[Tifdruk Baskı]

     

     Tifdruk Baskı Tekniği

     Tifdruk bir çukur baskı sistemidir. Bu sistemde, boya alıp kağıda geçiren kısımlar çukurdadır. Bu teknik, ilk kez 15. yüzyılda Almanya'da uygulanmaya başlamıştır. Tifdruk baskının işleyiş sistemi şöyle açıklanabilir: Basılacak imge, metal kalıp üzerine kazınır ya da asitle yedirilerek oyulur. Daha sonra kalıbın bütün yüzeyi mürekkeple kaplanır ve yüzey üzerinde kalan mürekkep, silinerek temizlenir. Böylelikle kalıbın sadece kazınmış ya da oyulmuş yerlerinde mürekkep bırakılmış olur. Kalıp, üzerine kâğıt konularak silindirik kazanlı bir presten geçirildiğinde; çukurda kalan bölgelerdeki mürekkep kâğıt üzerine aktarılmış olur.

     Tifdrukta orijinale uygun baskı elde etmek için tipo ve ofset sisteminde olduğundan daha titiz çalışmak gerekir. Silindir hazırlamak için yarım ton pozitif film kullanılır. Basılan iş, yazı veya çizgi de olsa filmin belirli yoğunlukta ve pozitif olması zorunluluğu vardır. Resim veya yazılar arasında yoğunluk (koyuluk) farkı bulunursa, ofsette olduğu gibi baskıda mürekkep ayarı ile düzeltilemez. Dolayısıyla, her çekilen pozitif film, densitometre ile mutlaka ölçülmeli ve yoğunluk sapmaları film üzerinde düzeltilmelidir.

     Klasik tifdrukta, pozitif yarım ton resim ve yazıların bir arada bulunduğu montaj, pigment kağıdına kopya edilir. Pigment kağıdı, üzeri boyalı jelatinle kaplı 120-150 gram/m2 lik kartondur. Bu karton odunsu selülozdan yapılmış ve tutkallanmıştır. Tutkallı olmasının nedeni, boyutlarını değiştirmemesini sağlamak içindir. Pigment kağıdının pH değeri yukarı, yani baz karakterde olursa, jelatin aşırı derecede kabarır. Pigment kağıdının üzerindeki jelatinin görevi, resmi taşımak, silindire aktarmak ve kabarma oranına göre asit'in silindire değişik oranlarda işlemesini sağlamaktır.
    Pigment kağıdı kesildikten sonra potasyum bikarbonat eriyiği içinde banyo edilerek, ışığa duyarlılık kazandırılır. Banyodan sonra cam üzerine bir rakle ile sıvazlanarak yapıştırılır.
    Kuruduktan sonra kendiliğinden kalkan pigment kağıdı 24 saat sonra kopya edilir. Bu zaman süresince duyarlılığı artar. Ancak sıcaklık, rutubet ve ışıktan korunması gerekir. Sonra pigment kağıdı tifdruk tramı ile vakum altında ark veya ksenon ışık ile pozlandırır. Burada kullanılan tram, kalıp silindiri üzerindeki boya çukurlarının ve çukur çevrelerinin oluşmasını sağlar. Çukurların oluşmasını sağlayan kısımlar tram üzerinde siyah kareler halinde veya tuğla biçimindedir. Boya sıyırıcı raklenin temas ettiği kısımlar ise şeffaftır. Tifdruk tramını, ofset ve tipoda kullanılan tramlardan tamamen ayırmak gerekir. Çünkü tifdruk tramı, yarım tonları noktalara çevirmek için kullanılmaz. Yalnızca raklenin boyayı sıyırması için zemin teşkil eder. Normal işler ve çok renkli resim baskıları için kare noktalı tram tercih edilir. Ayrıca pigment kağıdının kopyasında soğuk ışık kullanılması yararlıdır, çünkü kağıt sıcaklıktan etkilenir.
     Tram kopyasından sonra pigment kağıdı, resim montajıyla birleştirilerek 45 derecelik bir açı ile oluşturulur.
Pozlandırmada, pigment kağıdının kırmızı renkli jelatin tabakası, resmin yoğunluk farklarına göre değişik oranlarda sertleşir. Kırmızı renk, ışığın kağıt derinliğine kadar ulaşmasını önler. Böylece resmin en açık tonunda dahi jelatin tamamen sertleşmemiş olur ve o bölgeler çok azda olsa silindir yedirmede asitten etkilenerek derinlik alır ve basılabilir.
     Pigment kağıdına, her iki pozlandırma da yapıldıktan sonra, silindir kopyası yapılır.
     Pigment kağıdı, kopyadan hemen sonra bakır silindire kaplanmalıdır. Bekletilirse bikarbonatlı jelatin tabakası sertleşmeye devam eder. Bu nedenle bakır silindirin daha önce hazırlanması gerekir.
     Galvano, tifdruk silindir işlemleri için büyük önem taşır. Tifdrukta kullanılan silindirler çeliktir. Üzerine bakır kaplanır. Bu bakır kaplama galvano sistemi ile yapılır.
     Silindire bakır kaplama işleminde önce çelik silindire prensip olarak bir tabaka bakır kaplanır. Bu tabaka hem çeliği mekanik tesirlerden korur, hem de düz ve pürüzsüz bir satıh teşkil eder. Bunun üzerine, polisajdan sonra bir kat daha bakır kaplanır, ikinci bakır kaplama, ballard bakır kaplama ve temel bakır kaplama olarak iki şekilde yapılır. Ayar hassasiyeti bakımından, temel bakır kaplama işlemi artık pek tercih edilmemektedir. Daha çok Ballard bakır tabakası uygulama alanı bulmaktadır.

