KABANATA 31 ANG SERMON

Nagsimulang magsermon si Padre Damaso sa pamamagitan ng madalang at marahan boses na nagpapahayag ng: “At ibinigay mo sa kanila ang iyong mabuting espiritu upang magturo sa kanila, at hindi mo inalis ang iyong mana sa kanilang bibig at binigyan mo sila ng tubig sa kanilang pagkauhaw!”[1]  “Mga salitang sinabi ng Panginoon sa pamamagitan ng bibig ni Esdras, aklat II, Kabanata IX, salaysay 20.” Tuminging pahanga si Padre Sibyla sa predicador; si Padre Manuel Martin ay namutla at lumunok ng laway:  iyon ay higit kaysa kanyang binigkas.[2] Maging sa ang gayon ay napuna ni Padre Damaso o kaya’y sa dahilang namamalat pa nga ay umubo nang makailan at ang mga kamay ay ipinatong sa babahan ng banal pulpito.  Ang Espiritu Santo ay nasa kanyang ulunan at bagong pinta pa lamang: maputi, malinis, at mapula ang mga paa at tuka. [3]  “Marilag na ginoo (sa alkalde), lubhang mababait na mga pari, mga Kristiyano, mga kapatid kay Jesucristo!” Dito ay huminto nang matagal, muling inilibot ang tingin sa mga nakikinig na nakamatyag at pagkawalang-imik ay ikinasiya ng kanyang kalooban.

Ang unang bahagi ng sermon ay dapat maging sa Kastila, at ang isa ay sa wikang Tagalog:  Sasalitain nila ang lahat ng wika.  Ang kahulugan ay batid ng mga apostoles ang lahat ng wika sa kanilang pangangaral.[4] Matapos ang mga pagtukoy at ang mga hinto ay inilahad na banayad ang kamay na kanan nang tungo sa altar samantalang tinitingnan ang alkalde; pagkatapos ay dahan-dahang humalukipkip na walang kasali-salita, ngunit nang makaraan ang tigil ay kumilos, inilungay sa dakong likod ang ulo, tumuro sa pintong malaki, na mabilis na pinutol ang hangin ng kamao, bagay na inakala ng mga sakristan na iyon ay isang utos kaya’t isinara nila ang mga pintuan;[5] ang alperes ay naligalig at nag-alinlagan, sa kung nararapat ang umalis o maiwan, nguni’t ang predicador ay nagsisimula na sa pagsasalita na ang tinig ay malakas, buo at matunog:  tunay ngang ang “ama” ay matalino sa panggagamot.

“Maliwanag at makinang ang simbahan, malapad ang pintong malaki, ang hangin ay siyang sasakyan ng banal na salitang Diyos na lumalabas sa aking bibig, pakinggan nga ninyo sa tulong ng tainga ng kaluluwa at ng puso upang ang mga salita ng Poong Diyos ay huwag mahulog sa lupang mabato at kainin sila ng mga ibon sa impiyerno, kundi ang kayo ay tumubo at lumago, na parang isang banal na binhi sa bukirin ng ating kagalang-galang at maalindog na San Francisco!  Kayo, mga malalaking makasalanan, na nakapiit sa mga moro ng mga kaluluwa, na lumalagusaw sa mga dagat ng buhay na walang katapusan at nangakalulan sa malalaking sasakyan ng katawan at ng mundo, kayong nagagapos ng mga salang kalibugan at pakiki-apid at gumagaod kayo sa mga bangka ni Satanas na taga-impiyerno, malasin ninyo nang magalang na pagpapakumbaba ang nanunubos ng mga kaluluwa sa kamay ng demonyo, ang mapusok na Gedeon, ang bayaning David, ang mapagtagumpay na Roldan ng Sangka-kristiyanuhan, ang guwardiya sibil ng langit, na matapang pa kaysa lahat ng guwardiya sibil, kahit na pagsama-samahin,” (Ikinunot ng alperes ang noo) “opo, ginoong alperes, lalo pang matapang at makapangyarihan, na walang baril kundi isang krus na kahoy, at tumatalo sa walang kapagurang tulisan ng kadiliman at sa lahat ng kampon ni Luzbel at inutas sana silang lahat, kundi lamang walang kamatayan ang mga espiritu!  Ang mga kahanga-hangang ito na nilikha ng Diyos, itong dakilang bagay na hindi mangyayari ay ang pinagpalang si Diego sa Alcala, na kung gagamitan ko ng pagpaparis, sapagka’t ang pamamaris ay nakatutulong na mabuti sa pagkakaunawa ng mga bagay na hindi mawatasan, gaya ng sinabi noong isang tao, ay sinasabi ko nga na ang dakilang banal na ito ay isa lamang na pinakadukhang kawal, isang ranchero sa aming malaking corporacion, na mula sa langit ay pinamamahalaan ng aming mabait na San Francisco, corporacion na ikinararangal kong kaaniban, na bilang kabo o sarhento, sa awa ng Diyos.”[6]

