Achternaam: van Messel

Voornaam: Saul

Geboren: 18-11-1912

Te: Winschoten

Overleden: 09-07-1993

Te: Heemstede

Pseudoniem(en): Saul van Messel was het pseudoniem van Jaap (Jakob) Meijer. Onder zijn eigen naam schreef hij historische werken over de joden. Hij publiceerde ook onder het pseudoniem Gideon van Hasselt.

Werk:

Poëzie:

• Kaddisj (1965)
• Zeer zeker en zeker zeer (1967)
• Mammoeth mijn muze (1968)
• Het beloofde land. Joodse gedichten (1968)
• Strelen om de stam (1968)
• Bruid waar blijft je mond? Een bundel priapeeën (1969)
• Bloedrood en zonder schaamte (1969)
• Het heden laat verstek gaan (1969)
• Vrouger of loater (1969)
• Twijspaalk mien bloasbaalk (1970)
• Mien laid dat vlogt (1970)
• Syndroom, Joodse poëzie (1971)
• Het eeuwige leven, een bundel doodspoëzie (1972)
• Het geluid hing te trouwen (1972)
• Roofvogel tijd (1977)
• Vaderland in den vreemde. Joodse balladen uit Groningerland (1982)
• Drenthe, een bundel joodse poëzie (1982)
• Groningen (1983)
• Bourtange (1984)
• Tolk van 't olle volk (1984)
• De dialect-poëzie samengevat in Ongeneeselk, Grunneger gedichten (1985)
• Tougelieks, Verzoamelde Grunneger gedichten (1987)
• Naoogst (1991)
• Twijderweegns (1991)
• Aivige risjes (bibliofiel, 150 ex.) (1991)
• Tijd (bibliofiel, 150 ex.) (1996)

Naslagwerken:

• Encyclopaedia Sefardica Neerlandica (1949/1950)

Vertalingen:

• Jaap Meijer vertaalde werk van o.a. J.I. de Haan, J.C. Bloem en Gerrit Achterberg in het Hebreeuws.

Essays/wetenschappelijk werk:

• Isaäc da Costa's weg naar het christendom, bijdrage tot de Geschiedenis der Joodse problematiek in Nederland (proefschrift) (1941, handelseditie 1946)
• Het verdwenen Ghetto (1948)
• Hugo de Groots Remonstrantie nopende de ordre dije in de landen van Hollandt ende Westvrieslandt dijent gestelt op de Joden (1949)
• Problematiek der post (1949)
• Tussen Götterdämmerung en morgenrood (1951)
• Martelgang of cirkelgang (1954)
• Keten der geslachten (1955-1958)
• Van Corantijn tot Marowijne (1956)
• Sleutels tot Sranan (1957)
• M.J. Lewenstein's opperrabbinaat te Paramaribo (1959)
• Willem Anthony Paap. Zeventiger onder de Tachtigers (1959)
• Het levensverhaal van een vergetene. W.A. Paap 1856-1923 (1959)
• Schakels met het voorgeslacht (1960)
• Het Jonas Daniël Meijerplein (1961)
• Lieve ouders (1962)
• Erfenis der emancipatie - Het Nederlands jodendom in de eerste helft van de 19e eeuw (1963)
• Moeder in Israël (1964)
• Zij lieten hun sporen na. Joodse bijdragen tot de Nederlandse beschaving (1964)
• Van Israëlieten tot Israëliërs (1965)
• De zoon van een gazzen. Het leven van Jacob Israël de Haan (1967)
• Waar wij ballingen zijn (1968)
• Hoge hoeden, lage standaarden, de Ned. Joden tussen l933 en 1940 (1969)
• Jacques Perk en Willem Kloos 1881 (1972)
• Perk. Studiën (6 delen) (1975-1979)
• J.K. Rensburg 1870-1943. Een joods graalzoeker (1976)
• Diasporade. Een reeks Joodse cahiers (in eigen beheer, vanaf 1976)
  - o.a.: Victor Emanuel van Vriesland als zionist (1976)
• Balans der ballingschap, bijdragen tot de geschiedenis van de joden in Nederland (in eigen beheer)
• Martelgang of cirkelgang; Isaac da Costa als joods romanticus
• M.M. Roest, de biografie van een bibliograaf (1980)
• Onze taal als een bare schat. Jacob Israël de Haan en het Hebreeuws (1982)
• Joodse wetenschap in Nederland (1982)
• Rector en Raw, de levensgeschiedenis van Dr. J.H. Dünner (1984)
• Jood en jodendom in stad en ommelanden (1984)
• Mazzeltow in mineur (1985)
• Afscheid van de Grote Sjoel (1987)
• Om de verloren zoon (1988)
• Beeldvorming om Baruch (1989)
• Jeremias Meijer Hillesum, 1863/1943 (1989)
• Als Maggied vergeten (1992)
• Het traject van een Täg-Esser (1991)
• De Odyssee van een Joods docent (1992)
• Prof. Dr. David Cohen (1992)
• Het joodse boek in vooroorlogs Mokum (1999)

Bloemlezingen:

