|
Aby cytować ten artykuł/To cite this article: STASZEWSKA D., KOSIŃSKA M.: Wdrożenie procesu pielęgnowania w oddziałach szpitalnych [w:] Niebrój L., Kosińska M., Health Care: Professionalism and Responsibility, Katowice: Wyd. ŚAM 2005, s.67-76 |
|
Professionalism and Responsibility
|
|
Danuta Staszewska, Maria Kosińska WDROŻENIE PROCESU
PIELĘGNOWANIA Proces pielęgnowania to jedna z najpopularniejszych, najczęściej opisywanych w środowisku pielęgniarskim metod pracy. Jego założeniem jest indywidualne podejście do pacjenta/klienta i jego problemów zdrowotnych. Uwzględnia się go niemal we wszystkich teoretycznych modelach poznawczych pielęgniarstwa, choć w różnym stopniu stosuje się w praktyce. Jego praktyczne upowszechnienie w naszym kraju napotykało wiele barier, zwłaszcza natury organizacyjnej, psychologicznej, ekonomicznej. Pojawienie się uregulowań prawnych, zobowiązujących pielęgniarki do prowadzenia dokumentacji procesu pielęgnowania i poprawy jakości świadczonych usług w znacznym stopniu wyeliminowało część z nich. Fakt ten przyczynił się do podjęcia badań pilotażowych, analizujących czynniki wpływające na wdrożenie procesu pielęgnowania w praktyce. Uczestniczącym w badaniu pielęgniarkom zadano następujące pytania: 1. W jakim stopniu personel zna i rozumie, na czym polega proces pielęgnowania. 2. Co sprawia najwięcej trudności pielęgniarkom w praktycznej realizacji procesu pielęgnowania. 3. Jakie czynniki mają wpływ na wdrożenie procesu pielęgnowania do praktyki. Organizacja badań Do badań zaproszono 40 pielęgniarek uczestniczących we wdrożeniu procesu pielęgnowania na oddziałach szpitalnych. Uzyskane od nich drogą ankietową informacje poddano analizie statystyki opisowej. Charakterystyka badanej grupy Respondentki to osoby o stażu pracy w zawodzie od 1 do 33 lat. Najliczniejszą grupę stanowiły pielęgniarki o stażu 9–17 lat. Są to osoby dobrze znające specyfikę oddziałów, na których pracowały. Wśród badanych były 4 osoby, które na jednym oddziale pracowały 25–29 lat. Dwie badane miały wykształcenie wyższe (1 pielęgniarskie, 1 inne), siedem posiadało tytuł specjalistki. Analiza informacji uzyskanych w sondażu Spośród 40 osób ankietowanych 50% dowiedziało się o założeniach procesu pielęgnowania w szkole pielęgniarskiej, 52,5% osób w trakcie szkolenia wewnątrzoddziałowego, 17,5% – w trakcie kursu i z literatury (tab. I). Tabela I. Źródła wiedzy o założeniach procesu pielęgnowania *
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Tabela II. Źródło wiedzy o założeniach procesu pielęgnowania z uwzględnieniem stażu pracy
Najliczniejszą grupę osób zorientowanych w założeniach procesu pielęgnowania stanowią pielęgniarki o stażu pracy od 9 do 17 lat. W tej grupie 78,5% osób swoją wiedzę uzyskało w trakcie nauki w szkole, natomiast 50% w trakcie szkolenia wewnątrzoddziałowego. W grupie pielęgniarek o stażu pracy 26–33 lata wiedzę o procesie pielęgnowania 77,8% posiadało głównie podczas szkolenia wewnątrzoddziałowego (tab. II). Na pytanie „Czy ukończyła Pani kurs, na którym omawiano proces pielęgnowania?” 17 osób (42,5%) odpowiedziało, że „nie”, 18 (45%) przeszkolono na kursie wewnątrzzakładowym, 4 (10%) na kursie kwalifikacyjnym. Najwyższy odsetek (50%) osób nieprzeszkolonych był w grupie pielęgniarek o stażu do 8 lat. Dwadzieścia dwie osoby (55%) z badanej grupy uważają, że inicjatywa wdrożenia procesu pielęgnowania należy do pielęgniarek – jako przejaw integracji zespołu, 37,5%, że do pielęgniarki oddziałowej, 25% do pielęgniarki – lidera zespołu, natomiast 15% do pielęgniarki oddziałowej (tab. III). Tabela III. Wskazanie respondentki inicjatora wdrożenia procesu pielęgnowania
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Tabela IV. Wskazanie inicjatora wdrożenia procesu pielęgnowania z uwzględnieniem stażu pracy
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Pielęgniarki-respondentki nie potrafią jednoznacznie wskazać osoby podejmującej inicjatywę wdrożenia procesu pielęgnowania. Ich odpowiedzi, bez względu na staż pracy, oscylują pomiędzy zespołem pielęgniarek a pielęgniarką oddziałową (tab. IV). Tabela V. Opinia pielęgniarek na temat najwłaściwszego podejścia do procesu pielęgnowania
