Door Guido Van Cauwelaert en Jean Trembloy
ONS PROJECT
HISTORISCH ONDERZOEK NAAR HET ONTSTAAN VAN DE SOCIALISTISCHE PARTIJ IN ONZE GEMEENTE
VOOR DE EERSTE WERELDOORLOG
De strijd van de BWP voor algemeen stemrecht, De Vlaamsche propagandaclub houdt in 1892 een meeting bij Sneppe in Ternat, Julien Huygens landbouwkandidaat voor de BWP in 1896, Sint-Katherina-Lombeek die verschijnt in Le Peuple van 16 oktober 1897, Ternat in Le Peuple van 25 oktober 1897, Wambeek-lez-Ternath in Le Peuple van 17 januari 1898, --1898: Bij Anselmus De Neef aan het station van Ternat, Taalproblemen in de Brusselse federatie, De Gazet van Brussel
Bij de parlementsverkiezingen van 1894 haalde de BWP 346.000 stemmen en stuurde 28 verkozenen naar het parlement. In augustus 1894 organiseert de Werkersbond van Molenbeek een meeting "bij de weduwe Sneppe, dicht bij de Kerk van Ternat", zo melden "De Landbouwer", een weekblad van de BWP voor de landbouwers, en "Le Peuple".
In september van datzelfde jaar vond er ook een meeting plaats aan de Kerk van Sint-Katherina-Lombeek. Sprekers daar waren Van Veghelen en Edmond Van Beveren.
Bij de parlementsverkiezingen in 1894 kende de BWP een eerste doorbraak, vooral in Wallonië en Brussel. Te Brussel gingen de liberalen met een verenigde lijst (van doctrinairen en progressisten) de strijd aan en behaalden 61.000 stemmen. De socialisten slaagden erin op eigen kracht 40.000 stemmen te vergaren. Bij de tweede stemronde besloten de socialisten alle liberalen te steunen tegen de klerikalen. De rechtse liberale kiezers waren echter zo geschrokken van de electorale aardverschuiving dat zij de val van de katholieke regering verhinderden door op de katholieke lijst hun stem uit te brengen.
In de Brusselse "Association Libérale" waren de politici onder leiding van E. Feron gekant tegen het opnieuw openen van de strijd voor het algemeen stemrecht, dit tot groot ongenoegen van de radicale linkervleugel. In het zicht van de parlementsverkiezingen scheurde deze radicale vleugel (met haar weekblad La Justice) zich af en verbond zich met de BWP. De radicalen waren ook ontstemd over het akkoord tussen progressisten en doctrinairen. De overkomst van de radicalen versterkte de BWP met een aantal briljante advocaten (G. Grimard, E. Brunet, M. Hallet, L. Furnémont, H. La Fontaine) en opvallende figuren zoals de Antwerpse arts M. Terwagne en de Brusselse journalist R. Rens.
De Gentse socialistenleider Edward Anseele (1856-1938) werd in 1894 te Luik tot volksvertegenwoordiger verkozen, meteen de eerste Vlaamse socialist in de Kamer. Bij de gemeenteraadsverkiezingen bleef de "doorbraak' in Vlaanderen beperkt tot Gent, waar de socialisten in 1895 de relatief sterkste fractie van de gemeenteraad vormden.
JULIEN HUYGENS
In Sint-Katherina-Lombeek behaalde landbouwer Julien Huygens bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1895 als kandidaat van de BWP op een lokale lijst 200 stemmen.Julianus Huygens werd geboren te Wambeek op 13 november 1852. Hij was de zoon van Egidius Josephus Huygens, pagter, 39 jaar, geboren te Sint-Martens-Lenniken Felicia Van den Hauwe, pagteresse, 40 jaar, geboren te Liedekerke. Ze woonden te Wambeek Wijk C.14 Egidius Josephus Huygens was in 1871 burgemeester van Wambeek.. De geboorte wordt de volgende dag genoteerd door de ambtenaar van de burgerlijke stand, schepen Joannes Franciscus Jans.
