Η Αθήνα του φιλοσοφικού στοχασμού, της παιδείας και των γραμμάτων, το "κλεινόν άστυ", όπως την ονόμαζαν, ήλθε εποχή που πέρασε σε πνευματικό μαρασμό, σε κοινωνική εξαθλίωση. Η Αθήνα πλέον είχε βυθιστεί σε μια βαθειά πνευματική νύκτα.. Σ' αυτη την καταθλιπτική εποχή για την άλλοτε πρωτεύουσα των γραμματων, έστειλε ο Θεός τον επίσκοπο Μιχαήλ για να την φωτίσει, για να την βγάλει από το σκοτάδι και την αφάνεια, αλλά και για την δυναμώσει να αντέξει στην επερχόμενη λαίλαπα της Φραγκοκρατίας. Στις μακρυνές Χώναις της Φρυγίας (Μικρά Ασία) στα 1138 γεννιέται ο άγιος Μιχαήλ από ευσεβή αλλά και φιλομαθή οικογένεια. Μαθητεύει πρώτα κοντά στον άγιο Μητροπολίτη Νικήτα, στη συνέχεια μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη για να ολοκληρώσει τις σπουδές του όπου μεταξύ των δασκάλων του βρίσκεται και ο πολυμαθέστατος (μετέπειτα Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης) Ευστάθιος. Η ευρυμάθεια, η σοφία και η ευλάβια του τον ανεβάζει ένα, ένα τα σκαλιά της ιεραρχίας και φτάνει να εκλεγεί Μητροπολίτης της "περιωνύμου Μητροπόλεως των Αθηνών".

"Μητρόπολη Αθηνών" τι ηχηρός τίτλος. Στα ματια του επισκόπου Μιχαήλ η Αθήνα φαντάζει ως η πόλη του φωτός, του Πλάτωνα, του Περικλή... του αποστόλου Παύλου, του άγιου Διονυσίου... Φτάνει στην Αθήνα, το σόκ που περναει πρέπει να ήταν ισχυρό: αντικρίζει ένα άθλιο χωρίο, με φτωχούς και αγραμμάτους ανθρώπους. Ελάχιστα ερείπια φανερώνουν την παλαιά της δόξα.

Κι όμως θα κάνει τα αδύνατα, δυνατά να την αναστήσει και θα τα καταφέρει. Με κέντρο τον Καθεδρικό Ναό της Παναγίας της Αθηνιώτισσας - τον Παρθενώνα - ασκεί την ποιμαντική του και την διακονία του. Η πόλη αλλάζει, η Αθήνα αρχίζει πάλι να ζεί. Ο φιλομόναχος επίσκοπος δεν παραλείπει να στηρίζει και τους μοναχούς της περιφέρειας του. Στένος είναι ο σύνδεσμος του με τους μοναχούς του Πανείου Όρους (πάνω από την  Κερατέα) το οποίο φτάνει να ονομάζει "Χωρήβ" δηλαδή θεοβάδιστο σαν το όρος Σινά.

Όμως οι χαρές δεν θα διαρκέσουν πολύ. Η κατάληψη της Αττικής από τους Φράγκους το 1204 ανακόπτει απότομα το έργο του αγίου Μιχαήλ. Αναγκάζεται να εγκαταλείψει την έδρα του και αυτοεξορίζεται πρώτα στη Θεσσαλονίκη, ύστερα στην Εύβοια και τέλος στην Κέα (Τζιά). Δέκα χρόνια προσπαθεί να βοηθήσει το ποίμνιο του με κάθε μέσο. Προσπαθεί να στηρίξει την πίστη και το ορθόδοξο φρόνημα των κατοίκων της Αττικής. Μακρυά μέν σωματικως αλλά μέσα στις καρδιές των Αθηναίων και των λοιπων κατοίκων της Αττικής, εργάζεται ακαταύπαυστα για την σωτηρία τους τόσο την πνευματική και αιώνια όσο και για τις καθημερινές ανάγκες τους.

Τα χρόνια περνάνε, ο επίσκοπος Μιχαήλ γερνάει, νιώθει να τον εγκαταλείπουν οι σωματικές του δυνάμεις. Τελικά αποσύρεται στην Μονή του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στην Μουντινίτζα κοντά στις Θερμοπύλες όπου και αφήνει την τελευταία του πνοή ειρηνικά στα 1222. Στη συνείδηση του λαού έχει ήδη καθιερωθεί ως άγιος, έτσι βλέπουμε εικόνες του να κοσμούν ναούς λίγα χρόνια μόλις από την οσιακή του κοίμηση. Οι Φράγκοι φεύγουν και μετα ερχεται το βαθύ σκοτάδι της τουρκοκρατίας και καλύπτει τα πάντα για 400 χρονια. Ο άγιος Μιχαήλ ξεχνιέται από τους ανθρώπους. Ο ίδιος όμως δεν ξεχνάει, συνεχίζει να πρεσβεύει μπροστά στο θρόνο του Θεού για τους ανθρώπους που τόσο αγάπησε αλλά και για τους απογόνους τους. Φτάνουμε στις μέρες μας και να ο άγιος Μιχαήλ ζωντανός μιλάει μυστικά στο ποίμνιο του πάλι, βγαίνει από τα βιβλία και τις υποσημειώσεις του συναξαριστή, ιστορούνται εικόνες του μετά από 800 χρόνια, γράφεται η ακολουθία του για πρώτη φορά και εορτάζεται πανηγυρικά η μνήμη του. Ζει Κύριος ο Θεός...  ...ο Θεός Αβραάμ, ο Θεός Ισαάκ, ο Θεός Ιακώβ, ουκ εστιν Θεός νεκρών αλλά ζώντων. (Ματθ. 22:32) Θαυμαστος ο Θεος εν τοις αγιοις αυτου!