EGITIMIN GELISTIRILMESINDE DEGERLENDIRMENIN ONEMI

Yönlendirici Sorular:

1. Bilimsel olan ve olmayan (formel / enformel; resmi olan ve olmayan) degerlendirme arasindaki fark nedir?
2. Degerlendirmenin hedefi nedir? Degerlendirme egitimde hangi rolleri oynayabilir?
3. Egitimde degerlendirilen ögeler arasinda neler yer alir?

***

Çogu ülkede egitim toplumsal sorunlari çözecek birincil araç olarak görülmektedir. Hangi açidan bakarsak bakalim, ülkenin bayindirlasmasinin kalkinmasinin en büyük umudunun okullar ve üniversiteler oldugunu görürüz. Gelismis ülkeler kalkinmanin anahtarinin egitimde oldugu gerçeginin ayirdina daha yüzyil baslarinda varmislar ve bugünkü gelismislik düzeyine ulasmayi basarmislardir. ABD, Japonya, Yeni Zelanda, Almanya, Fransa, Ingiltere gibi ülkeler bugünkü gelismislik düzeylerini büyük ölçüde insana, yani egitime, arastirma-gelistirmeye yaptiklari yatirimlara borcludurlar. Almanya'nin ve Japonya'nin bundan henüz yarim yüzyil önceki büyük dünya savasindan yerle bir olmus ve tüm maddi kaynaklarini yitirmis oldugu gözönüne alindiginda, insana verdikleri önemle nasil da eski düzeylerinin bile çok üstüne çikabildilerini anlamak ve egitimle çok büyük güçlüklerin üstesinden gelinebilecegini görmek daha da kolaylasir.

Egitim kurumlari, onun bilesenleri ve egitimsel süreçler, her kesimden elestiri alir. Bunlarin çogunlukla çok kötümser yorumlar ürettiklerini görürüz. Egitim degerlendirmesinde uzman olmayan toplumun hemen her kesiminden gelen elestiriler bize en azindan su somut gerçegi göstermektedir: etkili degerlendirmenin yetersizligini. Okullarin etkililigi, yeni programlar ya da yeni bir uygulama gibi konularda dizgeli (=sistemli) bir arastirmaya dayanmayan görüsler degisik kesimlerce dile getirilmektedir. Demokratik bir toplumda ise bundan daha dogal bir sey yoktur. Ancak asil kötü olan, egitimsel kararlarin da benzer degerlendirmelere dayandirilarak verilmesidir. Böylelikle, egitim giderek içinden çikilmaz bir sorun yumagina dönüsmekte ve baska toplumsal ve baglantili bircok soruna yol açmaktadir. Bilimsel olmayan (enfomel) degerlendirmelerin ve iki temel özelligi vardir: 1. Degerlendirilen öge konusunda yeterli bilgiye dayanmayisi, 2. Bu bilgileri üretecek oturmus dizgelerin (=sistemlerin) olmayisi.

Soru: Egitimsel kararlarin bilimsel olmayan egitimsel degerlendirmelere dayandigina iliskin örnekler bulup, tartisiniz. Buldugunuz örnekteki egitimsel degerlendirme neden bilimsel degildir? Sizce degerlendirmenin bilimsel olmasi nasil saglanabilirdi? Bilimsel olmayan degerlendirme ne gibi olumsuz sonuçlara yol açmistir?

Sözkonusu bilimsel olmayan degerlendirmeler kimler tarafindan ve ne için yapilir? Herkes tarafindan yapilir. Çünkü herkes bir sekilde egitimle ilgilenir. Egitim kadar genis kitlelerin ilgisini çeken pek az alan vardir. Veliler egitimsel degerlendirmeler yaparlar; çocuklarinin gittigi okuldan baslayip genelde egitim dizgesine degin uzanan konularda düsünceler üretirler. Isverenler egitimsel degerlendirmeler yaparlar, çünkü egitim kurumlarindan çikacak insanin sahip oldugu özellikler onlari ilgilendirmektedir. Calisanlar egitimle ilgilenirler, çünkü egitimin kendilerine daha iyi hizmet etmesini önemsemektedirler. Siyasal partiler egitimle ilgilenip degerlendirmeler yaparlar, çünkü egitim kurumlarinin onlarin programlarina kosut egitim vermesi onlarin iktidari için önem tasimaktadir. Bu örnekler çogaltilabilir.