 

     Pigment Kağıdının Silindire Aktarılması

     Üzeri bakır kaplı silindire, kopya edilmiş olan pigment kağıdındaki bikarbonatlı jelatin tabakasını nakletmeden önce, silindir yüzeyinin yağ ve pislikten iyice temizlenmesi gerekir. Aksi halde, hem iyi bir intibak sağlanamaz hem de yağlı kısımlara asit tesir etmez. Ayrıca, silindir yüzeyinin pürüzsüz ve parlak olması gerekir.
     Genellikle çok renkli işlerde pigment kağıdının silindire geçirilmesi, transfer makineleri ile yapılır. Fakat, titiz çalışmak kaydıyla el ile de yapılabilir. Çizgilerin çakışmasında, büyük dikkat gerekir. Pigment kağıdının hassas yüzü, kuru silindir yüzeyi ile çakışacak şekilde monte edilir. Montajda gösterilecek hassasiyet, ileride sağlanacak baskı ayarı için çok önemlidir. Pigment kağıdının, silindire tam intibakının sağlanması için, bir karşı silindirle pres yapılır. Sonra, silindir döndürülerek üzerine ılık su dökülür. Bu sayede pigment kağıdı, jelatinden ayrışır ve jelatin, silindire yapışır. Silindir ısısı 40°C ye ulaşıncaya kadar dönen silindir üzerine , yavaş yavaş ılık su dökmeye devam edilir. Sonra, su sıcaklığı kademeli olarak azaltılır ve silindirin atölye ısısına uyumu sağlanır. Sıcak su banyosunun yerine % 10 luk amonyumtiyosiyanat eriyiği ile soğuk banyoda yapılabilir. Bu yöntem ile, çalışma hızı artar. Banyo işlemi bittikten sonra, silindire ispirto dökülür. Silindirin tam kuruması, fon veya vantilatör vasıtasıyla yapılır. Artık, silindir üzerinde negatif bir jelatin rölyefi görülmektedir. Yedirme işlemine başlamadan önce, silindirin jelatinsiz yani basmayacak bölgeleri veya hatalı kısımları, asfalt lakı ile kapatılır.

 

     Silindir Yedirme ve Tashih İşlemleri

     Bu işlem demir 3 klorür ile yapılır. 35 ile 42 bome koyulukta, takriben 5-6 değişik yedirme banyosu hazırlanır. Yedirmeye, yüksek bomeli asitle başlanır. Bunun sebebi, yoğun asitin çizgileri tahrip etmemesidir. Çok sulu, yani düşük bomeli asit, bakırı içten yiyerek çizgileri tahrip eder. Derinlik kazanıldıkça, sıra ile düşük bomeli asitlerle yedirmeye devam edilir.
     Tecrübeli bir asit ustası, değişik bomeli asitlerle, silindirde değişik derinlikler elde ederek işe zengin detay kazandırır. Tabii, bunun tersi de olabilir. Tecrübesiz bir asitçi, koca silindiri kolayca bozabilir. Asitle yedirme süresinin kolay tespiti için, işin yanına mutlaka bir gri skala konmalıdır. Gri skala, aynı zamanda gradasyonun takibi için de faydalıdır.