Julianus huwt met Catharina De Vuyst. Ze wonen in de Meersstraat, Wijk B, nummer 81.
Julien Huygens werd landbouwkandidaat voor de BWP in 1896. Het parlement werd om de twee jaar voor de helft vernieuwd. In het arrondissement Brussel worden in 1896 door de BWP alle registers opengetrokken om een doorbraak te forceren in de landelijke gemeenten rond Brussel.
In de maanden die aan de verkiezingen voorafgingen werden 130 meetings gehouden. Ook de socialisten van Aalst, Geraardsbergen en Ninove kwamen daarbij helpen. De grootste inspanning kwam vanuit Gent, vanwaar 400 propagandisten met 50.000 pamfletten en brochures naar de Brusselse rand werden gestuurd. Zij concentreerden zich op het kanton Asse waar ze, georganiseerd in colonnes, de gemeenten afliepen om brochures en pamfletten uit te delen of hun sprekers bij te staan tijdens de meetings. Op één zondag konden zo 16 gemeenten worden bezocht.
Zowel in Ternat als in Wambeek vonden in juni van dat jaar twee meetings plaats. In Ternat kwamen Vandermeeren (Tongeren), Bekaert en P. De Bruyne (progressist) het woord voeren bij Sneppe. In Wambeek kwamen Anseele, Jacques en de BWP-kandidaat uit Lombeek, Julien Huygens, spreken bij "Van Varenberg".
De BWP trachtte door het plaatsen van landbouwers op hun lijsten kiezers te lokken in de landelijke gemeenten. In 1896 was Julien Huygens uit Sint-Katherina-Lombeek de "landbouwkandidaat" van de Brusselse federatie voor de wetgevende verkiezingen. In december 1898 vindt er nog een meeting plaats op zijn erf maar in 1900 sterft Julien Huygens, volgens Le Peuple, "in ellende" als "slachtoffer van de klerikalen". Huygens sterft op 10 februari 1900 in zijn woonst. Hij is dan 47 jaar. Het overlijden wordt gemeld door zijn schoonbroer Petrus De Vuyst, handelaar en Jean-Baptist Schoonjans, de veldwachter.
Ondanks alle inspanningen gaven de verkiezingen van 1896 niet het verhoopte succes. Een van de oorzaken van het mislukken was de anti-socialistische propaganda via preekstoel, pers en druksels. Met titels als "Op wacht! Het socialisme komt!" of "De kanker van onze eeuw" creëerden ze een vijandbeeld van de socialist die met zijn immorele, anarchistische en collectivististische ideeën een bedreiging vormde voor huisgezin, geloof en eigendom.
Op weg naar de betoging voor algemeen stemrecht in 1886 werden de Gentse socialisten aan het station van Dilbeek opgewacht door 7 met geweren gewapende leden van de burgerwacht. In Linkebeek had de katholieke baron zijn personeel en lokale boeren bewapend om hem te beschermen en in Sint-Genesius-Rode hadden zo'n 150 boeren "gewapend met stokken" de hele dag staan wachten op de komst van de "wreede socialisten" (Vooruit, 18.07.1886).
Taalproblemen in de Brusselse federatie
De taal blijft een probleem in de Brusselse federatie. Dat blijkt o.a. uit een open brief in Vooruit van 18 februari 1900 van "Eene groep brusselsche propagandisten die elken Zondag den buiten afloopen" en die erop wijzen dat dit gebied "door en door" Vlaams was en de keuze van Nederlands-onkundige kandidaten voor de verkiezingen enkel in de kaart speelde van de tegenstanders: "En wij zouden daar staan te koekeloeren met onze Vlaamsch-onkundige kandidaten, hoe talentvol ook deze moge zijn".
Twee maand later tijdens een meeting in Asse bood Emile Vandervelde zijn excuses aan voor het feit dat hij geen Vlaams sprak: "Le citoyen Vandervelde exprime les regrets de ne pouvoir parler en Flamand. Il est cependant dit-il de famille flamande. Si mes parents ne me l'ont pas appris, c'est parce que, suivant en coin l'exemple des bourgeois, on laissait cette langue pour les ouvriers".
