 |
LINKS: Model van ’n kafeïen-
molekule |
"JY KAN nie oor koffie praat sonder om êrens
in die warm water te beland nie." Só gesels ’n lewenslange aanhanger van die koffie-kapitaal nou die dag.
Almal moes glimlag oor die man se nogal pittige metafoor.
Maar dis nie van gister af dat die ekstrak van die
koffiepit mense aan die stry het nie.
"As een navorser sê koffie is
goed vir jou," het ons vriend dit verder uitgespel,
"dan sit hy behoorlik in die spervuur. Daar is
dosyne ander geleerdes wat kwaaier met sy gal werk as wat ’n hele beker vol koffiedroesem dit kan doen.
"En as ’n ander navorser weer
sê koffie is sleg vir jou, is daar duisend opstandige
koffieslawe wat hom soos ’n koffieboon wil braai.
"A nee a, sê my: wie moet ’n man dan nou glo?"
Hierdie waarnemer het ’n punt beet.
Elke af en toe is daar maar weer ’n nuwe bevinding oor
koffie en kafeïen, baiemaal uit ’n gerespekteerde oord
soos die een of ander oorsese universiteit of mediese
inrigting. Maar sodra die een dit ophemel, skiet ’n ander
een dit af. Naderhand weet jy ook glad nie meer hoe jy
dit met die wêreld se gewildste drankie het nie.
Gewildste is eintlik nie die woord
nie. Koffie is immers die naasgrootste verhandelde
kommoditeit op die hele aarde (slegs petrol is groter).
Geen wonder dat elke uitspraak daaroor soveel gemoedere
gaande maak nie.
Maar ’n mens wil darem op die ou
end by die waarheid uitkom oor jou geliefde brousel. Is
die kafeïen in jou koppie koffie byvoorbeeld verslawend
of nie? Is dit goed of sleg vir jou hart? Gee dit jou
werklik hartkloppings?
Kan dit jou bene bros maak? Is dit
gevaarlik vir swanger vroue? Vir ongebore babas? Demp dit
die hartstogte of word die liefde daardeur aangewakker?
Daar is nog heelparty sulke vrae wat vir baie mense in
die lug hang.
Hier is ’n opname oor sekere van
die jongste internasionale bevindings—waaroor daar
steeds nie oral eenstemmigheid is nie. Waar navorsers
verskil, moet ’n mens maar die feite teen mekaar opweeg.
Dan kan jy uiteindelik jou ou eie gevolgtrekkings maak .
. .
KAFEïEN is ’n stimulant en dis
galbitter, as jy baie daarvan sou proe. Maar die 100 tot
150 mg in jou koppie moerkoffie (en heelwat minder in
kitskoffie) is min genoeg om deur die lekker koffiegeur
verdoesel te word.
Ook tee en ook sjokolade bevat kafeïen,
dog in aanmerklik minder hoeveelhede. Maar dan is daar
ook kafeïenryke woema-drankies, soos daardie bekende een
wat jou glo vlerke gee.
Presies wat die uitwerking van kafeïen
op die menslike gestel is, is steeds nie glashelder nie.
Niemand stry dat dit ’n opkikker is en jou wawyd wakker
kan hou as jy moet slaap nie.
Waaroor die groot debat egter gaan,
is of selfs matige hoeveelhede vir ’n mens skadelik kan
wees. En, indien wel, wie die eintlike risikogroepe is
wat dit liefs moet vermy.
- GOEIE
OU TROOSTER—OF WOLF IN SKAAPKLERE?
DIE MODERNE mens, lyk dit, het sy
koffie nodig, al sê wie ook wat. In ’n omvattende studie
van byna 130 000 inwoners van Noord-Kalifornië (en
die besonderhede van 4 500 afgestorwenes) is gevind dat
daar minder selfmoorde onder koffiedrinkers voorkom as
onder nie-koffiedrinkers.
Ander navorsers het weer bevind dat
selfs die reuk van koffie ’n heilsame uitwerking op ’n mens kan hê. Lekker gesellige ou trosie. Hoe kan iemand
nou daarmee fout vind?