     Yedirme işlemi sona erdikten sonra, silindir baskıya hazırdır. Tifdruk silindir hazırlama işlemi uzun zaman alır ve pahalı bir sistemdir. Bu kadar emek ve masrafın boşa gitmemesi ve zaman kaybının önlenmesi için silindirden prova baskısı çekilir. Gerekirse, silindir üzerinde, arttırma ve eksiltme tashihleri yapılır.

     Arttırma tashihi, silindir çukurlarının daha çok derinleştirilmesi ve resim tonunun daha yükseltilmesi demektir. Arttırma tashihi için öncelikle silindir yüzeyi çok iyi temizlenmelidir. Temizlenip kurutulan silindire, merdane ile asite dayanıklı boya verilir. Boya verilirken yedirilmek istenen çukurluklar çıplak kalır. Korunmak istenen çukurluklar ise bu boya ile doldurulur. Duruma göre boyanın yoğunluğu ayarlanır. İstenen derinliğe ulaşılınca yedirme tamamlanmış olur.

     Eksiltme tashihi ise silindir çukurlarındaki derinliğin çeşitli metotlarla azaltılarak, resim tonunun zayıflatılmasına denir.

     Eksiltme tashihi için uygulanan metotlar şunlardır :
1) Silindir yüzeyi ince zımpara kağıdı ile zımparalanır. Zımparalama dairesel hareketlerle ve ksilol ile yaş olarak yapılırsa, derinlik yavaş yavaş azaltılır. Şayet zımpara kuru olarak yapılırsa, derinlik daha süratli azaltılmış olur ve resim kontrastlaşır.
2) Zımpara tozu, suyla merhem şekline getirilir ve keçe ile silindir yüzeyine sürtülerek tashih yapılır.
3) Silindirdeki çukurluklar asfalt lakı ile doldurulur. Yüzeyi de asitle hafif yedirilir ve polisaj yapılır. Böylece derinlik azaltılmış olur. Yedirme asidi olarak nitrik asit veya amonyumpersülfat çözeltisi kullanılırsa, silindir oksitlenmesi pek fazla olmaz.
4) Galvano sistemi ile çizgiler doldurulur. Böylece fazla yedirilen yerlerdeki derinlik azaltılmış olur.
5) Silindir yüzeyindeki delikler veya bazı silinmesi gereken yazılar silindir temizlendikten sonra bakır - cıva alaşımı ile doldurulur, bir anlamda lehimlenir. Soğuyan yüzey polisaj yapılarak pürüzsüz hale getirilir. Delik kapatma için gümüş - cıva alaşımı veya harf metali kullanılır.

     Kopya için kullanılan pigment kağıdı, ıslak olarak çalışıldığı için boyutlarını değiştirebilmektedir. Bu sebeple onun yerine polyester filmler(autofilm) geliştirilmiştir. Bu filmler pigment kağıdındaki jelatin tabakasına sahiptir. Uygulaması da aynıdır. Yalnız, kağıt yerine taşıyıcı olarak polyester film kullanılır. Polyester taşıyıcı ile jelatin arasında strip film olarak adlandırılan bir bağlayıcı tabaka vardır. Bu tabaka, film silindire sarıldığı zaman jelatin tabakasının silindire kolay geçmesine yardımcı olur. Jelatinin hassaslaştırılması için alkol ve amonyum bikromat eriyiği kullanılır. Hassaslaştırma ve kurutma işlemi autotype makinesi ile yapılır. Autotype pigment filminin bir özelliği de daha çabuk kurumasıdır.

 

 

Tifdruk Baskıda Tramlama Sistemleri

 

1) Derinliği değişik tramlama sistemi : Bu sistem klasik sistem olarak bilinir. Pigment kağıdına önce tramı, sonra yarım ton pozitif montajı kopya edip, bunu silindire aktararak asitle yedirme işlemidir. Burada tramlar, yüzey itibarı ile aynı büyüklüktedir. Ancak, resim tonları değişik derinlikteki noktaların aldığı boya miktarları ile sağlanabilir.