Walang nalinawan sa salaysay na iyon na wikang Kastila ang mga walang alam na Indio, na sinabi ng kabalitaan, liban sa mga salitang guwardiya sibil, tulisan, San Diego at San Francisco;[7] napuna nila ang pag-asim ng mukha ng alperes, ang anyong palaban ng nagsesermon at kanilang iniisip na kinagagalitan ni Padre Damaso ang alperes dahil sa hindi hinuhuli ang mga tulisan. Si San Diego at si San Francisco na ang siyang aatupag sa bagay na iyon, at lalo pang mabuti, gaya ng pinatutunayan ng isang larawan na nasa kumbento sa Maynila, na sa pamamagitan lamang ng kanyang cordon ay napigil ni San Francisco ang paglusob ng mga Insik noong mga unang taon ng pagkakatuklas sa mga lupaing ito.  Lubha ngang nagalak ang mga mapanata, pinasalamatan sa Diyos ang tulong na ito dahil sa hindi sila nag-aalinlangan sa paniniwalang kapag nawala na ang mga tulisan ay isusunod na pupuksain naman ni San Francisco ang mga guwardiya sibil.  Pinaghigit pa nga nila ang kataimtiman sa pakikinig kay Padre Damaso, na nagpatuloy:

          “Mga iginagalang na ginoo:  Ang mga bagay na malalaki ay sadyang malaki kahit na mapalagay sa gitna ng mga maliliit, at ang maliliit ay maliit din kahit na tabi sa malalaki.  Ito ang sabi ng Kasaysayan, nguni’t sa dahilang ang kasaysayan ay may isang tama at siyamnapu at siyam na kamalian sa bawat isang daang sabihin, dahilan sa ito ay gawa ng tao, at ang mga tao ay nagkakamali:  errare est hominum gaya ng sabi ni Cicero, ang may bibig ay nagkakamali gaya ng kasabihan sa aking bayan, ay lumalabas na mayroon pang malaking katotohanan na hindi sinasabi ng Kasaysayan.  Ang mga katotohanang ito, mga iginagalang na ginoo, ay sinasabi ng Espiritu Divino sa kanyang dakilang karunungan na hindi naunawaan kailanman ng pag-iisip ng tao magmula pa noong kapanahunan nina Seneca at Aristoteles, iyang mga marurunong na kaparian ng matandang panahon, hanggang sa ating makasalanang kapanahunan, at ang mga katotohanang ito’y hindi iba kundi, ang mga maliliit na bagay ay hindi parating maliit, kundi, sila’y malalaki, hindi sa piling ng maliliit, kundi, sa piling ng mga lalong malalaki sa lupa at sa langit, at sa hangin at sa ulap, at sa tubig at sa himpapawid, at sa kabuhayan at sa kamatayan!”

“Amen!” ang sagot ng guro ng V.O.T. at nag-antanda.

Ibig ni Padre Damaso na pahangain ang mga nakikinig sa mga bigkas na ito na kanyang natutuhan sa isang dakilang predicador sa Maynila, at gayon nga ang nangyari, ang kanyang espiritu santo (tagadiktang prayle) ay napamulala dahil sa gayon karaming katotohanan ay nangailangang sipain ng paa upang maalaala ang kanyang tungkulin.[8]

“Nahaharap at lantad sa inyong mga paningin!” ang sabi ng espiritu santong tagadikta ni Padre Damaso, mula sa ibaba.

“Patente (Nahaharap) at lantad sa iyong mga mata ang katunayang tiyak, at hindi mababali, ng kupas na katotohanang ito!  Patente rin iyang araw na kabaitan, at sinabi kong araw at hindi buwan sapagka’t walang malaking kabuluhan ang pagkinang ng buwan sa gabi; sa bayan ng mga bulag, ang pisak ang isang mata’y siyang hari:[9]  sa gabi ay maaring kuminang ang isang ilaw, ang isang munting bituin:  ang lalong may malaking kabuluhan ay ang mangyayaring kuminang sa umaga na gaya ng ginagawa ng araw:  gayon ang kinang ng kapatid na Diego, kahit nasa gitna ng lalong malalaking santo!  Nariyang nakaharap at lantad sa inyong hindi-pananalig ang lalong wastong yari ng Lumikha upang halayin ang mga malalaki sa lupa, oo, mga kapatid ko, patente, patente sa lahat, patente!” Ang isang tao ay tumindig na namumutla at nanginginig at nagtago sa isang pakumpisalan.  Siya ay nagbibili ng alak na nakatulog at napanaginip na hinihingan siya ng patente ng mga karabinero, at siya ay wala noon. May nagsasabing ang taong ito ay hindi lumabas sa kanyang pinagtaguan samantalang may sermon. [10]

