Hamilelik 280 gün süren bir değişimdir kadın için. Hem ruhsal hem de fiziksel olarak yoğun değişiklikler yaşanır. Bu değişikliklerin çoğu ilk iki ay içinde olur. Hamileliğe hazırlıksız yakalannenları oldukça sarsar bu ilk günler. Yeterince bilgisi olmayan Anne normal olanla anormal olanı birbirinden ayırt edemez. Hamilelikten önce hastalık olarak sayılan bir çok durum hamilelik döneminde olağan kabul edilir. Ancak olağan kabul edilmeleri bu rahatsızlıkların tedavi edilmeyeceği anlamına gelmez. Birçok sıkıntı basit önlemlerle giderilebilir.
Anne adayının vücudundaki tüm sistemler hamilelikten etkilenir. Bazı değişiklikler çok belirgindir. Hemen farkedilir. Bir kısmı da yalnızca hissedilir. Bu değişikler yeterince bilinmezse gereksiz endişelere yol açabilir. Simdi sırasıyla sistem ve organlarda ortaya çıkan değişiklikleri görelim.
Ilk Günlerde Dinlenmek Gerekir...
Ilk günlerde Anne'da yorgunluk baş gösterir. Anne kendini halsiz hissedebilir. Bunlar olağandır. Yorgunluğun tek çaresi dinlenmektir. Hatta belirgin bir yorgunluk hissedilmese de tüm hamilelik boyunca gün içinde dinlenme saatleri ayrılması gerekir. Son aylarda da zaman zaman yorgunluk hissedilir. Yorgunluk nedenleri arasında nefes darlığı, Can'ın artan ağırlığı ve kansızlık sayılabilir.
Hafif gevşetici egzersizler yorgunluğu azaltır. Yürüyüş, egzersiz, bisiklet, yüzme gibi sporlar yorgunluğun en iyi ilacıdır.
Memelerde Duyarlılaşma...
Ilk günerden itibaren memelerin duyarlılıkları artar. Karıncalaşır. Gittikçe büyümeye başlar. Meme uçları koyulaşır. Damarlar irileşir, görünür hale gelir. Meme başı etrafında nokta şeklinde küçük kabarıklıklar oluşur.
- Soluk Almak Zorlaşıyor...
Son aylarda hem Anne'nın hem de Can'ın daha fazla oksijene gereksinimi vardır. Bu nedenle Anne derin nefes almaya başlar. Bazen nefes darlığı hissedebilir. Can büyüdükçe Anne'nın akciğerlerini sıkıştırır. Bu durum da soluk almayı zorlaştırır. Son günlere kadar bu sıkıntı sürecektir. Ne zaman Can başını kemik çatının içine sokar yani aşağı doğru kayar, o zaman Anne'nın nefes alması biraz rahatlar.
Nefes darlığından kurtulmak için derin nefes alma alışkanlığı geliştirmek gerekir. Nefes alırken kollar yanlardan başın üzerine doğru kaldırılır ve alabildiğince derin nefes alınır. Nefes verirken de kollar yanlara indirilir. Bu egzersiz günde 3-5 sefer 3-5 kez tekrar edilirse derin nefes alma alışkanlığı edinilir.
Büyüyen Can kaburgaların altına dayanır, kaburga kemiklerini yukarı doğru iter. Kemikleri bağlayan bağlar gerilir ve ağrıya neden olur.
Ağrıyı azaltmak için her iki kol başın üzerine konur. Ağrı tarafındaki kol yukarı doğru olabildiğince kaldırılır, gerdirilir.
Tüm hamilelik boyunca kan ve su miktarı %50 oranında artar. Kalp biraz daha hızlı atmaya başlar. Anne kalp çarpışlarını hissedebilir. Kalp neden daha fazla atar? Çünkü uterusa ve dolayısı ile Can'a giden kan akımı artmıştır. Bu artışı sağlamak için kalp daha hızlı çarpmak zorundadır.
.
Varisler bacaklardan gelen kirli kanı taşıyan damarların iyi çalışamaması sonucu ortaya çıkar. Bacak ve vulvada damarlar şişer, kıvrıntılı bir hal alır. Bacakda sızlamalara ve şişmelere neden olur.
Hormonların etkisiyle damarlar esnek ve gevşek hale gelir. Bu nedenle damarlar kanı yukarı güçlü pompalayamaz. Ayrıca büyüyen Can'ın kasık bölgesindeki damarlara yaptığı baskı bacaklarda kan basıncını arttırır ve kanın kalbe dönüşü zorlaşır.
