PRI MARALA SHANTII
La shantii esas laboro-kansoni qui olim kantesis da britaniana maristi
dil komercala navaro, nur dum laboro, e tote ne por amuzar su. Pluse, adminime
dum la dek-e-nonesma yar-cento, shantii ne uzesis sur la milit-navi, en
qui obediesis omna imperi silencoze, akompanate dal siflilo di sub-oficiro,
nomizita angle: boatswain.
Ante la tempo dil fabrikerii e mashinaro omna-sorta laboro esis advere
manuala, t.e. ol literale facesis per la manui. Sequante primitiva instinto,
ta, qua laboras per la manui, kantas dum la laboro, sive di rekolto, sive
di texo o di filifo. Pos ke la bruiso dil mashini dronabis, e fine abolisabis,
la laboro-kansono en la fabrikerii e la agri, olta permanis en la seglo-navi,
en qui omna laboro esis ankore manuala.
Pose, la vapor-navo silencigis la shantii, nam olti havas nula segli
manuagenda, e nula manue-propulsita vindilo e kapstano. Kun la preske tota
desaparo dil seglonavi, anke desaparis la kansoni qui genitesis dal laboro
relate tala navi.
En la tempo dil seglonavi, semblas ke nulu atencis la shantii, nek
egardis la beleso dil arii kantata, forsan pro ke la maristi nultempe kantis
la shantii ecepte sur la navo e forsan anke pro la Rabelaisala qualeso
dil paroli di la shantii.
Ta lasta fakto efektigis, ke on kustumis nomizar la shantii nura obcena
kansoni, e on tote faliis agnoskar ke la arii posedas maximagrade la naturala
charmo e beleso dil vera populala muziko. Tamen, cirkum la yaro 1880, dum
ke la dhantii divenis preske ni-uzata, on komencis formacar kolekturi dil
arii e vorti, komprenende omisante la parti objecionenda. On homajis la
naturala delikateso dil maristi, agnoskante ke esis obcena nur la solo-parti,
qui ne povis audesar dal ne–marala personi sur la kayo, dum ke la koro-parti,
audebla da omni, esis tote senmakula tarelate.
La shantii marala konsistis ek alternanta solo e koro. La solo-parto
kantesis dal shantiisto, qua ne laboris, ma kantis sua parto, sequata dal
versi dil koro, kantata dal altra maristi dum ke ili facis sua laboro di
hisar la segli, la yardi o la flago, o di levar la ankro. La shantiisto
kustumis komencar per kantar suafoye du o tri versi ja konocata da omni;
pos to, il improvizis sequanta versi en qui il traktis humuroze la karakterizivi
di la navestro, altra oficiri e viraro di la navo, anke il ofte sakasmatre
aludis la mala qualeso dil drinkaji, salizita karno, ed altra kozi provizita
da la armatoro. La versi dil solo-parto esis ofte tote sen-relata, e traktis
diversa temi, ma la koro-parto di singla shantio esis kustumale la sama
tra la tota kansono.
Forsan vin astonegos la fakto ke on toleris la sarkasmaji de la shantiisto.
La motivo esas : ke la autoritati evaluis tala paroli kom sekureso-valvo
kontre sedicio, same kam la guvernerio permisas al guvernati kunvenar publike
e diskursar, mem pasionoze, pri ica od ita neyustajo. On vere dicas ke
la Anglo tante prizas la privilejo grunar, ke, se lu ne privacesos de ta
privilejo, lu ne facos irgo ecepte duror la grunado, quo tote ne importas.
La du precipua sorti di shantii esas ti qui relatas la laboro facenda
per vindilo e kapstano, e ti qui relatas la hisala aferi (en angla : windlass
and capstan shanties, and pull-and-haul shanties). Pri la lastemencionita,
on dicas ke la shantiisto kustumale pozis su proxim la laboranta maristi,
ma kande funcionigis li la kapstano, la shantiisto ofte sideskis sur la
kapstano ipsa.
Pri la paroli dil shantii, esas remarkinda ke ofte traktesis en diversa
shantii temi sama o simila, e ni trovas aludaji al sama loki e personi,
sive reala, sive fiktiva : Rio Grande, Mobile Bay, rulanta rivero, Hilo,
Ranzo, belino barbadiana ed c.
Pro ke la versi dil solo-parti esas tante sen-relata, e pro ke la koro-parti
esas kelkakaze nur tinkletaji, uzata por expresar la ritmo dil agado facenda,
esas tre desfacila tradukar shantii ad Ido, se on deziras evitar produktor
la impresuro skribar nura absurdaji. Tamen, me audacis verkar Ido-versiono
di kin de la shantii, e me esperas ne tote faliir riproduktar la esencala
idei di ta kansoni. Me facis ta verko, pro ke ma opinionas ke la bela arii
bone valoras kantesar da ni e nia samideani transmara, segun la muzikatra
paroli di nia amta helpolingo komuna.
Tom SWEETLOVE 1926