---

[1] Maging sa pagpili ni Rizal sa talata ng Biblia para sa sermon n Pray Damaso ay hindi mai-aalis ang pagiging satiriko. “At ibinigay mo sa kanila ang iyong mabuting espiritu upang magturo sa kanila, at hindi mo inalis ang iyong mana sa kanilang bibig at binigyan mo sila ng tubig sa kanilang pagkauhaw” – kumakain ang mga prayle mula sa pagtuturo ng salita ng Diyos. Kaya nga lamang ay labis-labis, kaysa sa kailangan ang kanilang pagkain at napapakakaunti naman sa kabanalan na kanilang naibibigay sa mga tao.

[2] Nakakaramdam ng insecurity si Padre Martin dahil sa bungad pa lamang ng sermon ay nadama na niya na higit na mahusay sa kaniya si Pray Damaso. Nilunok ang laway – kinain ang pride.

[3] Siguro ay natatawa si Rizal habang sinusulat niya ito – ang presensiya ng Espiritu Santo ay isang ispiritwal na pagsama ng diwa ng Diyos sa isang mangangaral, pero ang satirikal na paglalarawan ni Rizal na ang Espiritu Santo ay hindi ispiritwal kundi isang imahe lamang – para bang pinilit na ilagay ang presensiya ng Espiritu Santo sa pulpito ng simbahan, dahilan sa ito ay imahe lamang sa ayaw at gusto nito ay nakalagay siya doon. Tandaan na hindi na kailangan ng imahe, sa isang pananambahan na dinadalaw at nadadama ang presensiya ng espiritu santo sa ispiritwal na pamamaraan.

[4] Sa sinulat ni Girioniere na isang dating manggagamot na Hukbong Nabal ng Pransiya na naglingkod sa pamahalaan ng Espanya sa Pilipinas noong 1820-1840, ay nagsabi tungkol kay Padre Miguel Francisco na isang kura paroko:

“I can only reproach him with one thing to be regretted, which is that he did not preach sufficiently to his flock. He gave only one sermon annually, and then his discroure was always the same, and divided into two parts; the first was in Spanish, for the edification, and the second in Tagaloc (sic) for the Indians.”

[5] Gumawa lamang ng senyas na pa krus sa hangin si P.Damaso, sa akala ng mga na sakristan ay pinasasara sa kanila ang pintuan ng simbahan.

[6] Tandaan na kapistahan ni San Diego, pero sa sermon ay ipinakita na ang santo ay isa lamang pinakadukhang kawal ng corporacion Franciscano samantalang ipinakikilala ni Pray Damaso na siya ay isang kabo o sarhento. Para sa karagdagang kaalaman ukol kay San Diego ay nakuha namin ang ganitong datos ukol sa santo

St. Didacus [Spanish = San Diego.]

Lay brother of the Order of Friars Minor, birth uncertain; died Alcalá, Spain, 12 Nov., 1463. - He was born of poor parents who placed him under the direction of a hermit living in the neighborhood of San Nicolas del Puerto, his native town. Feeling himself called to the religious life, he applied for admission to the Franciscan Order at the convent of Arizafa and was received as a lay brother. In 1445 he was chosen guardian of the Franciscan community on the Canary Island of Fortaventura; and though it was an exception to the ordinary rules for a lay brother to be made superior, his great zeal, prudence, and sanctity fully justified his choice by the religious of Castile. He remained superior at Fortaventura until 1449 when he was recalled to Spain, whence he went to Rome to be present at the canonization of St. Bernardine of Siena in 1450. At Rome he fulfilled the humble office of infirmarian in the convent of Ara Coeli; and his biographers record the miraculous cure of many whom he attended, through his pious intercession. He was finally recalled to Spain and was sent by his superiors to Alcalá where he spent the remaining years of his life in penance, solitude, and the delights of contemplation. St. Didacus was canonized by Sixtus V in 1588. His feast is kept in the order on the twelfth of November.

Batis: www.newadvent.org

[7] Ipinapakita ni Rizal na ang mga Pilipino ay nagsisimba kahit na hindi nila naiintindihan ang sermon dahilan sa ito ay sa wikang Espanyol o kaya ay sa Latin.

[8] Sinisipa ni Pray Damaso ang tagadiktang pari upang hindi siya maubusan ng sasabihin.

[9] Nagsisimula ng patama kay Ibarra – parang nais na palabasin na sa lipunan ng mga mangmang ay nagiging makapangyarihan ang mga nagtataglay ng kaunting kaalaman.

[10] Ang patente noon ay tumutukoy sa lisensiya sa pagtitinda sa ngayon. Inaakala ng nagsisimba na ang sinasabi ni Pray Damasong patente ay ang lisensiya ng tindahan