Sürekli ayakta durarak çalışan Anne'lerde varis gelişme riski daha fazladır. Bu nedenle fırsat buldukça ayaklar bel hizasına uzatılmalı ve yarı yatar pozisyonda dinlenilmelidir. Destekleyici sıkı çoraplar kullanılabilir. Gece yatağın ayak kısmını 10 cm kadar yükselterek uyumak yararlıdır.
Sık sık ayak bileğini oynatarak yapılan hereketler kanın yukarı pompalanmasına yardımcı olunmalıdır.
- Hamilelikte önemli bir sıkıntı: Hemoroitler
Bacaklarda olduğu gibi makat çevresindeki damarlarda da varis gelişebilir ki buna hemoroit denir. Bunlar makat çevresinde minik şişlikler biçiminde hissedilir. Bazen de içerde oluşurlar ve hissedilmezler. Zaman zaman ağrıya yol açarlar. Çok ağrılı durumlarda makat buzla ovulabilir. Pelvik tabanı kuvvetlendirici egzersizler yararlıdır.
Hemoroidlerin yarattığı rahatsızlıkları azaltmak için kabızlıktan kaçınmak gerek. Bol bol su içilmeli, bol lifli ve posalı yiyecekler alınmalıdır. Önemli not: Anne'ler genelde bu yakınmalarını hekimlerine söylemekten kaçınırlar. Bu durumda yeterli yardımı alamazlar.
Hemoroid bazen kanamalara neden olabilir. Bu kanamalar önemsenmelidir. Çünkü demir depolarını azaltarak kansızlığı arttırabilir.
-Şişlikler ve ağrılar...
Vücutta fazla su toplamasına bağlıdır. Ileriki aylarda Can'ın damarlara yarattığı basınç nedeniyle, kanın sulu kısmı damar dışına sızar.
El bileklerinde biriken fazla sıvı sinirlere ve bağlara baskı yapar. El ve bilek egzersizleri yapmak gerekir. Bir kolu yükseltmek, bileğe buz uygulanması, ısı tedavisi gibi yöntemler denenebilir.
Aşırı su toplaması hamilelik zehirlenmesi belirtisi olabilir.Özellikle sabahları yüz ve ellerdeki şişme ile beraber olan durumlarda hemen doktorunuza başvurun...
.
Ilk 3 aydaki bulantı ve kusmalar hamileliğin tuzu-biberidir. Genellikle sabahları olur. Bulantıya neden olan hamilelikler daha sağlıklıdır.Bulantı-kusmaların kesin nedeni bilinmiyor. Hormonlara bağlı olduğu sanılmaktadır. Hamilelik hormonu denilen HCG hormonunun yüksek olduğu hallerde, örneğin üzüm gebeliği ve ikiz hamileliklerde bulantı ve kusmalar daha fazla görülür. Her iki durumda da bulantılar ağır ve uzun sürer. Benim yaptığım bir araştırmada da hamilelik kesesi normalden hızlı gelişen Anne'lerde bulantının daha şiddetli olduğu belirlenmiştir.
Ruhsal ve duygusal etkenler bulantıyı arttırabilir. Istenmeyen hamileliklerde ve hazırlıksız yakalanılan durumlarda bulantılar daha şiddetlidir. Eşinin ailesi ile beraber kalan kadınlarda bulantı ve kusmalar daha yoğun olarak gözlemlenmektedir.
Ilaçlardan uzak durmaya çalışmalı
Bulantı ve kusmanın etkin bir tedavisi yoktur. Bulantı önleyici ilaçlardan kaçınmak gerekir. Bir kanıt olmamasına rağmen bulantı önleyici ilaçların sakatlık yaptığı iddiaları mevcuttur. B6 vitaminin bulantıları hafiflettiği iddia edilmekte ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak bunun yararlı olduğunu gösteren ciddi bir araştırma mevcut değildir. Fizyolojik etkiden çok psikolojik etki söz konusu olabilir.
Boş mide bulantıyı arttırır. Az az sık aralarla katı gıdalar almak yararlıdır.
Her kadın için standart bir reçete yoktur. Bazı kadında bulantıyı arttıran yiyecek diğer bir kadında rahatlatıcı olabilir.
Bazen basit önlemlerle kusmalar önlenemez. Anne'nin genel durumu hızla bozulur. Zayıflar. Kusma devam ettikçe elektrolit dengesi bozulur. Bozulan elektrolit dengesi beyindeki kusma merkezini uyararak daha fazla kusma refleksi doğmasına yol açar. Yani bir kısır döngü oluşur. Bu durumda hastaneye yatmak ve damardan sıvı tedavisi almak gerekir. Bu tedavi genellikle etkili olur ve kısır döngüyü kırabilir.
Uyuuu! uyu! bulantıdan kurtulacaksın...