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Tylko 3 (7,5%) osoby, spośród wszystkich ankietowanych, uważają, że w opiece nad chorym ważne są wszystkie podejścia, tj.: rozpoznanie potrzeb, problemów chorego, jego sytuacji zdrowotnej oraz problemów pielęgniarskich. Pozostałe respondentki nie miały określonego zdania co do wyboru podejścia (tab. V). Na rozpoznanie potrzeb chorego nastawione są głównie osoby o stażu 9–17 lat, na rozpoznanie problemów pielęgniarskich – 18–33 lata. Problemami pacjenta zajęłoby się najwięcej pielęgniarek o stażu 9–17 lat (tab. VI). Tabela VI. Preferowane podejście do procesu pielęgnowania z uwzględnieniem stażu pracy badanych
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Tabela VII. Stopień trudności realizacji poszczególnych etapów procesu pielęgnowania w opinii respondentek w skali 1–6
W opinii badanych realizacja poszczególnych etapów procesu pielęgnowania różni się stopniem trudności: · Zbieranie danych w procesie pielęgnowania zostało uznane przez 50,5% za najłatwiejsze. · Opracowanie celów opieki pielęgniarskiej pielęgniarki zaliczyły do zadań trudnych (35%) i średnio trudnych (42,5%). · Określenie planu najtrudniejsze okazało się dla 45% osób, średnio trudne dla 37,5%. · Określenie planu alternatywnego było średnio trudne dla 37,5% osób. · Realizacja planu zaliczana jest do zadań średnio trudnych i najłatwiejszych odpowiednio przez 37,5% osób. · Ocena podjętych działań w opinii 65% ankietowanych należy do zadania najłatwiejszego (tab. VII). Tabela VIII. Czynniki niezbędne do określenia celów opieki pielęgniarskiej
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Zdaniem 35 (87,5%) pielęgniarek biorących udział w badaniu, przy określeniu celów opieki ważna jest wymiana w zespole pielęgniarskim informacji o pacjencie, dla mniejszej grupy osób ma znaczenie wymiana informacji z pacjentem czy znajomość klinicznego przebiegu choroby (tab. VIII). Najważniejsze czynniki w opracowaniu planu opieki pielęgniarskiej, w opinii ankietowanych, to: hierarchia celów, umiejętność zespołowego podejmowania decyzji, integracja zespołu pielęgniarskiego, pomysłowość. Najmniej ważne to środki finansowe i wiedza o społecznej sytuacji chorego (tab. IX). W opinii 21 (52,5%) osób ankietowanych plan alternatywny należy opracować w sytuacji zmiany stanu zdrowia chorego, 17,5% uważa, że w tym samym czasie co zasadniczy, 17,5% osób nie widzi potrzeby jego tworzenia, 15% uważa, że ewentualne zmiany planu należy założyć przy jego opracowaniu, bez uszczegółowienia. Zdaniem pielęgniarek (62,5%), największym utrudnieniem w sprecyzowaniu celów i opracowaniu planów opieki jest duża liczba formularzy koniecznych do wypełnienia. Istotną trudnością są też dla nich: powielanie się informacji, trudność w jej selekcji – 25% oraz niechęć pielęgniarek nieprzekonanych do procesu pielęgnowania – 22,5%, a także konieczność dostosowania się do rytmu pracy, założeń i postępowania klinicznego lekarzy – 7 osób (17,5%) tabela X. Tabela X. Czynniki utrudniające precyzowanie celów i planów opieki pielęgniarskiej
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Tabela XI. Czynniki utrudniające realizację opieki pielęgniarskiej
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Według 87,5% ankietowanych, za największe utrudnienie w realizacji opieki pielęgniarskiej uważa się zbyt małą liczbę pielęgniarek i nadmiernie rozwiniętą dokumentacją (55%). Realizację opieki pielęgniarskiej dość znacznie, zdaniem 25% respondentek, utrudniają: brak współpracy z innymi grupami zawodowymi, brak lub nieregularne dostawy środków do pielęgnacji, częste, nagłe zmiany sytuacji zdrowotnej chorego i brak perspektywy nagrody (uznania za wdrożenie procesu pielęgnowania). Za nieważną w realizacji procesu pielęgnowania uważa się „nieprzychylną atmosferę” (ani jedna osoba nie wskazała na tę odpowiedź). Połowa badanych pielęgniarek (50%) jest zdania, że włączenie pacjenta w proces pielęgnowania zależy od jego świadomości i zaangażowania, jedna piąta uważa, iż należy to zrobić na etapie precyzowania celów i opracowania planów opieki, 12% ankietowanych nie widzi powodu, aby włączać pacjenta w proces pielęgnowania. Przekonanie o tym, że włączenie pacjenta do procesu pielęgnowania należy uzależnić od jego świadomości, charakteryzuje osoby o stażu pracy do 8 lat i 18–25 lat.