 

2) Ototipi tifdruk tramlama sistemi : Renk ayırımı yapılmış olan yarım ton negatifler özel, magenta veya gri tifdruk kontakt tramı ile tramlanır. Tramlanan pozitif lith filmde değişik büyüklükte noktalar oluşur. Fakat noktaların çevrelerinde, raklenin boyayı sıyırması için gerekli olan çizgiler bulunur. Bu çizgiler tramlı pozitif, lith filmde şeffaf biçimdedir. Oto tipi tifdruktaki noktaların hiçbiri birbiri ile temas halinde değildir.
     Tramlı lith film emaye sıvanmış silindire sarılır. Pozlandırma makinelerine bağlanan silindir pozlandırılır. Silindir, pozlandırma süresince ekseni etrafında, belirli bir hızla döner. Dönerken de ince bir aralıktan ışık alır. Pozlandırma işlemi tamamlandıktan sonra, banyo makinesine takılan silindir, su ve alkol karışımı ile otomatik olarak banyo edilir. Banyo işlemi bitince, hava üfleyiciler vasıtasıyla kurutulan silindir banyo makinesinden çıkarılır.

 

3) ACIGRAF tramlama sistemi : ACIGRAF firması tarafından geliştirilen sistemde, renk ayırımı yapılmış olan yarım ton negatifler poligron respi tramla tramlanarak tramlı pozitifler elde edilir. Bu tramın özelliği, esas tram noktalarının arasında daha küçük, yardımcı tram noktalarının bulunmasıdır.
     Tramlı pozitif resim montajı Ballard bakır tabakalı silindire sarılıp pozlandırma yapılır. Pozlandırma yapılacak olan silindir üzerine emaye, püskürtülerek sürülür. Emaye püskürtme işlemi makinede dönen silindir üzerinde yapılır. Pozlandırma için yalnız ksenon ışık kullanılır.
     Tramlama işleminde klişe veya ofset kalıbında olduğu gibi değişik büyüklükteki noktalar silindire aktarılmış olur. Silindirde poz veren kısımlar sertleşir. Diğer yerler silindir banyosu ile boşaltılır. Kullanılan emaye organik kolloit veya bikromat bulunmadığı için sıcaklıktan etkilenmez. İndirme işlemi sonunda, silindir yıkanır, emaye sökülür.

 

     Elektronik Silindir Hazırlama Sistemi

     Elektronik silindir hazırlama(gravür) sistemi, elektronik tipo ve ofset gravür sistemlerini baz olarak almıştır.
Bu sistemin önemli özelliği, orijinalden doğrudan doğruya baskıya hazır silindir hazırlanmasıdır. Pigment kağıdı kopyası ve klasik asitle indirme çalışmaları ve tram kopyası ortadan kalkmaktadır. Çünkü gravür makinesi, silindire elektronik ve mekanik olarak tramlanmaktadır. Makinenin elektronik ve mekanik çalışma üniteleri son derece hassas çalıştığı için baskı özellikleri önceden saptanabilmekte ve aynı iş, aynı kalitede tekrarlanabilmededir.
     Elektronik silindir hazırlama sisteminde iki silindir vardır. Gravür yapılacak silindir sağdadır. Soldaki ve sağdaki ile aynı büyüklükteki silindire orijinal, yani pozitif yarım ton, polyester, opak bir film sarılır. Bu film, renk ayrımı yapılmış ve tashih edilmiş negatiften kontakt yolu ile elde edilmiştir. Makine çalıştırıldığı zaman her iki silindir senkron (birlikte ve aynı hızda) olarak döner. Orijinalin bir başından başlayıp aydınlatan ışın, orijinalin aydınlık kısımları tarafından daha çok yansıtılır. Koyu yerler ise ışınları daha az yansıtır. Işının yansıtılma miktarına göre fotoselin elektronik hesaplayıcıya gönderdiği sinyaller farklıdır. Bu farklara göre diğer silindir üzerindeki gravür kalemi irili ufaklı gravür noktalarını silindire kazır. Kazılan noktalar baklava biçiminde ve derinlikleri de piramit şeklinde olur. Noktalar birbirleri ile bitişmediği için, nokta kenarlarında raklenin sıyırma çizgileri oluşur, kazınan parçacıklar vakumla emilerek dışarı atılır.

 

 

TİFDRUK BASKI MAKİNELERİ

 

1) Kalıplı düz makineler : En eski makine tipidir. Tipo prova tezgahına benzer ve nadiren de olsa hala kullanılmaktadır.