Hamilelikte en zor tedavi bulantılarla başa çıkmaktır. Bebeğe olası zararları nedeniyle fazla ilaç kullanılamaz. Bu nedenle aşırı bulantı ve kusmaları azaltmak için birçok yöntem eliştirilmiştir. Hipnoz ile aşırı bulantı ve kusması olan hastaların başarı ile tedavi edidiği bildirilmiştir. Hipnoz derin uyku ile uyanıklık hali arasında bir durumdur. Hipnoz kişide derin bir gevşeme ve rahatlama hissi uyandırır. Bu şekilde beyinde bulantı uyaran mekanizmalar kontrol altına alınır. Ayrıca ruhsal açıdan rahatlık sağlar ve bulantı kusmalara neden olan ruhsal etkiyi azaltmış olur.
Bulantıyı azaltmak için eskiden beri çok ilginç yöntemler denenmiştir. Bunların arasında bal enjeksiyonları, kocanın kanının enjeksiyonu, erkeklik hormonu verilmesi sayılabilir. Etkisiz hatta zararlı olabilecek bu yöntemleri, insanların bulantıdan kurutulmak için nelere kalkıştıklarını, dolayısı ile bulantının kimi kez ne kadar bıktırıcı bir şey olabileceğini belirtmek için örnek gösteriyorum...
Bulantı ve kusmaları azaltıcı önlemler...
.
Büyüyen Can mideyi yukarı iter. Hacmini küçültür. Yemek borusu ile mide arasında kapalı duran geçit hormonların etkisi ile gevşer. Böylece yemeklerden sonra mide yanması ve hazımsızlık olur.
Bu sorunun üstesinden gelmek kolaydır. Azar azar ama sık aralarla yenmelidir. Fazla acı ve baharatlı yiyecekler yemeyin. Antiasit denilen ilaçlar rahatlıkla kullanılabilir
- Kabızlığa dikkat...
Çoğu Anne adayının bir başka derdi de kabızlıktır. Uterus büyüdükçe barsakların hareket alanı daralır. Hareketleri yavaşlar. Bol egzersiz yaparak ve bol bol su içerek bu sıkıntıyı azaltmak mümkündür. Ayrıca meyve, sebze, kepek ekmeği gibi bol lifli yiyecekler barsak hareketlerini hızlandırır. Bu önlemlere rağmen sonuç alınamadığında aşırı ıkınmaktan kaçınılmalıdır. Ancak bilir bilmez kabızlık önleyici ilaçlar almak sakıncalıdır. Hekime danışılarak laksatif dediğimiz barsakları aşırı çalıştıran ilaçlar yerine yumuşatıcı dediğimiz ilaçları kullanmak uygundur. Bunlar arasında en çok kullandığımız laktuloz içeren (Duphalac-Normolac) sıvı ilaçlardır. Bunları akşam yatarken almak sabah rahat şekilde dışkılamayı sağlar.
.
Hamilelikte daha çok enerji harcanır. Bu nedenle atıklar artar. Daha sık idrara çıkılarak bu fazla atıklar vücuttan atılmaya çalışılır. Vücuttaki sıvı artışı geceleri daha sık idrara çıkmaya neden olur.
Son haftalarda ise iyice büyüyen Can'ın başı idrar kesesini sıkıştırır. Bu baskı öksürürken, gülerken hafif idrar sızmalarına neden olur. Eğer önceki doğumlara bağlı olarak pelvik taban ve kaslarda zayıflık varsa, bu sorunun şiddeti artar. Kegel egzersizleri bu kasları güçlendirir.
- Akıntıları önemsemek gerekir...
Hamilelikte vajinal akıntı artar. Bu artış genellikle normaldir. Fazla salgılannen estrojen hormonu serviksden aşırı sıvı salgılamasına neden olur.
Bazen akıntılar vajinal enfeksiyonlara bağlı olabilir. En sık görülen iki mikrobik durum trikomonas vajinalis ve mantarlardır.
Trikomonas köpüklü sarı-yeşil renkte bol akıntıya neden olur. Kaşıntı yapabilir. Bu mikrobun tedavisi için metranidazol (Flagyl) isimli ilaç kullanılabilir. Ilacın hamileliğin 3. ayından sonra kullanılmasında sakınca yoktur.
Vajinal Mantar dört hamileden birinde ortaya çıkar. Bazen aşırı beyaz akıntı ile kendini belli eder. Hamilelikte güvenle kullanılabilen birçok mantar ilacı vardır.
Bu mikrobik hastalıkların Can'a geçme ve ciddi sorunlar yaratma olasılığı vardır. Bu nedenle farkedilir farkedilmez tedavi edilmesi gerekir.
.