En Ferdinand Elbers, secretaris van de Brusselse federatie vraagt in 1901: "Gezellen, denkt gij niet dat een vlaamsche volksvertegenwoordiger zich opdringt, in ons arrondissement, die samengesteld is uit 125 gemeenten, waarvan er 112 uitsluitend vlaamsch zijn . wij denken onze plicht te volbrengen door u te melden dat men op den buiten vraagt een vlaamschen volksvertegenwoordiger te benoemen en de Federatie zou heel wijs handelen indien zij in de toekomst een volksvertegenwoordiger koos die de taal der buitenlieden van het arrondissement Brussel schreef en sprak.
Het was deze Elbers die op zondag 11 maart 1900 in Ternat, bij Sneppe, kwam spreken met als thema de verkiezingen. En op zondag 19 mei 1900 komt Van Der Meeren spreken bij Sneppe.
Omdat de uitgave van De Landbouwer al in 1897 door de BWP was stopgezet verspreidde de Brusselse federatie in 1901 vijf nummers van De Ploeg, een eigen propagandablad voor de landbouwers, in een oplage van 128.000 exemplaren.
FRANS LEEMPOELS
Op 18 december 1900 komt François Louis Leempoels naar Ternat wonen in de Statiestraat (tussen nr 28 bis en nr 29 bis), het huidige Restaurant T' Serclaes. Het huis stond reeds drie jaar leeg. Tot 12 maart 1897 werd het bewoond door de weduwe Steenhuyzen Chaterine. Haar man, Koeck Antoine, een employé des chemins de fer, was al op 13 november 1984 overleden.
Leempoels werd geboren te Bo(o)isschot (nu deelgemeente van Heist-op-den-Berg) op 21 januari 1866 en was volgens het bevolkingsregister "candidat huissuir". Hij was op 19 september 1994 te Brussel gehuwd met Toussaint Marie Felicia Claire, geboren te Namur op 31 juli 1871. Het echtpaar woonde achtereenvolgens in Brussel en St-Gillis. Daar worden twee zonen geboren: Raymond op 21 juni 1895 en Albert op 7 augustus 1898. Hun dochter Ludovica Maria Francisca wordt te Ternat geboren op 6 mei 1900.
Enkele maanden later komen zij ook naar Ternat wonen.
In nummer 29 wonen sinds 19 april 1900 de handelaar Petrus Anckaert en zijn vrouw de herbergierster Anna Huygens, geboren en te Wambeek op 7 februari 1855, alsook Anckaert Alphonsus en Huygens Anna, geboren in Sint-Katherina-Lombeek in 1883.
Kwamen Leempoels en de familie Huygens hier met mekaar in contact. Werd de dochter van Leempoels hier geboren op 6 mei (13 dagen voor de meeting bij Sneppe), is Anna de dochter van Julianus Huygens? wordt vervolgd...
THEOPHYLE D'HOE
In 1910 kwamen Camille Huysmans en Philips spreken bij Théophyle D'Hoe, Café Het Duifken, op de Heidestraat in Sint-Katherina-Lombeek, naar aanleiding van de parlementsverkiezingen.
Voor de parlementsverkiezingen van 1912 vormden socialisten en liberalen opnieuw een kartel. Beide groepen kwamen op voor algemeen stemrecht, verplicht onderwijs en enkele sociale hervormingen.
In 1912 sprak Elbers, de secretaris van BWP - federatie Brussel ook bij D'Hoe.
D'Hoe werd later eerste schepen voor de geiten. Op de foto zit hij (2de van links) naast Burgemeester Sterckx, "Stek". De populaire D'Hoe zou nooit burgemeester kunnen worden wegens een feit in zijn gerechtelijk verleden...
De socialistische werkersbonden van Ternat en Sint-Katherina-Lombeek
Bij Joes op de Assesteenweg
Bij Fong van Clara aan het station van Essene-Lombeek
Opnieuw een afdeling in Ternat