heaven." Ãứng chầu rìa bên cạnh là ngưá»i-không-biết-là m-gì-cho-hết-ná»a-Ä‘á»i-sau
Lê Tất Ãiá»u vá»›i dăm bẩy lá» má»±c Ä‘en thui, sẵn sà ng vẩy
lung tung và o bất cứ nhà văn nà o đặt dấu há»i vá» cái chiếu
rách nà y. Vá»›i ngưá»i Việt Nam, có lẽ nên đổi tên lại
cái chiếu nà y là "Bản Mặt Bên Kia cá»§a Ãịa Ngục" thì đúng
hơn: môät "địa ngục" nơi sự thực bị đà y xuống sau khi
đã bị ám sát ở đưá»ng mòn Hồ Chà Minh./.
Nguyễn tà cúc
Chú thÃch:
1- Khi tôi trÃch Ä‘oạn viết vá»
Ä‘á»i riêng bạn hữu cá»§a Lê tất Ãiá»u, tôi không tán thà nh
hay cổ võ cho những lối viết đó. Sở dĩ tôi nhắc đến
là để cho Lê Tất Ãiá»u biết rằng những loại viêát không
dÃnh dáng gi đến văn chương cá»§a bạn ta như lôi con caiù,
Ä‘á»i riêng ngưá»i khác lên báo rất dá»… bị quáºt lại bằng
nhÅ©ng đòn sát thá»§. Ở trừơng hợp (Kiá»u Phong) Lê Tất Ãiá»u,
bạn ta đã bị trúng những đòn sát thá»§ như bà i "Bà i Há»c
Là m Ngưá»i Dà nh Cho Lê Tâát Ãiá»u" (Ãặng Văn Nhâm) nói tá»›i
việc Lê Tất Ãiá»u đã là m má»™t việc ám muôäi khiến phải
"lên núi" từ hÆ¡n mưá»i năm nay , hay 33 bà i thÆ¡ (Hà Huyá»n
Chi), có bà i nói tới hiện tượng "cùng đắp chiếu văn chương"
để xỉ mạ cả nước và những "giai thoại" có liên quan
đến những ngưá»i bạn thiết cá»§a Lê Tất Ãiá»u Ä‘ang toan
tÃnh "cùng đắp chiếu văn chương" vá»›i ngưá»i cá»™ng sản
Việt Nam.  |