Membuli - kenali jenis, mangsa dan pemangsa
30.09.2003 [Portal Pendidikan Utusan]

Rohana Man

HASIL kajian mengenai kes membuli di kalangan pelajar sekolah di Barat yang disiarkan dalam jurnal-jurnal luar negara mendapati pelajar yang membuli apabila dewasa kelak kemungkinan besar akan menjadi penjenayah.

Manakala mangsa iaitu pelajar yang kena buli cenderung membunuh diri kerana tekanan yang dihadapi.

Dekan Fakulti Sains Kognitif, Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI), Profesor Datin Dr. Noran Fauziah Yaakub berkata, sebuah jurnal yang dibacanya memaparkan kisah seorang pelajar berusia 13 tahun di Jepun membunuh diri kerana tekanan yang dihadapinya ekoran diperas ugut oleh sekumpulan pelajar senior yang memintanya menyerahkan duit sebanyak RM38,000 kepada mereka.

Beliau yang berasa tertekan telah mencuri wang sebanyak itu daripada ibu bapanya dan akhirnya membunuh diri kerana kecewa dengan apa yang telah berlaku.

Pelajar malang itu telah meninggalkan sekeping nota untuk ibu bapanya bagi menjelaskan sebab beliau membunuh diri.

"Di Malaysia, pelajar berusia 13 tahun adalah pelajar tingkatan satu dan ini boleh dijadikan petunjuk bahawa pelajar yang menjadi mangsa ialah pelajar menengah rendah iaitu tingkatan satu, dua dan tiga.

"Manakala pelajar yang membuli pula terdiri daripada pelajar menengah atas iaitu tingkatan empat, lima dan enam," katanya.

Mengulas lanjut, Noran yang pernah melakukan kajian mengenai kejadian buli di kalangan pelajar sekolah menengah di Kedah dan Perlis pada tahun 2002 berkata, buli terdiri daripada dua kategori iaitu buli fizikal dan buli psikologi.

Katanya, buli fizikal melibatkan pukul-memukul atau sepak terajang manakala buli psikologi lebih kepada ejek-mengejek misalnya jika nama pelajar atau nama bapa pelajar agak luar biasa maka itu akan dijadikan bahan ejekan pelajar senior yang membuli.

"Kajian saya juga mendapati pelajar yang mempunyai paras rupa tidak menarik atau berkulit gelap kerap menjadi mangsa," katanya.

Kajian itu melibatkan 2,600 responden dari sekolah menengah rendah dan atas di Kedah dan Perlis.

Beliau berkata, sungguhpun kes buli psikologi kurang mendapat perhatian media, ia sebenarnya serius berlaku di sekolah.

"Saya kini sedang melakukan kajian membuli yang melibatkan murid sekolah rendah di Perak.

"Dapatan awal menunjukkan buli psikologi paling banyak berlaku di Sekolah Rendah Jenis Kebangsaan Cina (SRJKC) manakala buli fizikal lebih banyak berlaku di Sekolah Rendah Jenis Kebangsaan Tamil (SRJKT)," ujarnya.

Kajian awal setakat ini melibatkan 700 murid di sembilan buah sekolah di Perak.

Dapatan kajian turut menunjukkan kes buli fizikal dan buli psikologi lebih rendah di sekolah kebangsaan.

Memandangkan kajian masih di peringkat awal maka beliau memutuskan bahawa membuli di sekolah kebangsaan agak rendah kerana mata pelajaran Pendidikan Islam diajar kepada murid sekolah kebangsaan yang majoritinya terdiri daripada murid Melayu beragama Islam.

"Saya berharap mencapai sasaran responden sebanyak lebih 2,000 murid apabila kajian ini tamat kelak," katanya.

Kajian terbarunya itu dijangka selesai pada bulan April 2004.

Mengenai pencapaian akademik pelajar yang membuli, Noran menjelaskan, dapatan kajian menunjukkan membuli tiada kaitan dengan pencapaian akademik.

Beliau berkata, terdapat pelajar yang cemerlang dalam akademik menjadi pembuli ketika di sekolah.

"Lihat sahaja pelajar sekolah berasrama penuh yang keputusan peperiksaan mereka amat baik tetapi menjadi pembuli," ujarnya.

Jadi apakah yang menyebabkan pelajar menjadi pembuli?

Menjawab pertanyaan itu, Noran berkata, faktor rakan sebaya mempunyai pengaruh paling kuat untuk mengubah tingkah laku pelajar.

Jelasnya, jika diperhatikan kejadian membuli melibatkan sekumpulan pelajar dan biasanya usia mereka adalah sebaya.

"Tekanan rakan sebaya akan mendorong pelajar terpengaruh untuk mengikut tingkah laku rakan mereka yang suka membuli," jelasnya.

Faktor lain katanya ialah pelajar yang bertubuh besar dan tegap suka membuli pelajar yang saiz tubuhnya lebih kecil bagi menunjukkan `kuasa' dan kekuatan fizikal.

Selain itu, beliau berkata, dapatan kajian turut menunjukkan pelajar membuli kerana berasa dirinya tidak selamat jika tidak berbuat sesuatu yang boleh melindungi dirinya daripada perkara yang tidak diingini.

"Mereka kerap berasa curiga dan tidak selamat berada di sekolah dan untuk mengatasi perasaan itu, mereka mula membuli pelajar junior.

"Kejayaan membuli pelajar junior akan menunjukkan mereka kuat, berkuasa dan tidak mudah digertak," katanya.

Faktor lain yang turut diperoleh daripada kajiannya ialah sikap guru yang suka memuji pelajar tertentu pandai di dalam kelas boleh mencetuskan perasaan tidak puas hati pelajar lain yang kurang pandai.

Menurutnya, biasanya pelajar yang kerap dipuji oleh guru akan menjadi sasaran.

"Saya nasihatkan guru supaya memuji semua pelajar mengikut kebolehan mereka di dalam kelas.

"Ini kerana jika hanya seorang dua pelajar sahaja dipuji, ia boleh mendatangkan cemburu dan sakit hati pelajar lain," katanya.

Mengulas apakah yang boleh dilakukan oleh pihak sekolah untuk menangani kes membuli, Noran berkata, elemen mengenai keburukan membuli boleh dimasukkan ke dalam kurikulum.

Katanya, ia boleh diselitkan di dalam mana-mana mata pelajaran yang sedia ada dan menjadi tugas semua guru untuk membincangkan isu itu kepada pelajar.

Beliau berkata, di Norway, terdapat dasar anti buli yang dimasukkan ke dalam kurikulum sekolah.

Menerusi dasar itu, katanya, pelajar yang terlibat membuli akan dikenakan tindakan mengikut tahap kesalahannya.

Selain itu, Noran berkata, penglibatan ibu bapa dalam mengatasi masalah membuli di sekolah kini menjadi penting.

Jelasnya, ibu bapa perlu berbincang dengan guru jika didapati anak mereka bertukar sikap, menjadi pendiam atau kurang selera untuk makan.

"Ibu bapa perlu menjadi pemerhati yang baik kerana tidak semua pelajar yang menjadi mangsa mahu melaporkannya kepada pihak sekolah.

"Mereka takut dengan ugutan pelajar yang membuli sekali gus memilih untuk memendam rasa," ujarnya.

Beliau berharap hasil kajiannya itu dapat digunakan oleh semua pihak bagi mengurangkan atau mengatasi masalah membuli di kalangan pelajar.