 

2) Tabaka tifdruk baskı makineleri : Çok fazla tercih edilmeyen makinelerdir. Çünkü kusursuz silindir indirme imkanları sayesinde rotatiflerin, mizantrensiz de iyi baskı yapabilmeleri mümkün olmaktadır. Bütün bunlara rağmen küçük ve orta tirajlı işlerin tabaka basan tifdruk makineleri ile basılması daha ekonomiktir. Ayrıca bunlarla çok çeşitli ebatlarda iş basılabilir. Tifdruk rotatiflerde ise aynı işi basmak için ya çok çeşitli silindir depo etmek yada kağıttan kaybetmeyi göze almak gerekir. Tabaka tifdruk makineleri, çeşitli boyutlarda kartonlara ve çeşitli kalınlıktaki malzemelere baskı yapabilir. Rotatifler ise kartona baskı yapamaz.

 

3) Rotatif tifdruk baskı makineleri

 

a) İllüstrasyon baskı makineleri : Parter biçiminde imal edilen makinelerde kağıt bobini, baskı ünitesi ile aynı seviyededir. Bazı rotatifler ise kat kattır. Kağıt bobinleri alt katta bulunur. Makinenin üst katında ise asıl baskı yapılır.
     Çift katlı rotatiflerin tek enli olanları daha çok kullanılmakla birlikte kullanımı daha kolaydır. Çift enlilerin mahsuru, çok geniş enli bobin kağıdının sık sık karışması ve ayarsızlıklara neden olmasıdır. İllüstrasyon tifdruk makinelerinde basılan iş, kağıt yönlendirici çelik çubuklar tarafından kırma ünitesine doğru gönderilir. Kağıtlar birleşir ve kesilip düz tabaka olarak istif edilir veya kırma katlama ünitesinde, ofset rotatiflerde olduğu gibi huni üzerinde kırılır, sonra kesilir, katlanır ve sayılarak istif edilir.
     Bu makinelerin kurutma ünitelerinde en çok kullanılan iki sistemden birisi sıcak hava silindiri kullanmak, diğeri ise püskürtme yolu ile sıcak hava sirkülasyonu yaratmaktır. Sıcak hava ile kurutmada, kağıdın boyunu değiştirme tehlikesine karşı, baskıdan önce kağıdı sıcak hava akımından geçirmek gerekebilir.
     İllüstrasyon baskı makinelerinin boya ünitelerinde kullanılan en basit sistem daldırma sistemidir. Boya haznesi içindeki sıvı boyayı, yarı yarıya batık vaziyetteki form silindiri alır. Baskıya geçmeden önce rakle ile fazla boya sıyrılır ve baskı yapılır.
     Ayrıca boya ünitesinde, sıvama ve püskürtme sistemi gibi sistemlerde kullanılırlar. Sıvama sisteminde ayran kıvamındaki boya, baskıdan hemen sonra silindirin üstüne akıtılır. Püskürtme sisteminde ise yine aynı durumda silindir boyunca püskürtülür. Her iki sistemin daldırma metoduna üstünlüğü, baskıdan sonra çukurlarda kalan boyanın kurumasına engel olmasıdır.

b) Ambalaj Baskı Makineleri : 

Çıkış ünitesi : Baskıdan sonra kâğıt ve karton kesilerek istif edilir yada zımba ünitesinde zımbalanır, ondan sonra istif edilir. Basılan malzeme selefon cinsinden bir folye ise çıkışta tekrar bobin halinde sarılır.

Giriş ünitesi : Basılacak malzeme karton ise giriş kısmında değişiklik gerekir. Karton kalın olduğu için bobin çapı 2 metreyi bulur. Ayrıca kartonun kalın olması nedeniyle otomatik yapıştırma yapılamaz, çünkü yapışan kısımda kalınlık iki kat artar. Yapıştırma işlemi esnasında makine ya durdurulur yada hız bir hayli azaltılır. Düşük hızda yapıştırılacak ise bitmekte olan kartonun bir bölümü kullanılmak üzere biriktirilir.

Kurutma ünitesi : Kartonun kalın olması nedeniyle sıcak havanın tesiri olmayacağı için sıcak hava silindirleri anlamsız olur. Bu nedenle püskürtme suretiyle sirkülasyon sağlanarak kurutma yapılır. Folye baskısında sıcak hava silindiri, folyenin boyut değiştirmesine neden olur. Folye, çıkış ünitesinde bobin halinde sarılmadan önce, döner çubuklar vasıtasıyla ileri - geri yürütülerek yolu uzatılmak sureti ile kurutulur ve tam kurumuş olarak sarılır. Folye, sarımda tam kuramamış olursa birbirine yapışır.