Maar in sy Caffeine Blues wys die
skrywer Stephen Cherniske op dit wat wat hy en sy
geloofsgenote as die donker sy van kafeïen beskou. Hy sê
byvoorbeeld dis onsin dat dit jou geheue verbeter of
makliker laat leer, soos so baie skoliere en studente vas
glo. Dis eintlik presies andersom.
"Ek het die resultate van
wetenskaplike studies wat toon dat kafeïen, soos dit
normaalweg verbruik word, die serebrale vloei met tot
dertig persent kan verminder. Dit beteken minder suurstof
na die brein en verminderde geheue en waarneming," sê
hy.
"Kafeïen gee jou ook nie fut
nie, dit plaas jou nie in ’n beter bui nie. By
gewoontegebruikers kom dit voor asof dit hulle vroliker
maak, maar navorsing toon duidelik dat dit hulle bloot in
staat stel om die swartgalligheid en vermoeidheid te
vermy wat met onttrekking gepaard gaan."
- IS
KAFEïEN DAN VERSLAWEND?
VERSLAWEND? Ag nee wat, reken
Astrid Mehlig van die Franse nasionale mediese
navorsingsinstuut. Vir die meeste mense is dit nie
verslawend nie, volgens haar studie wat wyd geadverteer
is. Trouens, tot drie koppies koffie per dag het geen
negatiewe uitwerking op dié deel van die brein wat
vir verslawing verantwoordelik is nie, voer sy aan.
Nadat sy twee jaar lank dertig
rotte bestudeer het, het me. Mehlig ’n tyd gelede bevind
dat koffie, anders as wat Stephen Cherniske glo,
inderdaad energievlakke kan verhoog. En met matige
gebruik is verslawing "baie onwaarskynlik," sê
sy.
Wie sê! kom dit uit Brittanje.
Koffieliefhebbers is net so verslaaf aan hul susdrankie
as mense wat te veel van alkohol of sigarette hou, vertel
dr. David Kerr van die Royal Bournemouth Hospital, oor sy
eie navorsing in dié verband.
Hy het vir die duur studie van R4
miljoen (met twaalf menslike proefkonyne) self opgehou om
koffie te drink en vertel: "Die onttrekingsimptome
is rêrig onplesierig. Dit begin binne twaalf uur en hou ’n week lank aan. Ek het
’n kloppende hoofpyn gehad wat
nie wou weggaan nie en ek kon nie konsentreer nie. Selfs
jou gemoedstemming verander en jy voel moeg en suf."
Al hierdie nare gevoelens verdwyn
sodra jy ’n koppie koffie gedrink het, maar, sê hy,
eintlik is die koffie glad nie goed vir jou nie. "Buiten
dat dit jou wakker hou en as ’n stimulant dien, het dit
geen positiewe uitwerking op jou gesondheid nie."
Kerr het so vir sy eie navorsing
geskrik dat hy nou glad nie meer koffie drink nie en
oorgeslaan het na tee.
Aan die positiewe kant vertel die
Amerikaanse kafeïen-kenner Roland Griffiths van die
Johns Hopkins Medical Institutions in Baltimore, Maryland,
dat kafeïen jou darem nie maklik sal doodmaak nie. Net
as jy dit sou regkry om vyftig tot honderd koppies koffie
met een slag weg te sluk, sou jy sterf!
Jou lewer behandel kafeïen soos
enige ander gif. Plante vervaardig hul eie kafeïen om
peste weg te hou. Maar wat die presiese bydrae van kafeïen
tot gewone siektes is, is dikwels glad duidelik nie.
"Jy sal vind dat die meeste
mense geneig is om na die een of ander kant toe te
oordryf," sê Griffiths.
DIE KAFEïEN in koffie kan moontlik
veroorsaak dat vroue sukkel om swanger te raak, het ’n Amerikaanse studie getoon. Navorsers van
’n instuut in
Noord-Carolina het in ’n artikel in die tydskrif Lancet
gesê dit neem vroue wat meer as ’n koppie koffie per dag
drink, langer om swanger te raak.
 Maar wat gebeur as hulle wel
swanger is en steeds bly koffie drink? Bewerings dat kafeïen
misvormings in fetusse veroorsaak, bly steeds omstrede.