Soru: Siz de degisik nedenlerle egitimsel degerlendirmeler yapan toplum kesimlerine örnekler bulup, neden ve ne tür egitimsel degerlendirmeler yaptiklarini açiklayiniz.

Bilimsel olmayan degerlendirmeleri bu sekilde açikladiktan sonra, herhalde bilimsel olan (formel /resmi olan) degerlendirme türünün özellikleri de kendiliginden ortaya çikiyor.

Soru: Bilimsel degerlendirmenin hangi özelliklere sahip olabilecegini tartisiniz.

Degerlendirmenin Rolleri ve Hedefleri

1. Karar vermeye ve politika belirlemeye bir temel oluşturmak.
2. Ögrenci basarisini degerlendirmek.
3. Ögretim izlencesini (=müfredati) degerlendirmek.
4. Okullari puanlandirmak (=akreditasyon).
5. Kamu fonlarinin harcanmasini denetlemek.
6. Egitimsel malzemeleri ve izlenceleri (=programlari) iyilestirmek/gelistirmek.

Scriven'a göre, egitimsel degerlendirmenin pek çok rolü bulunmaktadir. Ancak bir tek hedefi vardir: degerlendirilen seyin degerini belirlemek. Ona göre degerlendirme, ortaya atilan sorulara degerlendirme çerçevesinde yanitlar üretmektir. Degerlendirme, o yanitlarin kullanilma sekline ve yerine göre degisik roller üstlenir.

Soru: Degerlendirmenin ne gibi rolleri olabilecegini tartisiniz..

Brophy, Grotelueschen ve Gooler'a göre, degerlendirmenin temel nedenleri sunlardir:
1. Islemleri, izlenceleri, ve / ya da ürünleri planlamak,
2. Varolan islemleri, izlenceleri ve / ya da ürünleri iyilestirmek,
3. Varolan ya da planlanan islemler, izlenceler ve / ya da ürünler konusunda yargi üretmek.

Anderson ve Ball'a göre, degerlendirmenin alti temel nedeni bulunmaktadir:
1. Izlence kurma konusunda karara katkida bulunmak,
2. Izlenceyi sürdürme, genisletme ya da sertifikalandirma konusundaki kararlara katkida bulunmak,
3. Izlencede degisiklikler yapma konusundaki kararlara katkida bulunmak,
4. Bir programi desteklemeye yarayacak kanit toplamak,
5. Bir program aleyhine kanit toplamak,
6. Temel psikolojik, toplumsal ve diger süreçlerin anlasilmasina katkida bulunmak.

Görülüyor ki, program degerlendirme bir siyasal eylemdir ve degerlendirmeyi yapanin siyasal yaklasimini yansitir.

Bilimsel Degerlendirme Çalismalarinin Ögeleri

Degerlendirme pek çok ögeyi kapsayabilir. Bunlara degerlendirmenin ögeleri denir:
-Ögrenci gelisimi ve edimi,
-Egitimci nitelikleri ve edimi,
-Ögretim izlencesi deseni ve süreçleri,
-Okulun örgütsel yapısı,
-Ders kitaplari ve diger malzemeler,
-Parasal olarak desteklenen ya da desteklenmeyen tasarilar,
-Okuldaki islemlerin (ulasim, yemek hizmetleri, saglik hizmetleri, vd.) herhangi biri,
-Okul bütçesi, is ve parasal kaynak,
-Okulun diger olanaklari, kitle iletisim araçlari ve kütüphane, araç-gereçler,
-Egitimsel politikalar,
-Okul-toplum iliskileri,
-Velilerin okul islerine katilimi,
-Okul iklimi,
-Düsünceler, planlar ve hedefler.

Bu ders notunun hazirlanmasinda Worthen ve Sanders'in "Educational Evaluation" adli yapitindan genis ölçüde yararlanildi. Her hakki sakli olup, kaynak göstermeden hiçbir sekilde kullanilamaz.

KONULAR SAYFASINA DÖN.