• Vrolijk klimaat (met Wim Hazeu en Harry Scholten) (z.j.)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'Kaddisj' in 'Dichtersomnibus, 15e bloemlezing' samengesteld door Ad den Besten (1968)
• 1 gedicht: 'Syndroom, een cyclus joodse gedichten' in 'Literair akkoord 14' samengesteld door Christine D'Haen, Wim Hazeu, Hubert van Herreweghen, Willem G. van Maanen (1971)
• 1 gedicht: 'Restaurant' in 'Dichters omnibus 18e bloemlezing', samengesteld door Ad den Besten (1971)
• 1 gedicht: 'gieten/gedenksteen in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 2 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 2 gedichten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 'Westerbork in zeven liedjes' in 'Vrolijk klimaat', Wim Hazeu, Jaap Meijer en Harry Scholten (z.j.)
• 7 gedichten in 'Liesterkralen. Honderd Grunneger gedichten' , samengesteld door Jan J. Boer (1990)
• 1 gedicht: 'gieten/gedenksteen' in: 'Die dag in mei vergeet ik niet. De mooiste Nederlandse bevrijdingspoëzie', gekozen door Hans Warren (1995)
• 1 gedicht: 'Veenkoloniën' in: 'Familie duurt een mensenleven lang. De honderd mooiste Nederlandse gedichten over vaders, moeders, dochters en zonen', samengesteld door Menno Wigman (1999)
• 3 gedichten in 'Nog één keer door die hoge gang. De honderd mooiste schoolgedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Hans Werkman (2000)

Tijdschriften:

• Saul van Messel publiceerde poëzie in 'Kentering'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Het Diek Ensemble o.l.v. Ellen Dijkhuizen speelde, met actrice Carla Reitsma, onder regie van Joke Menssink 'Over De Huid Van Mijn Geheugen', Een muzikaal/literair programma met theatrale accenten gebaseerd op werk van Saul van Messel.
• Ischa Meijer, 'Een rabbijn in de tropen' (1977)

Literaire prijzen:

• Groninger "Literaire Pries" 1984.

Opmerkingen:

• Jaap Meijer was van orthodox-joodse afkomst.
• Zijn vader, een marskramer uit Groningen, stierf in zijn bijzijn aan de vliegende tering toen Jaap Meijer elf jaar was.
• Toen hij twaalf jaar was werd hij van Winschoten naar Amsterdam gestuurd, waar hij een opleiding voor rabijn volgde aan het Nederlands Israelitisch Seminarium, terwijl kapitaalkrachtige joodse families hem bij toerbeurt onderhielden. Hij werd niet toegelaten tot het laatste examen, omdat hij omgang had met een meisje dat niet 'kosher' was (zijn latere vrouw). Hierna studeerde hij geschiedenis.
• Hij promoveerde in 1941 bij Jan Romein op een proefschrift over Isaac da Costa.
• Jaap Meijer trouwde met Liesje Voet.
• Jaap Meijer was de vader van Ischa Meijer. Hun verhouding was gespannen. Ischa Meijer doet hier in zijn werk verslag van, o.a. in 'Een jongetje dat alles goed zou maken'.
• Jaap Meijer zat van 1943 tot 1945 in Duitse concentratiekampen (o.a. Bergen-Belsen). Hij overleefde de oorlog (met vrouw en zoon), maar was na de oorlog zijn zekerheden kwijt.
• Na de oorlog kregen ze nog twee kinderen, Mirjam en Job.
• Het gezin ging in de Van Hallstraat in de Staatsliedenbuurt wonen.
• In het begin van de jaren vijftig verhuisden ze naar Suriname, waar Jaap Meijer leraar werd. Het gezin kon niet aarden in Suriname en kwam terug naar Nederland. hij werd leraar aan het Coornhert Lyceum in Haarlem.
• In 1951 werd Jaap Meijer privaatdocent in de geschiedenis van de joden in Nederland.
• In zijn poëzie speelt het jood zijn een grote rol. Daarnaast is erotiek een terugkerend thema.
• Jaap Meijer dichtte ook in het Gronings, bijv. in de bundel 'Vrouger of loater' (1969)
• Jaap Meijer woonde in Heemstede.
• Zijn vrouw typte meestal zijn manuscripten uit.
• Zijn vrouw overleed in 1993. Hij overleed enkele maanden later.
• Hij vermaakte zijn boekenbezit aan het gemeentearchief van Amsterdam. In 1999 werd er een Engelstalige catalogus uitgegeven van de boeken op het gebied van hebraïca en judaïca.

Anderen over Jaap Meijer:

• Mijn vader, de gefrustreerde rabijn, wilde, na de vernederingen van een arme jeugd, na de nederlaag van een wegens U afgebroken seminarium-studie, na de geblutste trots van het jood-zijn tijdens de oorlog [mikpunt van Uw stille, maar daarom niet minder vernietigende kritiek], zijn hoogstpersoonlijk beleefde jodendom in ere herstellen. (Ischa Meijer, Brief aan mijn moeder, blz. 33)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Saul van Messel
• Theatervoorstelling 'Over De Huid Van Mijn Geheugen'
• DBNL - Saul van Messel

Bronnen o.a.:

• Literair akkoord 14 (1971)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Encarta '98 (1997)
• volkskrant (19-11-1999)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)