ผู้ตายกลางทาง

       ภิกษุ  ท.!  นักรบอาชีพบางคน ถือดาบและโล่ สอดใส่ธนูและแล่งเข้าสู่สงครามอันประชิดแล้ว. เขาอุตสาหะพยายามในการสู้รบนั้น. พวกข้าศึกได้ฟันแทงเขาผู้อุตสาหะพยายามอยู่นั้น จนมีแผลเต็มตัว. พวกเดียวกันนำเอาตัวเขาออกไปจากที่รบ เพื่อนำไปส่งหมู่ญาติ. เขาถูกพวกญาตินำกลับไป ยังไม่ทันถึง สำนักญาติ  ก็ตายเสียกลางทาง. ภิกษุ ท.! นักรบอาชีพบางคนในกรณีนี้เป็นเช่นนี้ เป็นนักรบอาชีพ ประเภทที่สอง มีอยู่ในโลก หาได้ในโลก....

       ภิกษุ  ท.!  นักบวชเปรียบด้วยนักรบอาชีพชนิดนี้ ก็มีอยู่ในหมู่ภิกษุหาได้ในหมู่ภิกษุเหมือนกัน. ใน กรณีนี้คือ ภิกษุเข้าไปอาศัยหมู่บ้านหรือนิคมแห่งใดแห่งหนึ่งอยู่. เวลาเช้า เธอครองจีวร ถือบาตร เข้า ไปสู่หมู่บ้านหรือ นิคมนั้น  เพื่อบิณฑบาต,  ไม่รักษากาย ไม่รักษาวาจา ไม่รักษาจิต, ไม่ตั้งสติไว้, ไม่สำรวมอินทรีย์ทั้ง หลาย,  เธอเห็นมาตุคามในหมู่บ้านหรือนิคมนั้น  นุ่งชั่วห่มชั่ว; เพราะได้เห็นมาตุคามนุ่งชั่วห่มชั่วแล้ว, ราคะก็เสียบแทงจิตของเธอ. ภิกษุนั้นมีจิตถูกราคะเสียบแทงแล้ว เร่าร้อนกาย รุ่มร้อนใจ ได้ความคิดว่า "อย่าเลยเราจักกลับไปสู่อาราม,  จักบอกความนี้แก่ภิกษุทั้งหลาย  ตามความในใจของเราว่าท่านผู้มี อายุ  ท.! ข้าพเจ้าถูกราคถแผดเผาแล้ว ถูกราคถครอบงำแล้ว ข้าพเจ้าไม่อาจจะสืบพรหมจรรย์ต่อไป ได้  ข้าพเจ้าต้องเปิดเผยถึงความเป็นผู้หมดกำลังใจต่อสิกขา จักบอกเลิกสิกขา หมุนกลับคืนไปสู่เพศต่ำ แห่งคฤหัสถ์" ดังนี้. ภิกษุนั้นครั้นกลับไปยังไม่ทันถึงอาราม ก็เปิดเผยถึงความเป็นผู้หมดกำลังใจต่อสิกขา บอกเลิกสิกขา หมุนกลับคืนไปสู่เพศต่ำแห่งคฤหัสถ์ ณ กลางทางนั่นเอง.

       ภิกษุ ท.! เปรียบเหมือนนักรบอาชีพผู้นั้น ถือดาบและโล่ สอดใส่ธนูและแล่งเข้าสู่สงครามอัน ประชิดแล้ว;  เขาอุตสาหะพยายามในการสู้รบนั้น. พวกข้าศึกฟันแทงเขาผู้อุตสาหะพยายามอยู่นั้น จนมี แผลเต็มตัว. พวกเดียวกันนำเอาตัวเขาออกไปจากที่รบ เพื่อนำไปส่งหมู่ญาติ. เขาถูกพวกญาตินำกลับไป ยังไม่ทันถึงสำนักญาติ ก็ตายเสีย ณ กลางทางนั่นเอง ฉันใด; ภิกษุ ท.! เรากล่าวนักบวชนี้ว่า มีนักรบสิ้น ชีพกลางทางเป็นคู่เปรียบ ฉันนั้น. ภิกษุ ท.! นักบวชบางคนในกรณีนี้เป็นเช่นนี้ เป็นนักบวชที่เปรียบด้วย นักรบอาชีพประเภทที่สอง มีอยู่ในหมู่ภิกษุ หาได้ในหมู่ภิกษุ.

บาลี พระพุทธภาษิต ปญฺจก. อํ. ๒๒/๑๐๖,๑๐๘/๗๖.