Navorsers aan die Carleton-universiteit in Ottawa, Kanada,
het reeds in die vroeë jare tagtig aangevoer dat
swanger vroue wat meer as 300 mg kafeïen per dag inkry,
babas in die wêreld bring wat ligter weeg en kleiner
koppe het (omtrent 1 cm kleiner).
Dit is in die jare negentig
opgevolg deur ’n Amerikaanse studie waarin geleerdes
bevind het swanger kafeïengebruikers hoef nie ’n miskraam of belemmerde groei van die fetus te vrees nie.
Trouens, só is aangevoer, hulle kan met gemak drie
koppies koffie of sewe koppies tee of agt blikkies
koeldrank met kafeïen per dag drink!
In die lig van al die omstredenheid,
bly dit stellig maar beter om aan die veilige kant te bly
en inname tydens swangerskap tot die minimum te beperk.
Nuwer navorsing het nietemin bewys
dat kafeïen wel rotte misvorm, maar dan ook net as hulle
reuse-dosisse daarvan ontvang—dosisse wat gelykstaan
aan ’n ongehoorde sewentig koppies per dag by mense.
DIE SAAK van koffie en die hart bly
eweneens so donker as ’n koppie sterk koffie—as jy al
die verskillende menings daaroor sou kop toe vat wat jy
in verskillende publikasies te lees kry.
As ’n mens egter al die navorsing
bymekaargooi en die goue middeweg soek, sê ’n dokter,
lyk dit of ons met betreklike veiligheid die volgende kan
sê:
Kafeïen kan ’n negatiewe
uitwerking hê op die harte van mense wat hopeloos te
veel daarvan inneem of oorsensitief daarvoor is. Maar lyk
of ’n tipiese drie koppies koffie per dag nie die hart
skade doen nie.
Die dokter sê ook dat party mense dink daar is ’n verband tussen kafeïen en hul hartritme. Dit wissel van
mense wat kla dat hul hart soms ’n slag mis of ’n ekstra
slag inkry tot dié wat sê dit voel of die hart
fladder.
Maar navorsers kon nog nie ’n betroubare bewys vind dat matige hoeveelhede kafeïen
enige invloed op die hartritme het nie. Groot hoeveelhede
of oorsensitiwiteit kan dit egter wel beïnvloed.
As jy voel dat jou hart ’n slag
gemis het, raai die dokter aan dat jy eerder jou
alkoholgebruik moet dophou, omdat dit lyk of alkohol ’n groter verband met hartslagprobleme het as kafeïen.
ELKE koppie koffie wat jy drink,
steel ’n bietjie kalsium uit jou beendere, vertel ’n voedingkundige. Dit staan omtrent gelyk aan die
hoeveelheid kalsium wat jy in ’n teelepel melk inkry.
Vir die meeste koffiedrinkers is
dit dus geen probleem nie, buiten dalk vir vroue wat wat
ná hul menopouse hul koffie swart drink, dalk weens ’n geldgebrek wat die ongelukkige lot van talle bejaardes
is.
Een studie het vinniger beenverlies
getoon by senior burgeresse wat so min as twee tot drie
koppies koffie per dag gedrink het, in vergelyking met dié
wat minder of niks gedrink het nie. Daarteenoor het kafeïengebruik
geen uitwerking gehad op vroue wat meer as 800 mg kalsium
per dag ingekry het nie.
KOFFIE is ’n liefdesdoepa nes
sjokolade. Of is dit?
Inderdaad, het Amerikaanse
navorsers aan die Johns Hopkins-Universiteit in Baltimore,
Maryland, bevind. Ongelukkig sal mense wat besluit om
meer koffie te drink om ’n bietjie woema in die
intimiteit van hul huwelikslewe te sit, egter vir lief
moet neem met die hoofpyne en moegheid wat deur die
koffiedrinkery veroorsaak word.
Want, sê hulle, jy kan net een
koppie koffie per dag drink en al klaar aan kafeïen-onttrekking
ly.
Maar volgens ’n ander ondersoek in
Michigan maak koffie ’n mens dalk oud, dog lank nie koud
nie. Ouer, getroude koffiedrinkers, is bevind, is vuriger
in die liefde as dié wat nie koffie drink nie.
Een ding is dus darem seker in al
die onsekerhede rondom die drankie: koffie koffie nie die
drifte op nie. Lank lewe die prikkel!
|