Öncelikle bu sayfaya girenlere selam!,
Son zamanlarda hep bir go sözlüğü hazırlamak sözu ortalarda dolaşıyor. 1993
yılı cıvarında Second Book of Go’ yu türkçeye çevirdiğim yaz, Türk-Japon
Dostluk ve Dayanışma Derneği’nde (kapandı!) go dersleri vermekte ve dernek
başkanının ( A. Kılınç; genel sekreter) desteği ile bir kitap tercüme etmekte idim. Bu
kitap başkan ile olan bir problemden dolayı basılamadı. Belki bir gün
bastıracagım. Neyse hikaye kısımları aslında her zaman uzundur.
Bir japonca sadece kelime işlemci olarak kullanılan bir bilgisayar (Japonca
da yazmakta idi) derneğe gelmişti. Cumartesi sabahı gelip de derneği go kursu
için açtığımda, önce oyun tahtalarını, normalde Japonca dersi verilen bir sınıfa
kurup, ardından insanların gelmesini beklerken bu bilgisayarı kurcalamıştım. Ne
yazılabilir ki, bilgisayarda başka bir şey yapmak mümkün değil. Oturdum bir
Japonca, bir de Ingilizce olarak go terimlerini yazıp, yanına Türkçe anlamlarını
yazmaya çalıştım.
Bu ufak sözlüğü buraya ekliyorum. Derlediğim Ingilizce sözlüğü (Dictionary of Go Terms) tercüme şimdilik edemeyeceğim.
Kelimelerin Japonca yazılışlarını da elimden geldiğince eklemeye başladım
(ekim2002).
| Aji |
|
Potansiyel |
| Aji-keşhi | 味消し |
Aji’yi yok etmek |
| Atari | 当リ |
Esir alma tehtidi |
| Baduk | 바둑 | Kore'de goya verilen isim. |
| Byo-yomi | Oyun için verilen ana süre bittiğinde verilen hamle-süre sınırlaması | |
| Chuuban | 中盤 | Oyun Ortası |
| Dungo |
Değersiz taş yığını ( Bu kelime Second Book of Go’da geçer aslında
bir çeşit sopaya geçirilmiş japon tatlısı anlamına gelmekte ama go da
yenilemiyen tatlı parçaları ya da değersiz taş yığını olarak çevrilebilir) |
|
| Damazumari | ダメ詰まり |
Açıklık yetersizliği (‘nden dolayı bir noktaya taş koyamamak) |
| Dame* | ダメ |
Tarafsız noktalar |
| Fuseki | 布 石 |
Tüm tahta üzerinde; açılış. |
| Go-ban | 碁盤 |
Go tahtası |
| Go-ishi | 碁石 |
Go taşı (Ishi Press taş baskı, taş basımevi) |
| Gote | 後手 | Önceliği rakibe veren hamle |
| Hane | Rakip taşa yapılan çapraz hamle | |
| Hasami |
Sert bir saldırı |
|
| Hiraki | 開き | Uzantı (tobi gibi herhangi bir kesme yapmaz ve genellikle kenara paraleldir) |
| Hoshi | 星 | Yıldız noktası – handikap noktalarının ismi - 4-4 noktası |
| Igo | 囲碁 | Go Oyunu (eski yazılışı ise: 圍碁) |
| Ikken-tobi |
Tek aralıklı sıçrama/atlama (bir taştan), (bir aralık bırakılarak yapılan
açılma hamlesi- sıçrama çünkü bir yerden/aji'den geçme var) |
|
| Ishinoshita | 石の下 | Taşın altına oynamak (!) |
| Jigo | 持碁 | Beraberlik |
| Joseki | 定 石 |
Köşede açılış |
| Kakame | 欠け目 | Yalancı göz |
| Kakari |
Köşe taşlarına yapılan yaklaşma hamlesi, saldırı |
|
| Keima |
(ufak) At hamlesi (satrançtaki gibi bir taşdan 2 uzaklaşıp, 1 hamle sağa ya
da sola oynamak) |
|
| Kiru (kiri) | 切り |
Kesme (kesme de ölüm vardır!) |
| Kikashi | 利かし |
Zorlayıcı hamle ? |
| Ko | 劫 | Yasaklı döngü, kalpa |
| Komi | Siyahla başlamanın avantajını silmek için beyaza başlangıçta verilen +puan | |
| Komoku | 小目 |
3-4 noktası, c4 noktasına yapılan hamle, köşede korunaklı hamle) |
| Kosumi | コスミ |
Çapraz hamle (bir taş ile.. c3 deki taşa d4 oynamak gibi) |
| Kyu | 級 |
Öğrenci seviyesi |
| Me | 目 | Göz ya da göze (aynı renk taşlarlarla çevrili açıklık) |
| Miai | 見合い |
Aynı bölgede eş değerli iki hamle |
| Mokuhadzushi | 5-3 noktası | |
| Moyo | 模様 |
Potansiyel alan |
| Nigiri | Oyun başında oyuna başlayanı belirleme1 | |
| Nikken-tobi |
Çift aralıklı sıçrama/atlama
|
|
| O-geima |
Büyük at hamlesi ( 1 değil, 2 aralıklı yapılan) |
|
| Okigo | 置碁 | Handikaplı go oyunu |
| Ponnuki |
Bir taş esir alındığında
oluşan şekil ( sadece 4 taş ile..) |
|
| Sabaki | サバキ |
Esnek ve kolay değişebilir tarzda oynamak (bu harika bir şeydir..!) |
| Semai | 攻め合い |
Kuşatma yarışı (kitabı tercüme ederken bu karşılığı epeyi aramıştım) |
| Seki | セキ |
İki tarafında birbirini alamama durumu ( aynı bölgede..) |
| Shimari |
Köşe kuşatması (kapatması) |
|
| Shicho |
Merdiven |
|
| San-san | 3-3 noktası | |
| Sanren-sei | 三連星 |
Kenarda üç hoshi noktasının da kapatılması |
| Sho-dan | 初段 |
Bir dan seviyesi ( ni-dan , 2dan) |
| Sente | 先手 |
Rakibin cevap vermek zorunda olduğu hamle |
| Takamoku | 高目 | 5-4 noktası |
| Tenuki | 手抜き |
Tahtanın başka bir yerine hamle yapılması |
| Tesuji | 手莇 |
Bölgesel güzel hamle |
| Tsuke | ツケ | Saldırı hamlesi |
|
Tsumego |
詰碁 |
Ölüm-yaşam mücadelesi |
| Uchikomi | 打ち込み | Saldırı, istila |
| Yose | ョ七 |
Oyun sonu |
O eski kağıtta bu kadar kelimeyi yazmışım. Yeni eklentilerimi parantez ile belirttim. Umarım faydası olur..
(Artık eklentiler elimdeki metni epey aştı. Ayrıca, Japonca karakterleri göremeyenler bana emektup atarsa yardımcı olmaya çalışırım!)
1: Oyunculardan ilki bir avuc taş alır ve (avucumdaki taşlar) "tek mi? çift mi?" diye sorar, diğeri tek ya da çift'i tahtaya tek ya da çift taş koyarak belirtir. Tek ya da çift sayıyı bilirse o oyunu başlar!
Mehmet Dardeniz Ekim 2000 / Mart, 2006