Tabela XII. Opinia pielęgniarek na temat
włączenia pacjenta w proces pielęgnowania
Tabela XIII. Czynniki ułatwiające realizację opieki pielęgniarskiej zgodnie z procesem pielęgnowania
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Dwadzieścia sześć (65%) ankietowanych podkreśla znaczenie dobrej atmosfery w pracy i pozytywnego nastawienia do zmiany sposobu pracy w okresie wdrożenia procesu pielęgnowania. 52,5% pielęgniarek uznaje, że do wdrożenia procesu pielęgnowania ma znaczenie dobry przepływ informacji o stanie zdrowia chorego, 42,5% znajomość celów przez wszy-stkich uczestników zespołu pielęgniarskiego, 45% – znaczenie współpracy chorego, a sy-stematyczne pogłębianie wiedzy przez wszystkie pielęgniarki podkreśla 37,5% badanych Najmniejszą rolę, zdaniem pielęgniarek, odgrywają we wdrożeniu procesu: perspektywa nagrody uznaniowej, pieniężnej oraz koordynacja pracy pielęgniarek przez pielęgniarkę – lidera zespołu (odpowiedzi wahały się od 5 do 17,5% ankietowanych). Tabela XIV. Opinia respondentek na temat momentu dokonania oceny efektów pracy
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi 57,5% ankietowanych uważa, że ocenę efektów pielęgnowania należy przeprowadzać systematycznie po każdym dyżurze, 27,5% osób jest zdania, że należy to robić po realizacji poszczególnych etapów założonego celu. Tylko 3 respondentki uważają, że ocenę efektów pielęgnowania należy przeprowadzić po każdej wykonanej czynności, a 5 (12,5%) po zakończeniu leczenia szpitalnego. Tabela XV. Sposób oceny postępowania pielęgniarskiego
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Zdaniem zdecydowanej większości ankietowanych pielęgniarek (62,5%) oceny efektów postępowania pielęgnacyjnego należy dokonywać, porównując uzyskane efekty do założonych celów. W opinii (45%) pielęgniarek ważny też jest związek między rezultatami pielęgnowania a satysfakcją pacjenta z pobytu w szpitalu. Pięć osób (12,5%) wskazało na porównanie efektów do teoretycznego opisu choroby, w tym 3 osoby o stażu pracy do 8 lat i 2 pielęgniarki o stażu 26–33 lata. Tabela XVI. Propozycje zmian w dotychczasowej realizacji procesu pielęgnowania
* Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondentki miały możliwość zakreślenia więcej niż jednej odpowiedzi Na pytanie dotyczące propozycji zmian w dotychczasowej realizacji procesu pielęgnowania najwięcej respondentek opowiedziało się za zmianą dokumentacji, 37,5% badanych chciałoby porównać osiągnięte w pracy wyniki z wynikami innego oddziału. Spora grupa (13 osób), wskazała na rozszerzenie szkolenia praktycznego. Podsumowanie Przeprowadzony sondaż wskazuje, że wśród pielęgniarek istnieje duża rozbieżność w rozumieniu procesu pielęgnowania, wynikająca najprawdopodobniej z ich przygotowania teoretycznego i okresu, w którym wiedzę na ten temat uzyskiwały. Niesie to za sobą określone konsekwencje w postaci pokonywania trudności występujących w jego wdrażaniu, różnego podejścia do angażowania pacjenta w plan opieki czy też oceny efektów podjętych działań. Najwięcej trudności sprawia pielęgniarkom precyzowanie celów i określanie planów opieki, przy czym za czynniki wpływające na utrudnienia uznają zbyt dużą liczbę formularzy, nadmiar informacji i trudność w jej selekcji, niechęć pielęgniarek nieprzekonanych do procesu pielęgnowania oraz konieczność dostosowania się do rytmu pracy innych grup zawodowych. Wśród trudności w realizacji planu opieki respondentki wymieniały niedostateczną liczbę pielęgniarek, brak lub nieregularne dostawy środków do pielęgnacji, częste zmiany sytuacji zdrowotnej chorego i brak perspektywy nagrody. Wobec powyższego, przed podjęciem wdrożenia metody pielęgnacji, opartej na procesie pielęgnowania należy: · Przeprowadzić szkolenie wszystkich pielęgniarek – kadry kierowniczej, a także szeregowych pielęgniarek – obejmujące treści teoretyczne i ćwiczenia praktyczne. · Wyznaczyć osoby – konsultantki upoważnione do udzielania informacji, wskazówek umożliwiających pokonywanie trudności. · Przyjąć za obowiązujące stosowanie jednej z dwu list diagnoz pielęgniarskich –NANDA lub Międzynarodowej Rady Pielęgniarek. Określenia ich są jednoznaczne, przez co znacznie ułatwiają precyzowanie celów i planów opieki. · Podjąć analizę istniejących na oddziale dokumentów i dyskusje w zespole terapeutycznym nad ujednoliceniem dokumentacji przebiegu leczenia, pielęgnowania i rehabilitacji chorego. · Wskazać innym członkom zespołu terapeutycznego na korzyści płynące z informacji zawartych w dokumentacji chorego, które zostały wprowadzone przez pielęgniarki. Czynnikami motywującymi do wdrożenia procesu pielęgnowania mogłaby być między innymi szansa na awans do rangi zespołu wzorcowego – szkoleniowego.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