Son aylarda karnın alt bölgelerinde ve kasıklarda baskı artar. Büyüyen Can ve uterusun karına yaptığı baskıdır bu. Bütün gün ayakta duran hanımlarda bu his çok daha ağırdır. En uygun dinlenme secde pozisyonunda ve karnı yastıkla destekleyerek sağlannebilir.
- Geceleri bacak krampları ile uyanmak...
Gece sabaha karşı ya da sabah uyanınca keskin batıcı tarzda hissedilen ağrılar ayakları hareket ettiren bacak kaslarının istemsiz ve aşırı kasılmasına bağlıdır. Bacaklarda biriken fazla sıvı sinirlere baskı yaparak çakıcı ağrılara neden olur.
Bu bacak krampları için özel olarak baldır-bacak egzersizleri uygulamak gerekir. Ayak gevşetilir, baldır ovalanır. Her gece yatmadan önce yere oturulup bacaklar uzatılır. Bir elle diz aşağı doğru itilirken diğer elle ayak sırtı çekilir. Ayrıca sıcak bir havlu ile bacaklara masaj yapılması da yararlıdır.
Kalsiyum eksikliğine bağlı kramp çok nadirdir. Ancak kalsiyum fosfor dengesi bozukluğu kramplara neden olur. Özellikle fazla fosforlu yiyeceklerden kaçınmak gerekir. Fazla fosfor salam, sosis gibi işlenmiş yiyeceklerde ve hazır meyve sularında fazla miktarda bulunur.
Eyvah!.. Kasıklarım ağrıyor...
Hamile olup da kasık ve karın ağrısı çekmeyen Anne yoktur. Kasık ağrısı ilk aylarda düşük korkusuna, orta aylarda erken doğum korkusuna, son aylarda ise doğum korkusuna neden olur.
Ağrıların çoğunluğu olağan olaylara bağlıdır. Büyüyen uterusun çevresine yaptığı gerginlikler ve yumurtalıklarda büyüyen sarı cisimcik ağrının olağan nedenleri arasındadır. Uterusun gerilmesine bağlı ağrı orta hatta ve künt bir ağrıdır. Daha çok sabah uyanınca olur. Tek taraflı künt ağrı ise sarı cisimciğin olduğu tarafta oluşan ağrıdır.
Üçüncü aydan sonra olan ağrılar ise uterusu kasıklara bağlayan bağların gerginleşmesine ve uzamasına bağlıdır çoğu zaman. Bu ağrı uterusun köşelerinden başlar kasıklara doğru uzanır. Sağa ve ya sola dönüldüğünde bir taraftaki ağrı azalırken diğer taraftaki ağrı artar.
Kramp tarzında ve düzenli aralıklarla oluşan ağrılar erken doğum habercisi olabilir.
Dış hamilelik yırtılması, düşük tehlikesi, uterus myomlarının çürümesi, kist bükülmesi çok şiddetli sancılara yol açar. Şüphelenilen her durumda doktora başvurulmalıdır.
- Sırt ve bel ağrıları başlayınca..
Ağırlaşan Can Anne sırtını öne doğru çeker. Kaslar gerilir. Bu gerginlik bel ve sırt ağrılarına yol açar. Bunlardan kurtulmanın en iyi yolu düzenli egzersiz yapmak ve düzgün durmayı öğrenmektir. Egzersiz bölümünde konu ayrıntılı anlatılmıştır. Dizleri kalçadan bükmek sırtı gerer ve ağrıyı azaltır. Bu nedenle yatakta dizleri bükerek yatmak alışkanlık haline getirilmelidir. Sırt üstü yatarken dizlerin altına yastık koyarak bu işi kolaylaştırmak mümkündür. Yanne yatarken üstteki bacak bükülüp bir yastık üzerine konabilir. Ayakta iken bir ayağı diğer ayaktan biraz yükseğe koymak yararlıdır.
Ağrıyan bölgeye masaj ve sıcak uygulanması ağrıyı azaltır..
Gebeliğin son aylarına doğru bazı Anne'ler kalçalarında ve kaba etlerinde ağrıdan yakınır. Bu siyatik sinirinin ağrısıdır. Kalça eklemi gevşerken Can yer değiştirir ve sinir üzerinde baskı yapar. Can tek tarafa daha fazla ağırlık verir. Bu nedenle de ağrı bir tarafta daha fazla hissedilir. Bu baskıyı azaltmak için kalçaları kaldırmak gerekir. Bunun için sırt üstü yatarken ve bacaklar açık ve bükülüyken kalça altına yastık yerleştirilir. Ya da yüzü koyun yatıp göğüs ve başın altına yastık konur. Ayrıca sıcak uygulaması ve masaj yararlı olacaktır.